Meritum (komputer)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Meritum
Ilustracja
Meritum I z monitorem
Typ

komputer osobisty

Premiera

1983; 41 lat temu

Koniec produkcji

1987

Procesor

Zilog Z80

Pamięć operacyjna

16–48 KiB

Nośnik danych

kaseta
dyskietka

System operacyjny

BASIC
MER-DOS
CP/M 2.2

Ekran

tryb tekstowy 64×16 lub 32×16 znaki
monochromatyczny

Multimedia w Wikimedia Commons

Meritum – rodzina[1] komputerów osobistych wzorowana i kompatybilna z TRS-80 Model I (BASIC Level II)[2][3][4][5] produkowana w latach 80. XX wieku przez Zakłady Urządzeń Komputerowych Mera-Elzab w Zabrzu przy współpracy firmy polonijnej ITM[a][2][6][7][8]. Wyprodukowano trzy modele komputera: Meritum I, Meritum II oraz tylko w serii próbnej Meritum III.

Był pierwszym masowo produkowanym małym komputerem w Polsce[2]. Znalazł zastosowanie jako sterownik przemysłowy, w instytucjach badawczych, a w szkołach jako narzędzie nauczania informatyki. Nazwa komputera łączy w sobie Mera i ITM[9].

Nigdy nie zdobył popularności[10], głównie ze względu na małą liczbę wyprodukowanych egzemplarzy[11], gorsze parametry techniczne od innych dostępnych na rynku urządzeń[7] i małą dostępność oprogramowania[12]. Często zarzucaną wadą był brak trybu graficznego[7][9].

Komputer w momencie debiutu był już konstrukcją przestarzałą, bazującą na projekcie TRS-80, pochodzącym z roku 1977. Był rozwiązaniem kompromisowym w czasach kryzysu i braku dostępu do nowoczesnych komponentów. Szczególnie w pierwszej połowie lat 80. XX wieku, kiedy nie było żadnej alternatywy[7], był ciekawą propozycją dla odbiorców potrzebujących małego systemu komputerowego. Później wraz z pojawieniem się innych rozwiązań stawał się coraz bardziej archaiczny pomimo wprowadzanych modyfikacji. W ankiecie z 1987 roku czasopisma „Komputer” 2% czytelników miało możliwość używania komputera Meritum i był to najniższy wynik[10].

W materiałach producenta[2][3], a potem powielanych w literaturze, znajduje się informacja, że komputer był wzorowany na TRS-80 Model II. Jest to nieścisłość, ponieważ chodzi o TRS-80 Model I, ale z drugą 12 KiB wersją ROM z BASIC licencjonowanym od Microsoft. Tandy Corporation używała oznaczenia tej wersji jako Level II w odróżnieniu od historycznie pierwszej 4 KiB wersji ROM Level I. Specyfikacja TRS-80 Model II znacząco odbiega od Meritum, w szczególności Model II posiadał tryb tekstowy 80×24, gdy Meritum 64×16 typowy jedynie dla urządzeń bazujących na Model I.

Historia[edytuj | edytuj kod]

TRS-80[edytuj | edytuj kod]

W roku 1977 firma Tandy Corporation wypuściła na rynek jeden z pierwszych komputerów osobistych przeznaczonych dla masowego odbiorcy TRS-80; później również nazywany TRS-80 Model I dla odróżnienia od innych produktów. Komputer zyskał sporą popularność w USA, gdzie dostępny był w sieci sprzedaży RadioShack należącej do Tandy. Dostępna była spora biblioteka programów. Z końcem 1980 roku produkcja została wstrzymana, model został zastąpiony przez TRS Model III. W roku 1983 Model III został zastąpiony przez TRS-80 Model 4 produkowany aż do 1991 roku.

Z początkiem lat 80. XX wieku w związku z dość szybkim rozwojem branży komputerowej, konstrukcja TRS-80 stała się przestarzała tym bardziej że reprezentowała wraz z Apple II i Commodore PET pierwszą generację komputerów osobistych. Popularność komputera malała, a w związku z tym malała liczba dostępnego oprogramowania.

W Polsce, która znajdowała się w tym czasie w bloku państw socjalistycznych, komputer był zupełnie nieznany. Brak było dostępnego oprogramowania, jak i literatury[9].

Sytuacja w Polsce[edytuj | edytuj kod]

W Polsce na początku lat 80. XX wieku pogłębiał się kryzys gospodarczy spowodowany m.in. zadłużeniem zagranicznym PRL, stanem wojennym w latach 1981–1983 oraz sankcjami gospodarczymi nałożonymi przez Stany Zjednoczone w wyniku stanu wojennego[13]. Dostęp do najnowszych technologii był utrudniony przez politykę zachodu wobec krajów bloku wschodniego, embargo USA i podziały polityczne wewnątrz PRL. Oprócz tego zakup w tzw. II obszarze płatniczym (kraje zachodnie) wymagał posiadania obcych walut, a te były przydzielane wg uznania władz centralnych.

Centralnie sterowany przemysł nastawiony był na produkcję dużych komputerów typu mainframe, np. Odra i osprzętu do nich. Nie istniał żaden mały komputer w niskiej cenie dostępny dla indywidualnych odbiorców[2]. Na początku lat 80. XX w. dostępny był w oficjalnych kanałach sprzedaży Sinclair ZX-81, inne komputery były dostępne tylko przez prywatny import. Przywóz urządzeń z krajów zachodnich, gdzie komputery osobiste pojawiły się pod koniec lat 70. XX w., był utrudniony zarówno przez kwestie polityczne – brak swobody wyjazdów, jak i finansowe – złotówka nie była wymienialna, a jej siła nabywcza niska.

Mera-Elzab[edytuj | edytuj kod]

Na początku lat 80. XX wieku firma znajdowała się w grupie 500 największych polskich przedsiębiorstw przemysłowych i 100 największych eksporterów[9]. Produkowała terminale, monitory i komputery jak np. ComPAN 8[8], nie zajmowała się jednak produkcją urządzeń dla masowego odbiorcy[9].

Projekt Meritum[edytuj | edytuj kod]

Założenia projektowe[edytuj | edytuj kod]

Prace konstrukcyjne nad Meritum rozpoczęły się w 1982 roku[11]. W Mera-Elzab analizowano możliwość podjęcia produkcji małego systemu komputerowego wzorowanego na jednym z istniejących zachodnich rozwiązań. Brano pod uwagę następujące aspekty[3]:

  1. składowe systemu: procesor, układy peryferyjne i pamięci dostępne w krajach socjalistycznych,
  2. możliwość podłączenia do telewizora lub taniego monitora,
  3. oprogramowanie w pamięci stałej,
  4. magnetofon jako pamięć masowa,
  5. możliwość podłączenia istniejących urządzeń peryferyjnych (drukarka, czytnik i perforator taśmy dziurkowanej).

Przewidywano, że komputer ze względu na cenę będzie trudno dostępny dla użytkowników indywidualnych[2]. Jego zastosowanie widziano raczej w instytucjach badawczych, na uczelniach lub przemyśle, gdzie mógł być użyty jako sterownik przemysłowy[2].

Na podstawie powyższych założeń wybrano TRS Model I z BASIC Level II. Był to komputer używający procesora Zilog Z80, który mógł być zastąpiony przez produkowany w NRD U880. Do Z80 i U880 mogły być użyte układy peryferyjne produkowane w Polsce przez zakłady CEMI dla procesora MCY7880 – odpowiednika Intel 8080. Początkowo rozważano również użycie polskich pamięci RAM[2], ale ich produkcja nie wyszła nigdy z fazy planowania. Ostatecznie użyto pamięci produkcji ZSRR[4].

Ponieważ żaden z krajów RWPG nie produkował odpowiednika procesora MOS 6502[b] Automatycznie eliminowało to oparte na nim inne popularne komputery takie jak Apple II i Commodore PET. Inny prosty komputer bazujący na Z80 – Sinclair ZX81 odrzucono, uważając, że nie nadaje się do zastosowań profesjonalnych.

Pomysłodawcami komputera był Zygmunt Korga, późniejszy dyrektor techniczny Mera-Elzab i Paweł Podsiadło, pracownik firmy polonijnej ITM[9]. Prywatnie znali się z czasów studiów na Politechnice Śląskiej, gdzie studiowali na jednym roku[9].

Zawartość ROM z BASIC została zakupiona od firmy ITM[9]. Była to kopia ROM z TRS-80 Model I BASIC Level II z niewielkimi zmianami[9].

Produkcja[edytuj | edytuj kod]

Meritum zaprezentowano publicznie po raz pierwszy na Międzynarodowych Targach Poznańskich jesienią 1983 roku. Produkcję rozpoczęto latem 1984 roku. Wdrożenie do produkcji kosztowało 10 mln złotych[11].

W ciągu pierwszego roku wyprodukowano tysiąc kilkaset egzemplarzy[9]. Pomiędzy 1984 a 1986 rokiem, w którym nastąpił koniec produkcji, w Mera-Elzab wyprodukowano 2500 sztuk Meritum[11]. Maksymalna zdolność produkcyjna zakładu wynosiła 4000 sztuk rocznie[7].

Produkcja odbywała się w jednym pomieszczeniu, gdzie pracowało 5 osób: 2 montażystów i 3 osoby odpowiedzialne za uruchomienie urządzenia[11]. Jeden egzemplarz pochłaniał 20 roboczogodzin[11].

Komputer stanowił 1%[7][11] wartości produkcji, a w najlepszym momencie nie więcej niż 3%[9]. W 1985 roku, przy cenie 100 000 złotych, zysk firmy wynosił 6%[7].

W roku 1986 licencja została sprzedana do zakładów Elwro[11][14][15]. Główną przyczyną był brak mocy przerobowych w związku z dużym zamówieniem na terminale z ZSRR[9]. W 1987 r. Zakład Elektroniki Użytkowej i Podzespołów w Płakowicach (oddział Elwro) ogłosił zaprzestanie produkcji Meritum[14].

Porównanie z innymi komputerami[edytuj | edytuj kod]

Ceny giełdowe z roku 1986[c] (oprócz ceny Meritum). Średnia płaca w tym roku wynosiła 24 095 PLZ[16].

Cena PLZ Premiera Pamięć KiB Tryb tekstowy Tryb graficzny Dźwięk kanały
Meritum I 103 000[11] 1983 48 64×16 128×48 1
ZX81 35 000[17] 1981 1+16 32×24 64×48 brak
ZX Spectrum 120 000[17] 1982 48 32×24 256×192 1
Atari 800XL 95 000[17] 1983 64 40×24 320×192 4
Commodore 64 175 000[17] 1982 64 40×25 320×200 3

Wartości rozrywkowe[edytuj | edytuj kod]

Książka "Mikrokomputer Meritum"; oprócz sterowania poziomem wody w mieszalniku, czy wyliczania całki oznaczonej, proponowała użytkownikom przepisanie i uruchomienie dwóch gier zręcznościowych. Ich wartość rozrywkowa była jednak niska. Możliwe było też przeniesienie na Meritum gier z TRS-80, które oferowały wyższy poziom rozrywki, mimo korzystania jedynie z trybu tekstowego. Były to na przykład: wariacja na temat Snake'a, czy jazda samochodem[18].

Specyfikacja[edytuj | edytuj kod]

Wszystkie modele bazowały na tej samej architekturze, różniąc się jedynie dodatkowymi interfejsami i zmianami w ROM. Istniało kilka wariantów ROM. Dla użytkownika najbardziej widoczne były zmiany dodające polskie znaki i zmieniony komunikat BASIC MEMORY SIZE na ROZMIAR PAO (inne komunikaty bez zmian).

Producent nigdy nie opublikował szczegółowych informacji o procedurach w pamięci stałej[9][19].

Meritum I[edytuj | edytuj kod]

Użycie języka BASIC. Wersja bez przetłumaczonego komunikatu MEMORY SIZE?. Dostępne polskie znaki. Widoczny napis MERA ELZAB-ITM BASIC PC zamiast RADIO SHACK LEVEL II BASIC w TRS-80.

Komputer umieszczony był w jednej obudowie z klawiaturą i wszystkimi łączami o wymiarach 380×250×90 mm[4]. Z zewnątrz przypominał inny produkt Mera-Elzab – klawiaturę MERA 7947[20]. Do zestawu dołączony był zewnętrzny zasilacz wizualnie dopasowany do komputera. Zasilacz dostarczał napięć: +5V/3A, +12V/1A i –5V/0,2A[4][5].

Wyposażony był w solidną kontaktronową klawiaturę QWERTY z 55 klawiszami bez bloku numerycznego i przyciskiem RESET[5]. Brak było klawiszy z polskimi znakami. W stosunku do TRS-80 Model I posiadał klawisz Ctrl i klawisz NMI, który pozwalał na przerwanie programu z zachowaniem zawartości pamięci i rejestrów procesora[21].

Posiadał 17 KiB[4][2] pamięci RAM w tym 16 KiB pamięci dynamicznej[4][2] i 1 KiB pamięci statycznej[4][2]. Istniała też wersja 16 KiB[6]. Na pamięć wideo przeznaczone było osobne 1 KiB statycznej pamięci RAM[2].

Komputer posiadał 14 KiB ROM[2][5]. Znajdował się w nim interpreter języka BASIC o rozmiarze 12 KiB[5][21]. Była to nieznacznie zmodyfikowana kopia ROM z TRS-80 zawierająca BASIC Level II. Tandy użyło licencjonowanej wersji 16k Microsoft BASIC zmniejszonej do 12 KiB. W pozostałych 2 KiB znajdował się program monitora i procedury obsługi portów I/O i przerwań[5]. Monitor był cechą unikatową dla Meritum I (w modelach produkowanych do sierpnia 1985[22]), jako że TRS-80 posiadał tylko 12 KiB ROM w wersji z BASIC Level II, a w Meritum II zastąpiono go procedurami obsługi stacji dysków[5][22].

Jako pamięć masową można było podłączyć tylko magnetofon do gniazda DIN. Szybkość transmisji wynosiła 500 baud; transmisja całej pamięci trwała około 4 minut[21].

Możliwości graficzne były identyczne jak w TRS-80 Model I. Brak trybu graficznego[21]. Dostępny tylko monochromatyczny tryb tekstowy 64×16 lub 32×16 znaków (przełączany z klawiatury)[2][5]. Przy użyciu semigrafiki (64 symbole[21]) możliwa symulacja grafiki rastrowej niskiej rozdzielczości 128×48 pikseli[5]. Generator znaków znajdował się w osobnej pamięci stałej, która umieszczona była w układzie generowania sygnału wideo i nie była dostępna dla procesora[5]. Jedyną możliwością zmiany tablicy znaków było użycie przeprogramowanego układu pamięci[5]. Brak znaków charakterystycznych dla języka polskiego i małych liter[1] (jak w TRS-80 Model I).

Układ klawiatury Meritum I model 1.

Zintegrowany sygnał wideo wyprowadzony był na kablu na standardowy wtyk DIN, dzięki któremu możliwe było podpięcie monitora (często Neptun 156). Później dodano również sygnał fonii. Z powodu braku wbudowanego modulatora TV nie jest możliwe bezpośrednie podłączenie do telewizora przez gniazdo antenowe[4][5][21]. Dostępny był zewnętrzny adapter TV[5][21], bazujący na układzie MC1374, pracujący w kanałach 1–6[5].

Zestaw znaków w wersji z polskimi literami. Widoczny brak małych liter. Znaki w matrycy 6×12 pikseli.

Meritum umożliwiał generowanie jednokanałowego dźwięku[5] (brak tej opcji w TRS-80). Początkowo przez wbudowany głośnik, później przez sygnał fonii monitora. Funkcjonalność ta nie znajdowała się w oficjalnej dokumentacji[23].

Dodatkowo komputer posiadał wbudowany sprzętowy układ czasowy Intel 8253 dostarczający 3 sprzętowe liczniki[2][5].

Porty rozszerzeń[edytuj | edytuj kod]

Do podłączania urządzeń peryferyjnych służyły dwa porty: port szeregowy RS-232 i port równoległy. Nie były one kompatybilne z odpowiednikami w module Expansion Interface dla TRS-80 Model I[24].

Port szeregowy zbudowany był o typowy układ Intel 8251, a właściwie jego odpowiednik produkowany w Polsce MCY7851. Umożliwiał transmisję z szybkością od 75 do 9600 baud[5].

Port równoległy używał układu MCY7855 – polskiego odpowiednika popularnego Intel 8255(inne języki)[5]. Producent podawał, że komputer wyposażony jest w 3 interfejsy równoległe[2]. W praktyce odnosiło się to do trzech portów[1], każdy po 8 linii w układzie 8255, które dawały 24 konfigurowalne linie I/O.

Drukarka mogła być podłączona do portu szeregowego (standardowo 1200 bps)[25]. Brak programowego wsparcia dla drukarki połączonej do portu równoległego.

Modyfikacje[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec pierwszego roku produkcji komputer nieco zmodyfikowano, dodając obsługę polskich znaków na ekranie, klawiaturę z polskimi znakami i rozszerzono pamięć[9]. Polskie znaki umieszczone były w miejscu małych liter w generatorze znaków, ich wprowadzanie było możliwe z klawiszem ⇧ Shift. Taki sposób implementacji polskich znaków powodował, że wykluczało to możliwość równoczesnej obsługi małych liter.

Lista głównych komponentów[3][edytuj | edytuj kod]

Element Odpowiednik Liczba Opis
U880D Z80 1 Procesor produkcji NRD taktowany zegarem 2,5 MHz
K573RF2 2716 7 Pamięć EPROM 2 KiB produkowana w ZSRR
K565RU3 4116 8 Pamięć dynamiczna RAM produkowana w ZSRR
2114 4 Pamięć statyczna RAM 1 KiB + 1 KiB video RAM
MCY7855 8255 2 Uniwersalny układ I/O produkowany w Polsce
MCY7851 8251 1 Port szeregowy produkowany w Polsce
8253 1 Układ czasowy

Mapa pamięci[5][edytuj | edytuj kod]

Początek (hex) Koniec (hex) Rozmiar (dec) Funkcja
0000 37FF 14336 Pamięć EPROM. BASIC i dodatkowe procedury
3800 3BFF 1024 Pamięć klawiatury.
3C00 3FFF 1024 Pamięć ekranu.
4000 7FFF 16384 Pamięć operacyjna dla wersji 16 KiB.
8000 BFFF 16384 Dodatkowe 16 KiB w wersji 32 KiB.
C000 FFFF 16384 Dodatkowe 16 KiB w wersji 48 KiB.

Adresy portów I/O[3][26][edytuj | edytuj kod]

Adres (hex) Układ Port Funkcja
FF 74175, 74125 Interfejs magnetofonu.
FE 74175 Generowanie dźwięku.
FD 8251 C/S Port szeregowy (RS232C).
FC 8251 DATA
FB 8253 RS Sprzętowy licznik.

L2 – generowane NMI

L1 – generowanie INT

L0 – zegar dla 8251

FA 8253 L2
F9 8253 L1
F8 8253 L0
F7 8255 RS Port równoległy (drukarka).
F6 8255 PC
F5 8255 PB
F4 8255 PA
F3 8255 RS Port równoległy do obsługi stacji dysków.

Tylko w model 2.

F3 8255 PC
F2 8255 PB
F1 8255 PA
03 8253 RS Planowany sprzętowy licznik do generowania dźwięku.

Nie wprowadzony do produkcji.

02 8253 L2
01 8253 L1
00 8253 L0

Meritum II[edytuj | edytuj kod]

Zestaw Meritum II z monitorem i drukarką.

Meritum II tworzy komputer Meritum I model 2 i zewnętrzna jednostka dysków elastycznych z dwoma napędami 5¼″[5][27][28].

Meritum I model 2[edytuj | edytuj kod]

Pamięć została rozszerzona do 32 KiB lub 48 KiB[5][28]. W tym drugim przypadku montowane było 64 KiB, ale adresy pokrywające się z pamięcią stałą są niedostępne[5].

Dodano drugi uniwersalny układ wejścia/wyjścia 8255 (MCY7855) do podłączenia jednostki dysków[5][28].

Na klawiaturze znajdują się symbole polskich znaków, które są również poprawnie wyświetlane[21]. Nadal nie można wyświetlać małych liter, choć w teorii możliwe były alternatywna zestawy znaków jak cyrylica i dodatkowe małe litery[28].

Planowane było rozszerzenie w postaci dodatkowego układu 8253, który miał służyć za trójkanałowy generator dźwięku (dawałoby to w sumie 4 kanały)[5].

Układ klawiatury Meritum 1 model 2. Polskie znaki uzyskiwano, naciskając klawisz SHIFT z odpowiednią literą łacińską.

W pamięci ROM umieszczono procedury obsługi stacji dysków, spowodowało to usunięcie programu monitora. Ponadto znalazły się w niej procedury obsługi drukarki z interfejsem Centronics. Jej obsługa była aktywowana przez każdorazowe naciśnięcie klawisza P podczas startu systemu[25].

Podłączenie drukarki z łączem Centronics
Meritum Drukarka
Port Pin Pin Sygnał
PC1 24 1 STROBE
PB0 14 2 DATA 1
PB1 15 3 DATA 2
PB2 2 4 DATA 3
PB3 1 5 DATA 4
PB4 16 6 DATA 5
PB5 3 7 DATA 6
PB6 4 8 DATA 7
PB7 17 9 DATA 8
PC2 8 10 ACK/
GND 13 16 GND

Istniała też wersja z 8 KiB ROM. Znajdowały się w niej tylko procedury ładujące automatycznie program z dyskietki przy starcie. Komputer mógł pracować pod kontrolą systemu CP/M 2.2 lub MER-DOS (kompatybilny z TRSDOS(inne języki) 2.3). BASIC wczytywany był z dyskietki.

Jednostka dysków elastycznych[edytuj | edytuj kod]

Umieszczona w sporych rozmiarów obudowie 360×192×315 mm i wadze 12,5 kg (wraz z zasilaczem dla obu urządzeń)[27].

Jest to osobny specjalizowany komputer bazujący na procesorze Z80 taktowany zegarem 2MHz z 2 KiB EPROM (2716) i 1 KiB RAM (2114)[27].

Jako kontroler dysków użyto układu 8272[27], który potrafił obsługiwać dyski pojedynczej i podwójnej gęstości[28].

Wyposażony był w dwa napędy 5¼″ typowo produkcji NRD K5600[28] (użytkownicy skarżyli się na jakość tych napędów) o pojemności około 100 KiB[21]. Mogły też być używane napędy innych producentów, np. bułgarskie IZOT 5255E[27]. Obsługiwane pojemności dysków to 100 KiB (pojedyncza gęstość) lub 180 KiB podwójnej gęstości.

Z komputerem dostarczana była dyskietka z językiem Disk-BASIC[28], który był rozszerzeniem standardowego BASICa[27] (podobnie jak TRS-80 Model I).

Do komunikacji z komputerem Meritum wykorzystywany jest układ 8255. Transmisja danych odbywa się z szybkością 250 kbit/s dla dysków podwójnej gęstości lub 125 kbit/s dla pojedynczej gęstości[27]. Komputer i jednostka dysków były połączone 25-żyłowym kablem[27].

Meritum III[edytuj | edytuj kod]

Meritum 3. Widoczny zmieniony układ klawiszy.

Dodano tryb graficzny monochromatyczny w rozdzielczości 512×192 lub kolorowy (4 kolory) 256×192[29][25]. BASIC został zmodyfikowany – dodano funkcje obsługi nowej grafiki[25].

Częstotliwość procesora podniesiono do 3,5 MHz.

Komputer wyposażono w dodatkowe interfejsy:

  • drugi interfejs szeregowy,
  • złącze dla dżojstika DB9,
  • złącze RGB dla kolorowego monitora.

Podobnie jak Meritum I model 2 mógł współpracować z jednostką dyskową.

Wersja sieciowa[edytuj | edytuj kod]

Menu z funkcjami sieciowymi po wykonaniu komendy NET.

W 1985 Mera-Elzab złożyło Ministerstwu Edukacji propozycję dostarczenia zestawu 8 komputerów Meritum połączonych w sieć. Ofertę odrzucono ze względu na cenę[11]. Ostatecznie jako komputer dla szkół wybrano Elwro 800 Junior.

Projekt sieci przeznaczonej do użycia w klasach szkolnych został opracowany przez pracowników Centrum Obliczeniowego Politechniki Śląskiej[9][30]. W projecie brali udział: J. Burski, K. Wilczek, B. Kempny, E.Kosek, M. Piaskowski, M. Całka i G. Smolik[30].

Przy projektowaniu sieci przeanalizowano istniejące rozwiązania dla komputerów: Prawec, Thompson, ZX Spectrum i Yamaha MSX (najbliższe sieci Meritum)[30].

Elementy składowe sieci[edytuj | edytuj kod]

Standardowe komponenty[30]:

  • Meritum II z 64 KiB pamięci RAM i stacją dysków,
  • Meritum I model 2 z 48 KiB RAM jako terminal,
  • drukarka D-100,
  • interfejs szeregowy V24 (RS232),
  • adaptery do fizycznego podłączenia sieci z komputerem.

Maksymalnie można było podłączyć 20 komputerów. Transmisja odbywała się z szybkością 9600 bps na maksymalną odległość 700 m[30].

Usługi[edytuj | edytuj kod]

Sieć oferowała następujące usługi[30]:

  • przesyłanie wiadomości lub zawartości ekranu,
  • przesyłanie obszaru pamięci,
  • przesyłanie danych do drukarki lub plotera,
  • odczyt i zapis plików na dyskietkę,
  • testowanie sieci.

Do pracy w sieci na maszynach klienckich przystosowano kilka języków programowania: Pascal, C, Logo, Prolog i Basic. Ponadto były dostępne dwie proste bazy danych[30].

Możliwe było również użycie kompilatorów działających w systemie CP/M 2.2 (Pascal, Fortran, MBasic, CBasic, Forth, Asembler). W takim wypadku kod źródłowy był przesyłany do Meritum II z CP/M, gdzie był kompilowany, a następnie kod wynikowy przesyłany z powrotem do maszyny klienckiej. Każdy komputer klienta miał swój podkatalog w systemie plików CP/M[30].

Ciekawostką było to, że z sieci klasowej przewidywano dostęp do „otwartej sieci zewnętrznej” lub komputera Odra przy pomocy modemu[30].

Do sieci można było również podłączyć monitor graficzny o rozdzielczości 514×256 (sam komputer Meritum nie posiadał trybu graficznego). Dostępna była biblioteka graficzna Pascala do współpracy z tym monitorem[30].

Wersje sieciowe Meritum I posiadały zmodyfikowany ROM. W szczególności dostępna była komenda BASIC NET udostępniająca funkcje sieciowe. Po włączeniu komputer wyświetlał komunikat OETO POL.SL.NET-BASIC-V2.0.

Zmiany w stosunku do TRS-80[edytuj | edytuj kod]

Układ generowania wideo był podobny do tego z TRS-80, z tym że został przystosowany do odświeżania 50 Hz, zamiast standardowego 60 Hz w USA. Jako że komputery nie oferowały kolorowego obrazu, nie było konieczne dostosowanie z amerykańskiego systemu NTSC do SECAM.

Meritum posiadał możliwość generowania dźwięku, którego brak w TRS-80 – najpierw przez wbudowany głośniczek, potem przez wzmacniacz w monitorze. Realizowane było to za pomocą dodatkowego układu 74175.

Interfejs magnetofonu pozostał niezmieniony i oferował te same możliwości co w TRS-80.

Klawiatura wyposażona była w dodatkowe klawisze: Ctrl, NMI, a także dwa nieopisane. W Meritum III pojawiły się ponadto klawisz Esc i dwa Alt.

ROM został rozszerzony o 2 KiB z 12 do 14 KiB. W związku z tym zawartość pamięci PROM, która służyła jako dekoder pamięci, musiała zostać zmieniona.

Pamięć RAM rozpoczynała się pod tym samym adresem 0x4000. Jej rozmiar różnił się podobnie jak w TRS-80 w zależności od wykonania. Od strony programowej nie było różnic.

TRS-80 oprócz interfejsu magnetofonu i wideo nie posiadał żadnych dodatkowych portów rozszerzeń poza szyną systemową[31]. By dodać interfejs równoległy, szeregowy i obsługę stacji dysków, należało podłączyć zewnętrzne urządzenie External Interface.

W Meritum umieszczono dodatkowe układy, których brak było w TRS-80. Były to układy wejścia/wyjścia Intel 8255 (port równoległy) i Intel 8251 (port szeregowy)[5]. External Interface używał innych podzespołów, również ich obsługa była inna. W TRS-80 oba interfejsy były dostępne w przestrzeni adresowej pamięci w obszarze pomiędzy końcem 12 KiB ROM a startem pamięci RAM[31], czyli tam, gdzie w Meritum była dodatkowa pamięć ROM. W Meritum układy te obsługiwane były nie jako pamięć, ale porty wejścia/wyjścia przy użyciu instrukcji IN i OUT. Powodowało to konieczność modyfikacji ROM tak, aby procedury drukowania i wysyłania danych przez port szeregowy używały innych układów.

Ponadto Meritum dysponowało dodatkowym układem czasowym 8253, który służył do generowania przerwania NMI i INT, a także sygnału zegarowego dla układu 8251 (port szeregowy)[5].

Meritum I model 2 posiadał drugi układ 8255 do komunikacji z zewnętrzną stacją dysków[5]. Było to inne rozwiązanie niż to stosowane w TRS-80. Procedury dostępu do stacji dysków musiały być napisane od nowa. Z tego względu zarówno TRSDOS (jak i inne DOSy) oraz system CP/M nie mogły być użyte bez modyfikacji.

Język BASIC oferował te same możliwości w obu komputerach. Zmieniono komunikat TRS-80 z RADIO SHACK LEVEL II BASIC na MERA ELZAB-ITM BASIC PC. Niektóre wersje ROM miały również zmieniony komunikat MEMORY SIZE? na ROZMIAR PAO? (PAO to skrót od pamięć operacyjna[1]). Pozostałe komunikaty i lista słów kluczowych była niezmieniona.

Kompatybilność z TRS-80[edytuj | edytuj kod]

Komputer mógł uruchamiać większość programów napisanych dla TRS-80[5]. W literaturze tematu brak jest jakiejkolwiek dokładnej analizy stopnia zgodności z TRS-80 i liczby działających programów.

Można domniemywać, że wszystkie programy nieodwołujące się bezpośrednio do sprzętu, w tym programy BASIC, powinny działać poprawnie. Układy obsługujące port równoległy i szeregowy, a także sposób obsługi stacji dysków był inny niż w TRS-80 i wymagał innych procedur obsługi. Z pewnością powodowało to problemy w oprogramowaniu korzystających bezpośrednio z peryferiów.

Brak informacji, czy zakłady Mera-Elzab lub PZ ITM licencjonowały zawartość ROM lub inne programy rozpowszechniane z komputerem (kompilatory, systemy operacyjne). Można przypuszczać z dużą dozą prawdopodobieństwa, że zarówno ROM, jak i oprogramowanie były dystrybuowane bez wiedzy oryginalnego producenta i odpowiednich umów licencyjnych. Było to typowe dla tamtego okresu i nie rodziło poważniejszych konsekwencji prawnych lub moralnych.

Emulacja[edytuj | edytuj kod]

Darmowy program MAME obsługuje emulację 3 modeli Meritum:

  • Meritum model I,
  • Meritum model II,
  • Meritum wersja sieciowa.

Do prawidłowego działania wymagane są obrazy ROM Meritum.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W roku 1983 przedsiębiorstwo miało siedzibę w Krakowie (za Biuletyn Techniczno–Informacyjny Mera nr 10 strona 3), a w 1985 roku w Katowicach (za Dokumentacja Techniczno–Rozruchowa Stacja Dysków Elastycznych Meritum nr 44290000 strona 36).
  2. ↑ W połowie lat 80. XX wieku w Bułgarii rozpoczęto produkcję procesora CM630, który był odpowiednikiem MOS 6502. Używano go w bułgarskich komputerach osobistych Правец (Prawec) opartych na architekturze Apple II i Oric Atmos.
  3. ↑ Giełdy komputerowe były głównym miejscem zaopatrzenia w sprzęt komputerowy. Ceny w przeciwieństwie do regulowanych w państwowych sklepach były wolnorynkowe.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d BASIC – Meritum. Podręcznik programowania i użytkowania nr 44990001. Zakłady Urządzeń Komputerowych Mera-Elzab.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Zygmunt Korga, Andrzej Smoliński, Jacek Lipowski, Paweł Podsiadło. Komputer osobisty(?) – Meritum. „Biuletyn Techniczno-Informacyjny MERA”. 10 (256), s. 3–6, październik 1983. Zrzeszenie Producentów Środków Informatyki, Automatyki i Aparatury Pomiarowej „Mera”. (pol.). 
  3. ↑ a b c d e Zygmunt Korga. Mikrokomputer osobisty Meritum. „Biuletyn Techniczno-Informacyjny MERA”. 5, 6 (52, 55), s. 3–6, maj–czerwiec 1984. Zrzeszenie Producentów Środków Informatyki, Automatyki i Aparatury Pomiarowej „Mera”. ISSN 0239-6645. (pol.). 
  4. ↑ a b c d e f g h Zbigniew Chrześcijański, Jacek Żebrowski. Mikrokomputer Meritum-I. „Informatyka”. 1, s. 17–18, styczeń 1985. Wydawnictwo NOT SIGMA. ISSN 0542-9951. (pol.). 
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Jarosław Górny. Mikrokomputer Meritum. „Radioelektronik”. 5 (84), maj 1985. Wydawnictwo NOT SIGMA. ISSN 0137-6802. (pol.). 
  6. ↑ a b Prospekt reklamowy Mera-Elzab Meritum [online] (pol.).
  7. ↑ a b c d e f g Krzysztof Krupa. Na razie nie widać konkurencji. „Bajtek”. 1, s. 20–21, wrzesień 1985. RSW „Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0860-1674. (pol.). 
  8. ↑ a b Mikroinformatyki coraz więcej. „Informatyka”. 10, s. 25, październik 1984. Wydawnictwo NOT SIGMA. ISSN 0542-9951. (pol.). 
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Władysław Majewski. Oto Meritum. „Komputer”. 3, s. 14–15, czerwiec 1986. Krajowe Wydawnictwo Czasopism RSW „Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0860-2514. (pol.). 
  10. ↑ a b Tomasz Zieliński, Ankieta czytenicza – wyniki, „Komputer”, luty 1988, ISSN 0860-2514.
  11. ↑ a b c d e f g h i j Roman Wojciechowski. Swego nie znacie Meritum w Elzabie. „Bajtek”. 5–6, s. 5–6, wrzesień 1985. RSW „Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0860-1674. (pol.). 
  12. ↑ Komputeryzujmy się «Dlaczego Meritum przegrało z Juniorem». „Komputer”. 12, s. 12, grudzień 1988. Krajowe Wydawnictwo Czasopism RSW „Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0860-2514. (pol.). 
  13. ↑ Wojciech Morawski: Kronika kryzysów gospodarczych. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2003, s. 132. ISBN 83-88542-64-8.
  14. ↑ a b Komputeryzujmy się. „Komputer”. 12, s. 10, grudzień 1987. Krajowe Wydawnictwo Czasopism RSW „Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0860-2514. (pol.). 
  15. ↑ Komputeryzujmy się. „Komputer”, s. 4, sierpień 1986. ISSN 0860-2514. (pol.). 
  16. ↑ Przeciętne wynagrodzenie od 1950 r. [online], ZUS (pol.).
  17. ↑ a b c d Giełda. „Komputer”. 4, s. 48, lipiec 1986. Krajowe Wydawnictwo Czasopism RSW „Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0860-2514. (pol.). 
  18. ↑ Bartłomiej Kluska, Bartosz Rozwadowski: Bajty polskie. Sosnowiec: 2014, s. 25-26. ISBN 978-83-927229-2-2.
  19. ↑ Andrzej Piotrowski. mikroKlan. „Informatyka”. 12, s. 18, grudzień 1984. Wydawnictwo NOT SIGMA. ISSN 0542-9951. (pol.). 
  20. ↑ Klawiatura mera 7947 od mera-elzab jak meritum – Galeria zdjęć i obrazów na imgED [online], imgED [dostęp 2019-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-17] (pol.).
  21. ↑ a b c d e f g h i Dariusz Madej, Krzysztof Marasek, Krzysztof Kuryłowicz: Komputery Osobiste. Warszawa: Wydawnictwa komunikacji i łączności, 1987, s. 384–385.
  22. ↑ a b Opis programu DEBIT, [w:] Bogusław Piotrowski, Biuletyn użytkowników komputerów osobistych Meritum, t. 3, Zabrze, grudzień 1985, s. 13 (pol.).
  23. ↑ Maciej Deptuch, Władysław Majewski. Dźwięk w Meritum I. „Bajtek”. 3, s. 6–7, listopad 1985. Krajowe Wydawnictwo Czasopism RSW „Prasa-Książka-Ruch”. (pol.). 
  24. ↑ Patrz schemat Meritum I i Expansion Interface.
  25. ↑ a b c d dr inż. Henryk Małysiak, mgr inż. Sławomir Piekoszewski, dr inż. Bolesław Pochopień, mgr inż. Paweł Podsiadło, mgr inż. Antoni Starczynowski, dr inż. Eugeniusz Wróbel: Mikrokomputer Meritum. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1988. ISBN 83-02-03608-0.
  26. ↑ Meritum 1 – krzkomar [online], sites.google.com [dostęp 2019-09-29].
  27. ↑ a b c d e f g h Dokumentacja Techniczno-Rozruchowa Stacja Dysków Elastycznych Meritum nr 44290000, Zakłady Urządzeń Komputerowych Mera-Elzab (pol.).
  28. ↑ a b c d e f g Maciej Deptuch. Rozwój rodziny mikrokomputerów osobistych Meritum na przykładzie zestawu mikrokomputera Meritum II. „Biuletyn Techniczno-Informacyjny MERA”. 7–8 (277,278), s. 32, 1985. Zrzeszenie Producentów Środków Informatyki, Automatyki i Aparatury Pomiarowej „Mera”. (pol.). 
  29. ↑ Andrzej Piotrowski. MTP 57 Pogoń za mikro. „Informatyka”. 12, s. 23, maj 1985. Wydawnictwo NOT SIGMA. ISSN 0542-9951. (pol.). 
  30. ↑ a b c d e f g h i j Edward Solarski. Mikrokomputerowa sieć lokalna do wspomagania procesu dydaktycznego nauczania w szkole średniej i podstawowej. „Biuletyn Techniczno-Informacyjny MERA”. 2, 3 (284, 285), s. 35–41, 1986. Zrzeszenie Producentów Środków Informatyki, Automatyki i Aparatury Pomiarowej „Mera”. ISSN 0239-6645. (pol.). 
  31. ↑ a b TRS-80 Technical Manual, RadioShack, 1978.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Polskie komputery
Prekursory i komputery
zerowej generacji
Analogowe
Analogowo-cyfrowe
Mainframe
Minikomputery
Mikrokomputery
Domowe
Osobiste
Przeliczniki
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Meritum_(komputer)&oldid=73429465”