Mehmed Emin Pasza

Mehmed Emin Pasza

Data i miejsce urodzenia	28 marca 1840 Opole
Data i miejsce śmierci	23 lub 24 października 1892 Kinena

Mehmed Emin Pasza, właśc. Eduard Schnitzer (ur. 28 marca 1840 w Opolu, zm. 23 lub 24 października 1892 w Kinena w obecnej Demokratycznej Republice Konga) – niemiecki lekarz, podróżnik i polityk.

Życiorys

Pochodził z mieszanej rodziny żydowsko-niemieckiej. Rodzice przenieśli się w 1842 do Nysy, a po przedwczesnej śmierci ojca Ludwika 7 kwietnia 1846 przeszedł z matką z judaizmu na protestantyzm, gdy wyszła za mąż za Niemca. Po ukończeniu Collegium Carolinum w Nysie, w latach 1858–1864 studiował medycynę i naturalistykę we Wrocławiu, Berlinie i Królewcu. W roku 1865 podjął pracę jako lekarz na żołdzie armii tureckiej. W pięć lat później (po przejściu na islam i przyjęciu imienia Mehmed Emin) został tureckim gubernatorem (paszą) Albanii, wówczas prowincji Imperium Osmańskiego.

W 1876 wyprawił się do Sudanu, gdzie podjął się obowiązków lekarza wojskowego w anglo-egipskich siłach zbrojnych gubernatora Charlesa Gordona. W dwa lata później został mianowany gubernatorem egipskiej prowincji Ekwatoria, która obejmowała część dzisiejszego Sudanu Południowego i północną Ugandę.

Jako gubernator osiedlił się w miejscowości Lado nad Nilem, skąd podejmował liczne wyprawy botaniczne i ornitologiczne, od czasu do czasu wysyłając próbki do badań naukowcom w Europie. Poruszał się głównie po prowincji Juba w Sudanie, jak i podmokłych obszarach pomiędzy rzekami Nil i Kongo, ocierając się o północne brzegi Jeziora Wiktorii.

Gdy w Sudanie w 1881 wybuchło powstanie Mahdiego, wycofał się na czele 10 000 ludzi (w tym kobiet i dzieci) nad Jezioro Alberta. Po zagładzie brytyjskiej armii Gordona w roku 1885 Emin Pasza dysponował jedyną armią zdolną odeprzeć siły mahdystów na południu. Gdy jego stanowisko w Wadelai było zagrożone, wysłano mu z Europy na pomoc dwie ekspedycje, z których pierwsza (z 1885 roku), pod dowództwem Lenza i G.A. Fischera, nie powiodła się.

W 1887 roku Henry Morton Stanley przyszedł z pomocą armii Emina Paszy. Wyruszywszy z ujścia rzeki Kongo Stanley dotarł do Emina Paszy nad brzegami Jeziora Alberta i ewakuował jego ludzi do Bagamoyo na wybrzeżu Oceanu Indyjskiego w pobliżu Zanzibaru. W międzyczasie, po powrocie Stanleya do Aruwimi, na skutek rokoszu Emin Pasza został zdegradowany, lecz wkrótce znowu obrany wodzem (mianowany paszą przez kedywa Egiptu w nagrodę za zachowanie dla niego Sudanu). Po przybyciu do Bagamoyo Emina Paszę spotkał przykry wypadek. Podejmowany przez Hermanna von Wissmanna spadł z balkonu podczas uczty i odniósł ciężkie obrażenia.

Wyleczony, przeszedł w 1890 roku na służbę w kolonialnej administracji Niemiec. Udał się w kierunku Jeziora Wiktorii, gdzie założył stację Bukoba. Podjął szereg wypraw w rejonie wielkich jezior afrykańskich celem zdobycia palmy pierwszeństwa odkrycia źródeł Nilu dla Niemiec. W czasie tych wypraw eksplorował – wraz z Henrym Stanleyem – pasmo górskie Ruwenzori. W 1891 dotarł do południowego brzegu Jeziora Edwarda. Brak żywności i nieprzyjazna postawa ludności zmusiły go do odwrotu ku Undusumie (Nyangabo) w Kongu, gdzie wybuchła ospa. Emin Pasza wysłał towarzyszącego mu zoologa Stuhlmanna z częścią karawany z powrotem; sam, choć chory i prawie ślepy, pozostał przy chorych.

W październiku roku 1892 w Kinena, miejscowości odległej o 150 kilometrów od Wodospadów Stanleya w dzisiejszej Demokratycznej Republice Konga, został zamordowany przez Saida ben Abediego, arabskiego handlarza niewolnikami, prawdopodobnie z powodu jego wcześniejszych wysiłków na rzecz powstrzymania handlu żywym towarem w Afryce. Ciało jego rzekomo miało być zjedzone przez miejscową ludność. Ponthier, oficer belgijski, znalazł na miejscu zbrodni dziennik Emina Paszy, doprowadzony do połowy października 1892 roku.

Na jego cześć została nazwana jedna z zatok Jeziora Wiktorii zatoka Emina Paszy. Także na jego cześć nadano nazwy gatunkowe skorpiona Hottentotta eminii, mrówki Tetramorium eminii i dzierzba rdzawa (Lanius gubernator ang. Emin's shrike)

Bibliografia

• Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 102. ISBN 83-60353-11-5.
• Carl Wildman & Alan Wexler: Encyclopedia of Exploration: Explorers. New York: FactsOnFile, 2004. ISBN 0-8160-4678-6. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Mehmed Emin Pasza w bazie Notable Names Database (ang.)
• wyprawa Emina Paszy nad jeziora Wiktorii, Alberta i Edwarda (ang.)