Max Frisch

Max Frisch
Max Frisch (1961)
Data i miejsce urodzenia	15 maja 1911 Zurych
Data i miejsce śmierci	4 kwietnia 1991 Zurych
Narodowość	szwajcarska
Alma Mater	Uniwersytet Zuryski
Dziedzina sztuki	literatura piękna

Max Frisch (ur. 15 maja 1911 w Zurychu, zm. 4 kwietnia 1991 tamże) – szwajcarski architekt, pisarz i dramaturg, członek założyciel „Gruppe Olten” (1970), laureat Neustadt International Prize for Literature (1986).

Życiorys

Był synem architekta. Zaczął studiować germanistykę na uniwersytecie w Zurychu, lecz po śmierci ojca ze względów materialnych musiał przerwać studia. Pracował w redakcji dziennika „Neue Zürcher Zeitung”. W latach 1933–1935 podróżował po wschodniej i południowej Europie, a także po raz pierwszy odwiedził Niemcy. W latach 1936–1941 studiował architekturę; po ukończeniu studiów z sukcesami zajął się architekturą i otworzył własne biuro architektoniczne. W 1947 poznał w Zurychu Bertolta Brechta, a w 1951 wyjechał na stypendium Fundacji Rockefellera do Stanów Zjednoczonych.

Max Frisch uczestniczył w 1948 w Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju we Wrocławiu. W 1955 ostatecznie zamknął swoje biuro architektoniczne i od tej pory zajmował się wyłącznie twórczością literacką. W toku swej kariery był wielokrotnie nagradzany, między innymi w 1989 został uhonorowany Nagrodą im. Hermanna Hessego. W swojej twórczości Max Frisch atakuje faszyzm i inne przejawy totalitaryzmu. Przedstawia sytuację współczesnego człowieka z jego uwarunkowaniami i ograniczeniami społecznymi oraz wpływ na jego życie technokratycznej cywilizacji.

Utrzymywał kontakty z Zespołem Realizatorów Filmowych „Kamera” prowadzonym przez Jerzego Bossaka. Zachwycony scenariuszem, będącym adaptacją powieści Homo Faber (1957) autorstwa Wojciecha Hasa, chciał ów film z nim realizować. Główną rolę w filmie miał grać Anthony Quinn. Frisch twierdził, iż próba adaptacji poczyniona przez Viscontiego nie dorównuje finezji adaptacji Hasowskiej. Z niewiadomych przyczyn do realizacji filmu nie doszło.

Percepcja w Polsce

W Polsce powstało wiele prac dotyczących twórczości Frischa. Problemem osamotnienia głównego bohatera zajmowała się prof. Olga Dobijanka-Witczkowa (Bohater powieści Maksa Frischa). Z kolei wpływ, jaki miała tragedia grecka na twórczość epicką Frischa, opisała Grażyna Rompel-Kwiatkowska w Elementach tragedii antycznej w powieściach Maksa Frischa.

Dzieła (wybór)

Max Frisch z Oskarem Wälterlinem podczas próby do Biedermanna i podpalaczy (1958)

Powieści

• Stiller (Stiller) (1954, wyd. polskie 1960)
• Homo Faber: relacja (Homo faber. Ein Bericht, 1957, wyd. polskie 1959)
• Powiedzmy Gantenbein (Mein Name sei Gantenbein, 1964, wyd. polskie 1965)
• Montauk (1975, wyd. polskie 1978)

Opowiadania

• Sinobrody (Blaubart) (wybór opowiadań, wyd. polskie 2002)

Dramaty

• Santa Cruz (Santa Cruz) (1944)
• Teraz śpiewają oni znowu (Nun singen sie wieder) (1946)
• Chiński mur (Die chinesische Mauer) (1947)
• Kiedy wojna zbliżała się do końca (Als der Krieg zu Ende war) (1949)
• Hrabia Öderland (Graf Öderland) (1951)
• Don Juan, czyli miłość do geometrii (Don Juan oder Die Liebe zur Geometrie) (1953)
• Rip van Winkle (Rip van Winkle) (1953)
• Biedermann i podpalacze (Biedermann und die Brandstifter, 1958)
• Szewska pasja Filipa Hotza (Die große Wut des Philipp Hotz) (1958)
• Andorra (Andorra)(1961)
• Biografia (Biographie: Ein Spiel) (1967)
• Tryptyk (Triptychon. Drei szenische Bilder)(1978)

Inne

• Blätter aus dem Brotsack (1940) (dziennik wojenny)
• Dziennik 1946-1949 (Das Tagebuch 1946-1949, 1950)
• Tagebuch 1966-1971 (1972)

Polska edycja dzieł zebranych

• Max Frisch: Dramaty zebrane. Tom I pod red. Macieja Ganczara, Warszawa: ADiT 2016, ​ISBN 978-83-60699-31-7​.
• Max Frisch: Dramaty zebrane. Tom II pod red. Macieja Ganczara, Warszawa: ADiT 2016, ​ISBN 978-83-60699-32-4​.

Bibliografia

• Kronika 1991, Wydawnictwo „Kronika” – Marian B. Michalik, Warszawa, 1991, ​ISBN 83-900331-1-9​, s. 134