Max Mannheimer

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Max Mannheimer
ben jakov
Ilustracja
Mannheimer (2014)
Data i miejsce urodzenia

6 lutego 1920
Nowy Jiczyn (Czechosłowacja)

Data i miejsce śmierci

23 września 2016
Monachium

Zawód, zajęcie

malarz, pisarz

Rodzice

Margarethe Gelb
Jakob Leib Mannheimer

Małżeństwo

Eva Bock
Elfriede Eiselt
Grace Franzen

Odznaczenia
Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order Bawarski Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons

Max Mannheimer (ur. 6 lutego 1920 w Nowym Jiczynie, zm. 23 września 2016 w Monachium[1]) – malarz i pisarz ocalały z Holokaustu, świadek zagłady Żydów w niemieckich obozach koncentracyjnych.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Mannheimer urodził się w Nowym Jiczynie, w Czechosłowacji[2].

Czasy nazistowskie[edytuj | edytuj kod]

W październiku 1938, zgodnie z układem monachijskim z 29 września tego samego roku[3], nazistowskie Niemcy zajęły Kraj Sudetów[4]. Kilka tygodni później, 10 listopada, w noc kryształową, ojciec Mannheimera został pojmany i następnie zabrany do aresztu ochronnego. Mannheimer również został aresztowany, mając wtedy 18 lat, jednak jego matka okłamała policjantów na temat wieku syna. Jego ojciec został uwolniony, po zapewnieniu, że opuści Niemcy w ciągu ośmiu dni. 27 stycznia 1939 rodzina przeniosła się do Ungarisch Brod[5].

W ciągu kilku miesięcy wojska nazistowskie dotarły do ich nowego miejsca zamieszkania, a plac w okolicy ich domu został nazwany nazwiskiem Adolfa Hitlera. Wolność rodziny została znacznie ograniczona przez regulacje prawne przeciwko Żydom, ale mimo to Mannheimer ożenił się i zaczął żyć na własną rękę[5][6].

W 1942 brat Maxa, Erich, został deportowany do obozu koncentracyjnego Auschwitz. 2 lutego 1943 Max Mannheimer, jego matka, ojciec, bracia Ernst (Arnošt) i Edgar, 15-letnia siostra Katharina (nazywana Käthe) i 22-letnia żona Eva (z domu Bock) zostali aresztowani i deportowani do Auschwitz; miało to miejsce po krótkim postoju w obozie koncentracyjnym Theresienstadt (Protektorat Czech i Moraw)[7][8]. W momencie przybycia Mannheimera do Auschwitz większość członków jego rodziny już nie żyła. Rodzice, siostra oraz żona zabrani zostali podczas pierwszej selekcji. Niedługo potem zabrano braci, Ericha i Ernsta. Mannheimer przetrwał trzy selekcje, a także operację przeprowadzoną w szpitalu na terenie obozu Auschwitz, którą wykonał lekarz (także więzień)[6].

W październiku 1943 Mannheimer oraz jego młodszy brat, Edgar, zostali przetransportowani do getta warszawskiego, by usuwali gruz[7]. W lipcu 1944 wysłano go w marszu śmierci do obozu Dachau, gdzie dotarł 6 sierpnia 1944[9]. Po trzech tygodniach kwarantanny trafił do podobozu Allach[a], gdzie pracował w fabryce BMW. Na początku 1945 Mannheimer i jego brat wysłani zostali do podobozu Mühldorf[a], którego więźniów Niemcy ewakuowali pociągiem 28 kwietnia 1945. Dwa dni później, w bawarskiej miejscowości Seeshaupt, pociąg ten został wyzwolony przez amerykańskie oddziały wojskowe. Ostatecznie z całej rodziny przeżyli tylko Mannheimer i jego brat Edgar[6].

Po oswobodzeniu[edytuj | edytuj kod]

Mannheimer (2005)

Po uwolnieniu Mannheimera z lazaretu, kiedy ważył zaledwie 34 kilogramy, przysiągł sobie, że już nigdy więcej nie postawi stopy na niemieckiej ziemi[7]. Jednak niedługo później zakochał się w młodej Niemce, Elfriede Eiselt, która działała w niemieckim antynazistowskim ruchu oporu. W 1946, wracając do Niemiec, wziął z nią ślub[10][11].

W latach 1947–1962 Mannheimer pracował w żydowskich organizacjach dobroczynnych oraz w redakcji gazety[12]. Zaczął malować w latach 50. jako ben jakov (z hebrajskiego „syn Jakuba”, co miało upamiętnić jego ojca, zamordowanego w obozie)[13]. Pierwsze jego próby stworzenia obrazów przedstawiających przeszłość miały miejsce w 1954. Pierwszą swoją wystawę Mannheimer zaprezentował w 1975, a później, w Niemczech i w innych państwach, wielokrotnie brał udział w indywidualnych pokazach. Obrazy sygnowane nazwiskiem ben jakov były niezatytułowane[12].

Max Mannheimer stał się rozpoznawalny dzięki swoim prelekcjom na temat swoich doświadczeń w obozach koncentracyjnych. Przez blisko 40 lat miał on głęboki uraz psychiczny spowodowany dramatycznymi przeżyciami. Nie mówił o tym, czego doświadczył, mimo że cierpiał na ataki paniki, depresję i miewał koszmary.

W 1986, podczas podróży do Stanów Zjednoczonych, natknął się na swastykę, której widok spowodował u niego załamanie nerwowe. Po tym wydarzeniu zaczął opowiadać o rzeczach, których doświadczył z rąk nazistów – rozmawiał w szkołach i uniwersytetach z ludźmi w różnym wieku[14]. Prowadził także wycieczki w obozie Dachau[15].

Na początku musiałem brać tabletki, by opanować nerwy, ponieważ wszystkie moje upokorzenia, których doświadczyłem, ból, wysunęły się ponownie na pierwszy plan. Nie mogłem wejść do krematorium.

Max Mannheimer, [15]

Mannheimer mówił, że rozmowy były dla niego formą terapii, które miały pomóc mu zapomnieć o przeszłości, ale jednocześnie czuł się zobowiązany wobec tych, którzy nie przeżyli, by nie pozwolić zapomnieć o tym co wydarzyło się podczas II wojny światowej[16]. Jeszcze w 2013, mimo zaawansowanego wieku, prowadził kilka wycieczek tygodniowo[15].

Max Mannheimer był członkiem honorowym niemieckiej organizacji Gegen Vergessen – Für Demokratie (przeciwko zapomnieniu – dla demokracji)[17]. Był także prezesem towarzystwa Lagergemeinschaft Dachau[18] oraz wiceprezesem organizacji Comité International de Dachau[19].

Ostatnie lata[edytuj | edytuj kod]

W sierpniu 2013 roku brał udział w uroczystościach na terenie obozu w Dachau z udziałem Angeli Merkel[20]. Była to pierwsza wizyta kanclerza Niemiec w tym miejscu[21]. W 2015 roku był obecny na uroczystościach z okazji 70. rocznicy wyzwolenia obozu[22]. Jednym z uczestników obchodów była niemiecka kanclerz[23]

Wyróżnienia i nagrody[edytuj | edytuj kod]

Mannheimer podczas przemowy na terenie obozu w Dachau (2002)

Za swoją pracę Mannheimer otrzymał wiele wyróżnień i nagród[24]:

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Matka Mannheimera, Margarethe (Markéta), z domu Gelb, urodziła się 4 kwietnia 1893, natomiast jego ojciec, Jakob Leib, 24 maja 1888 w Myślenicach[2][33]. Pierwszą żoną Mannheimera, która zginęła w Auschwitz, była Eva Bock. Drugą była Elfriede Eiselt, która w 1964 zmarła na raka. Trzecią żoną Mannheimera była Amerykanka, Grace Franzen (zmarła przed nim), z którą mieszkał nieopodal Monachium. Z drugiego małżeństwa miał córkę, a syna z trzeciego[10][11].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b jeden z podobozów wchodzących w skład kompleksu obozowego Dachau
  2. ↑ nagroda przyznawana co dwa lata przez Georg-von-Vollmar-Akademie za osiągnięcia w polityce, nauce, dziennikarstwie i sztuce dla osób, których działania zgodne są z ruchem pracowniczym i socjalizmem demokratycznym[27]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Holocaust-Zeitzeuge Max Mannheimer ist tot – Spiegel Online. spiegel.de, 24 września 2016. [dostęp 2016-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 września 2016)]. (niem.).
  2. ↑ a b Memory of Nations – Max Mannheimer (1920 – 2016) – Biografia. pametnaroda.cz. [dostęp 2016-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 września 2016)]. (ang. • cz.).
  3. ↑ Adam Daniel Rotfeld, Anatolij Vasil’evič Torkunov: Białe plamy-czarne plamy: sprawy trudne w polsko-rosyjskich stosunkach 1918–2008. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 2010, s. 244. ISBN 978-83-62453-00-9. [dostęp 2016-09-30].
  4. ↑ Marek Sobczyński: Kształtowanie się granicy politycznej w Karkonoszach. Łódź. s. 203. [dostęp 2016-09-30].
  5. ↑ a b Max Mannheimer: Aus den Erinnerungen von Max Mannheimer: Theresienstadt – Auschwitz – Warschau – Dachau. schoah.org, 9 listopada 1996. [dostęp 2016-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 kwietnia 2013)]. (niem.).
  6. ↑ a b c Stefan Scheider: Max Mannheimer Ben Jakov Kunst Malen Stefan Scheider Fernsehen Bayerischer Rundfunk ARD BR Moderator Journalist Webdesign 3D Filme. scheider.de. [dostęp 2016-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-14)]. (niem.).
  7. ↑ a b c Helmut Zeller: Zeitzeuge Max Mannheimer ist 90 – "Ich konnte nie hassen" – Politik – Süddeutsche.de. sueddeutsche.de, 6 lutego 2010. [dostęp 2016-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 kwietnia 2010)]. (niem.).
  8. ↑ Ruth Bender: Max Mannheimer, Holocaust Survivor, Dies at 96 – WSJ. wsj.com, 24 września 2016. [dostęp 2016-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 września 2016)]. (ang.).
  9. ↑ Ingrid Wiltmann: Jüdisches Leben in Deutschland. Suhrkamp, 1999, s. 90.
  10. ↑ a b Melissa Eddy: Max Mannheimer, a Keeper of Holocaust Memory, Dies at 96 – The New York Times. nytimes.com, 27 września 2016. [dostęp 2016-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 października 2016)]. (ang.).
  11. ↑ a b Filmfest München 2009: Der weiße Rabe – Max Mannheimer | Film & Serie | Bayerisches Fernsehen | BR. br-online.de. [dostęp 2016-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-30)]. (niem.).
  12. ↑ a b Max Mannheimer – ben jakov. hagalil.com. [dostęp 2016-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 stycznia 2013)]. (niem.).
  13. ↑ Gottfried Knapp: Max Mannheimer: The Marriage of Colours — Gottfried Knapp | Humanitas. humanitas.lt, 2016. [dostęp 2016-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-02)]. (ang.).
  14. ↑ Hana Levi Julian: The Jewish Press » Blog Archive » Holocaust Survivor, Speaker Max Mannheimer, 96, Passes Away. jewishpress.com, 24 września 2016. [dostęp 2016-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 września 2016)]. (ang.).
  15. ↑ a b c Kate Connolly: Survivor recalls Dachau, where SS terror began 80 years ago | World news | The Guardian. theguardian.com, 24 marca 2013. [dostęp 2016-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 września 2016)]. (ang.).
  16. ↑ Jörg Böckem: Ich habe einen Traum: "Anders als Cäsar oder Napoleon kann man mich buchen" | Zeit Online. zeit.de, 31 marca 2010. [dostęp 2016-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 stycznia 2015)]. (niem.).
  17. ↑ Detailseite | Gegen Vergessen – Für Demokratie e.V.. gegen-vergessen.de. [dostęp 2016-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 października 2016)]. (niem.).
  18. ↑ Impressum – Lagergemeinschaft-Dachau. lagergemeinschaft-dachau.de. [dostęp 2016-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-09)]. (niem.).
  19. ↑ Max Mannheimer 1920–2016. comiteinternationaldachau.com. [dostęp 2016-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 października 2016)]. (ang.).
  20. ↑ Katrin Diehl, »Kein einfacher Termin« [online], Jüdische Allgemeine, 19 sierpnia 2013 [dostęp 2023-11-12] (niem.).
  21. ↑ Henning Gießen, "Nie wieder! Wir müssen uns erinnern, wir dürfen nicht vergessen." - Kultusminister Dr. Ludwig Spaenle begrüßt Bundeskanzlerin Dr. Angela Merkel bei ihrem Besuch in der KZ-Gedenkstätte Dachau [online], Bayerisches Staatsministerium für Unterricht und Kultus, 20 sierpnia 2013 [dostęp 2023-11-12] (niem.).
  22. ↑ 70 Jahre KZ-Befreiung: Bundeskanzlerin Angela Merkel gedenkt in Dachau [online], Tagesspiegel, 3 maja 2015 [dostęp 2023-11-12] (niem.).
  23. ↑ 70 Jahre Befreiung des KZ Dachau – Merkel dankt Zeitzeugen [online], Saarbrücker Zeitung, 4 maja 2015 [dostęp 2023-11-13] (niem.).
  24. ↑ Leslie Schwartz, Marc David Bonagura: Surviving the Hell of Auschwitz and Dachau: A Teenage Struggle Toward Freedom from Hatred. LIT Verlag Münster, 2013, s. 80. ISBN 978-3-643-90368-6. [dostęp 2016-09-26].
  25. ↑ Remise des insignes de Commandeur dans l’ordre de la Légion d’Honneur à Max (...) – Frankreich in Deutschland. ambafrance-de.org, 19 lipca 2013. [dostęp 2016-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 października 2016)]. (fr.).
  26. ↑ Miryam Gümbel: Wilhelm-Hoegner-Preis : Moralische Instanzen | Jüdische Allgemeine. juedische-allgemeine.de, 31 lipca 2008. [dostęp 2016-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 stycznia 2016)]. (niem.).
  27. ↑ Christoph Stamm: Der bayerische Sozialdemokrat Waldemar von Knoeringen. fes.de. [dostęp 2016-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 października 2016)]. (niem.).
  28. ↑ Tisková zpráva – Zemřel čestný občan města a bojovník proti zlu a násilí Max Mannheimer – Nový Jičín – Město Klobouků. novyjicin.cz. [dostęp 2016-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-03)]. (cz.).
  29. ↑ Rückblick / Bezirk Oberbayern. bezirk-oberbayern.de. [dostęp 2016-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 października 2016)]. (niem.).
  30. ↑ Max Mannheimer: Holocaust-Überlebender stirbt im Alter von 96 Jahren – Focus Online. focus.de, 24 września 2016. [dostęp 2016-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 października 2016)]. (niem.).
  31. ↑ a b DPA: Holocaust-Überlebender Max Mannheimer tot. bayerische-staatszeitung.de, 24 września 2016. [dostęp 2016-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 października 2016)]. (niem.).
  32. ↑ Trauer um Max Mannheimer – KZ-Gedenkstätte Dachau. kz-gedenkstaette-dachau.de. [dostęp 2016-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-07)]. (niem.).
  33. ↑ Dr. Max Mannheimer | ART e.V. – Aktion gegen Rassismus für Toleranz. artev.org. [dostęp 2016-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 marca 2016)]. (niem.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Max_Mannheimer&oldid=72685443”