Meczet w Kruszynianach
53°10′35″N 23°48′47″E/53,176389 23,813056 nr rej. A-62 z 3.11.1960[1]
| |
 Meczet w Kruszynianach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Wyznanie | |
| Rodzaj | |
| Historia | |
| Data budowy |
XVIII/XIX wiek |
| Dane świątyni | |
| Budulec |
drewno |
Położenie na mapie gminy Krynki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu sokólskiego  | |
| 53°10′35″N 23°48′47″E/53,176389 23,813056
| |
| Strona internetowa | |
Meczet w Kruszynianach – drewniany meczet znajdujący się we wsi Kruszyniany, w województwie podlaskim[2]. Jest najstarszym zachowanym meczetem tatarskim w Polsce[3], zbudowanym na planie prostokąta[4] o wymiarach 10x13 m.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś Kruszyniany w XVII wieku została nadana przez króla Jana III Sobieskiego Tatarom[2], którzy wzięli udział w wojnie z Turkami stając po stronie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Społeczność tatarska po osiedleniu się zbudowała meczet, który po raz pierwszy wspomniany jest już w dokumentach z 1717. Obecny został zbudowany prawdopodobnie w drugiej połowie XVIII wieku lub w pierwszej połowie XIX wieku (dokładna data budowy nie jest znana), na miejscu dawniejszego meczetu.
W 1846 budynek przeszedł remont[4], o której to dacie świadczy kamień znajdujący się w fundamencie obok wejścia dla kobiet[5]. W sierpniu 2008 udało się pozyskać dotację z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na zainstalowanie systemu przeciwpożarowego.
Świątynia dostępna jest dla zwiedzających[4].16 marca 2010 r. meczet w Kruszynianach zwiedził książę Karol[6].
Meczet w Kruszynianach jest wpisany na krajową listę zabytków Polski, a 22 października 2012 roku zarządzeniem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego został, wraz z meczetem w Bohonikach, uznany za pomnik historii „Bohoniki i Kruszyniany – meczety i mizary”[7], będący najwyższą formą ochrony konserwatorskiej[8] .
W nocy z 28/29 czerwca 2014 r. meczet w Kruszynianach padł ofiarą aktu wandalizmu i profanacji. Nieznani sprawcy, używając farby w spreju, namalowali na zabytkowych ścianach świątyni symbole Polski Walczącej oraz rysunki świni, czyli zwierzęcia uważanego w islamie za nieczyste. W podobny sposób zbezczeszczono także nagrobki na pobliskim mizarze[9]. Wydarzenie to wstrząsnęło lokalną, wielowyznaniową społecznością, która przystąpiła do remontu zdemolowanych obiektów. W maju 2015 r. białostocka prokuratura umorzyła śledztwo w tej sprawie[10].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Meczet w Kruszynianach – od strony wejścia dla kobiet
Wnętrze – widok na ścianę z mihrabem i stojącym po prawej stronie minbarem
Wnętrze – zwieńczenie minbaru
Wnętrze - widok na ścianę z “oknem“ oddzielącą babiniec
.jpg)
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Swoim kształtem budynek nawiązuje do okolicznych drewnianych kościołów z dwiema wieżami[5]. Zbudowany jest na planie prostokąta o wymiarach 10x13 m[11]. Ma konstrukcję zrębową[4]. Z zewnątrz i wewnątrz pokryty jest drewnianą boazerią pomalowaną na ciemnozielony kolor (zieleń to kolor islamu)[11]. Od strony północnej budynek zdobią dwie wieże pokryte również drewnem. Na kalenicy dachu stoi trzecia (nieco mniejsza od pozostałych) wieżyczka bez okien. Przesunięta jest nieco w kierunku mihrabu. Dachy obu wież i wieżyczki mają kształt przypłaszczonego hełmu zwieńczonego półksiężycem na szczycie. Dach głównej części budynku pokryty jest gontem.
Wnętrze podzielone na dwie części: dla kobiet (babiniec) i mężczyzn (sala modlitewna)[11]. Wejście dla kobiet umiejscowione jest na głównej osi budynku. Zwieńczone jest trójkątnym tympanonem, po którego bokach wznoszą się dwie wieże. Wejście dla mężczyzn znajduje się w bocznej ścianie. Pomieszczenie dla kobiet jest znacznie mniejsze od sali modlitewnej i oddziela je od części męskiej drewniane przepierzenie, w którym na wysokości około 1 m wykonano podłużną wycięcie, zasłonięte białą, przejrzystą tkaniną. W czołowej ścianie sali modłów, ukierunkowanej na południowy wschód, znajduje się mała wnęka – mihrab, w której przechowuje się święte księgi[12].
Wnętrze udekorowane jest dywanami, a ściany muhirami – kaligraficznymi zapisami cytatów z Koranu[13].
Modlitwy[edytuj | edytuj kod]
Do śmierci ostatniego kruszyniańskiego imama Aleksandra Bajraszewskiego regularnie odbywały się piątkowe nabożeństwa. Obecnie chutby głoszone są wyłącznie w wielkie święta dniach odwiedzin białostockiego imama[13].
Właściwa modlitwa ma miejsce w części męskiej. Wierni stoją w rzędach z twarzami skierowanymi w stronę Mekki (na południe od Kruszynian)[5]. Stronę tę wskazuje mihrab (nisza w ścianie). Na prawo od niszy znajduje się minbar (rodzaj kazalnicy), z którego imam wygłasza kazanie. Podczas modlitwy wierni wykonują odpowiednie ruchy rąk i ciała w myśl rytuału zwanego salat. Modlitwy odbywają się w języku arabskim.
Filatelistyka[edytuj | edytuj kod]
Poczta Polska wyemitowała 28 kwietnia 2022 r. znaczek pocztowy upamiętniający kruszyniański meczet, o nominale 3,60 zł, w serii Piękno Polski. Wydrukowano 90 000 sztuk, techniką offsetową, na papierze fluorescencyjnym. Autorem projektu znaczka był Jarosław Ochendzan[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. podlaskiego. [dostęp 2010-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)].
- ↑ a b Drewniany Meczet w Kruszynianach, infoturystyka.pl [dostęp 2023-05-08] (pol.).
- ↑ Wyremontowali najstarszy meczet w Polsce, TVN24 [dostęp 2023-05-08] (pol.).
- ↑ a b c d meczet muzułmański - Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2023-05-08] (pol.).
- ↑ a b c Kruszyniany: meczet, dziedzictwo.ekai.pl [dostęp 2023-05-08].
- ↑ Kruszyniany: Książę Karol zwiedził meczet i spróbował tatarskiego jadła (wideo, zdjęcia). poranny.pl, 2010-03-16. [dostęp 2018-07-27].
- ↑ Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1275)
- ↑ WUOZ, Park kulturowy w Kruszynianach? Wizyta Generalnego Konserwatora Zabytków, na podst. źródła: WUOZ w Białymstoku, 17 lipca 2020.
- ↑ Meczet w Kruszynianach celem ataku wandali. tvn24.pl, 2014-06-29. [dostęp 2018-07-27].
- ↑ Łukasz Wiśniewski: Zniszczony meczet i mizar w Kruszynianach. Sprawcy brak. bialystokonline.pl. [dostęp 2015-05-08].
- ↑ a b c Patrycja Seklecka, Meczet w Kruszynianach to najstarsza taka budowla w Polsce. Co robił tam książę Karol? Historia obiektu i informacje dla zwiedzających, Strona Podróży, 17 czerwca 2022 [dostęp 2023-05-08] (pol.).
- ↑ Ignacy Tłoczek, Polskie Budownictwo Drewniane, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Ossolineum, 1980, s. 149, ISBN 83-04-00678-2.
- ↑ a b Redakcja, Kruszyniany. W zielonym meczecie, Białystok Nasze Miasto, 30 kwietnia 2011 [dostęp 2023-05-08] (pol.).
- ↑ Marek Jedziniak: Piękno Polski. www.kzp.pl. [dostęp 2023-05-21]. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Informacje dla zwiedzających na kruszyniany.com.pl
