Melek Taus
 Melek Taus jako paw | |
| Inne imiona |
Tawusi Melek |
|---|---|
| Występowanie | |
| Wcielenie zwierzęce | |
| Szczególne miejsce kultu | |
Melek Taus[1], Melek Ta'us[2], Tause Malak[3], Tawusi Melek[4] (krm. Tawûsê Melek, kurd. تاوسی مەلەک, arab. ملك طاووس pol. Anioł Paw[2][5]) – centralna postać w jezydyzmie, anioł występujący pod postacią pawia.
Mitologia
[edytuj | edytuj kod]Bóg (Xuwade[5]) stworzył Siedem Tajemnic (Heft Sur) lub Siedmiu Aniołów, spośród których przywództwo objął Książę (prawdopodobnie Tawusi Melek)[6]. Zadaniem tych istot było ułatwienie stworzenia świata[7], bądź dokończenie dzieła stworzenia[2]. Te siedem bytów zaopiekowało się światem i brało udział w stworzeniu Adama, pierwszego człowieka[8]. Melek Taus odmówił uklęknięcia przed Adamem, tak jak anioł Azazel (Iblis) w islamie, co wzbudza jego konotacje z szatanem[9] (jezydyzm jednak nie ma nic wspólnego z satanizmem[10]). Sprzeciwił się Bogu, za co został strącony do piekła[2]. Żałował swojego buntu i swymi łzami ugasił ogień piekielny, a Bóg ulitował się nad nim i unicestwił piekło[2] (w innej wersji Anioł Paw zstąpił z niebios, zapłakał nad cierpieniem na świecie, a jego łzy zgasiły piekło[11]).
Melek Taus miał objawić się ludziom w Lalisz[12]. Pojawił się pośród wulkanów i górskich lawin[2]. Był pierwszą czującą istotą, która zaistniała na świecie[2]. Boga przestał interesować los ludzi i dlatego wyznaczył na władcę świata Anioła Pawia, który zajmuje się światem i nim rządzi [2][13]. Anioł Paw sprawuje władzę w imieniu Boga[3]. Sprawił także, że świat stał się piękny i gościnny, gdyż oddał mu barwy ze swego pawiego ogona[2].
Kult
[edytuj | edytuj kod]Bóg w wierzeniach jezydów manifestuje się poprzez Wielką Triadę, którą tworzą: Tawusi Melek, Szejk Adi ibn Musafir oraz Sułtan Ezid[14]. Bóg ma charakter deus otiosus[5]. Oddają mu cześć, uważają go za jednocześnie dobrego i złego, stałego i zmiennego[15]. Tawusi Melek jest przedstawiany jako paw, rzadziej kogut, kruk albo gołąb[14].
Bardzo rzadko wierni odnoszą się do Anioła Pawia wprost, podobnie jak do Boga; jest tylko jeden qewl (pieśń religijna) z jego imieniem w nazwie, jednak nie zawiera bezpośredniego odniesienia do niego[14]. Największym przewinieniem religijnym jest obraza Anioła Pawia, wierny ma obowiązek zabić bluźniercę, który by obrażał tę postać[16].
Szczególnym miejscem kultu Anioła Pawia jest Quba Mere Diwane w Armenii, świątynia pod wezwaniem Meleka Tausa i siedmiu aniołów[17].
Podczas święta Obnoszenia Pawia dostojnicy religijni odwiedzają wsie i przynoszą poświęcone obrazy z wyobrażeniami pawia zwane senjâq[18]. Podczas najważniejszego święta, tj. Uroczystego Zgromadzenia w Lalisz oddawana jest cześć siedmiu aniołom i szejkowi Adiemu[18].
Możliwe, że jezydzki zakaz noszenia ciemnoniebieskich ubiorów jest związany z zarezerwowaniem tego koloru dla Tawusi Meleka[19].
Analogie
[edytuj | edytuj kod]Anioł Paw jest utożsamiany z posłańcem śmierci, Azraelem[20]. Niektórzy utożsamiają go także z szejkiem Adim[3]. W jednym z mitów zaratusztriańskich, który przytacza ormiański teolog Eznik z V wieku, Aryman stworzył Pawia, aby udowodnić, że może czynić dobro pomimo braku takiej woli do jego czynienia[21].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sarwa 2011 ↓, s. 30.
- ↑ a b c d e f g h i Smoleński 2016 ↓, s. 20.
- ↑ a b c Sarwa 2011 ↓, s. 11.
- ↑ Jezydzi i ich teokracja - Uniwersytet Warszawski [online], informatorects.uw.edu.pl [dostęp 2024-09-23].
- ↑ a b c Kaczorowski 2015 ↓, s. 47.
- ↑ Kaczorowski 2015 ↓, s. 44.
- ↑ Kaczorowski 2015 ↓, s. 59.
- ↑ Kaczorowski 2015 ↓, s. 44-45.
- ↑ Kaczorowski 2015 ↓, s. 48-49.
- ↑ Sarwa 2011 ↓, s. 69.
- ↑ Yazidis, Religion - God and Tawuse Melek [online], Yazidis.info [dostęp 2024-09-02] (ang.).
- ↑ Smoleński 2016 ↓, s. 19-20.
- ↑ Kaczorowski 2015 ↓, s. 37.
- ↑ a b c Kaczorowski 2015 ↓, s. 48.
- ↑ Smoleński 2016 ↓, s. 21.
- ↑ Sarwa 2011 ↓, s. 32-33.
- ↑ Phoenix, Quba Mere Diwane - World's Largest Yazidi Temple In Armenia [online], Phoenix Tour Armenia, 27 kwietnia 2021 [dostęp 2024-09-23] (ang.).
- ↑ a b Sarwa 2011 ↓, s. 32.
- ↑ Kaczorowski 2015 ↓, s. 54-55.
- ↑ Kaczorowski 2015 ↓, s. 50.
- ↑ Kaczorowski 2015 ↓, s. 49.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Karol Kaczorowski, Religie Kurdów: jezydyzm, ahl-e haqq, alewizm, Katowice: Wydawnictwo Sacrum, 2015, ISBN 978-83-938791-4-4 [dostęp 2024-09-23].
- Grzegorz Ciecieląg, Andrzej Juliusz Sarwa (red.), Czarna Księga oraz inne teksty sakralne jazydów, Święte Księgi, Święte Teksty, Sandomierz: Wydawnictwo "Armoryka", 2011, ISBN 978-83-62661-05-3 [dostęp 2024-09-23].
- Paweł Smoleński, Zielone migdały, czyli Po co światu Kurdowie, Reportaż, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2016, ISBN 978-83-8049-222-6 [dostęp 2024-09-23].