Metoda D’Hondta

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Metoda D’Hondta (również: Jefferson’s method, Bader-Ofer method) – metoda stosowana do podziału mandatów w systemach wyborczych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi. Jej nazwa pochodzi od nazwiska belgijskiego matematyka Victora D’Hondta.

Podział mandatów[edytuj | edytuj kod]

W metodzie tej dla każdego komitetu wyborczego, który przekroczył próg wyborczy, obliczane są kolejne ilorazy całkowitej liczby głosów uzyskanych przez dany komitet i kolejnych liczb naturalnych, czyli ilorazy wyborcze. O podziale miejsc pomiędzy komitetami decyduje wielkość obliczonych w ten sposób ilorazów[1]. Można to przedstawić wzorem:

gdzie:

-ty iloraz wyborczy,
– całkowita liczba głosów oddana na dany komitet w wyborach,
– liczba naturalna,

Tak więc dla każdego komitetu liczba uzyskanych głosów jest dzielona kolejno przez W ten sposób uzyskuje się malejące wielkości które porównywane są następnie z wynikami wszystkich komitetów biorących udział w wyborach i szeregowane w kolejności od największej do najmniejszej. Mandaty przydziela się zgodnie z określoną w ten sposób kolejnością, poczynając od najwyższego wyniku do najniższego, aż do momentu, gdy liczba dostępnych miejsc zostanie wyczerpana.

Przykład[edytuj | edytuj kod]

Mamy komitety A, B i C, które otrzymały kolejno 720, 300 i 480 głosów. Do obsadzenia jest 8 mandatów.

1 krok: obliczenie ilorazów

Dzielnik Komitet A Komitet B Komitet C
1 720 (pierwszy mandat) 300 (czwarty) 480 (drugi)
2 360 (trzeci) 150 240 (szósty)
3 240 (piąty) 100 160 (ósmy)
4 180 (siódmy) 75 120
5 144 60 96

2 krok: ułożenie ilorazów w kolejności malejącej (w nawiasach komitet):

  1. (A) – 720
  2. (C) – 480
  3. (A) – 360
  4. (B) – 300
  5. (A) – 240
  6. (C) – 240
  7. (A) – 180
  8. (C) – 160

itd.

W związku z tym, że do rozdzielenia jest 8 mandatów, 4 mandaty otrzymuje komitet A (ilorazy 720, 360, 240 i 180), 1 mandat – komitet B (iloraz 300) oraz 3 mandaty – komitet C (ilorazy 480, 240 i 160).

W przypadku, gdyby kilka komitetów uzyskało takie same ilorazy, stosuje się różne metody dodatkowego szeregowania. W Polsce wybrano następujący sposób: Jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w podany sposób, a list tych jest więcej niż mandatów do rozdzielenia, pierwszeństwo mają listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów. Gdyby na dwie lub więcej list oddano równą liczbę głosów, o pierwszeństwie rozstrzyga liczba obwodów głosowania, w których na daną listę oddano większą liczbę głosów.


Gdyby Komitet C przekonał 145 wyborców komitetu B, że nie warto głosować na najsłabszego w sondażach, a zamiast tego na komitet C, to przeliczenie na mandaty wyglądałoby następująco:

1 krok: obliczenie ilorazów

Dzielnik Komitet A Komitet B Komitet C
1 720 (pierwszy mandat) 155 625 (drugi)
2 360 (trzeci) 77,5 312,5 (czwarty)
3 240 (piąty) 51,7 208,3 (szósty)
4 180 (siódmy) 38,8 156,3 (ósmy)
5 144 31 125

2 krok: ułożenie ilorazów w kolejności malejącej (w nawiasach komitet):

  1. (A) – 720
  2. (C) – 625
  3. (A) – 360
  4. (C) – 312,5
  5. (A) – 240
  6. (C) – 208,3
  7. (A) – 180
  8. (C) – 156,3

Gdyby jednak Komitet B przekonał 13 wyborców komitetu C, że warto głosować na najsłabszy w sondażach komitet B, bo potrzeba mu mniej głosów do zdobycia kolejnego mandatu, to przeliczenie na mandaty wyglądałoby następująco:

1 krok: obliczenie ilorazów

Dzielnik Komitet A Komitet B Komitet C
1 720 (pierwszy mandat) 313 (czwarty) 467 (drugi)
2 360 (trzeci) 156,5 (ósmy) 233,5 (szósty)
3 240 (piąty) 104,3 155,7
4 180 (siódmy) 78,3 116,8
5 144 62,6 93,4

2 krok: ułożenie ilorazów w kolejności malejącej (w nawiasach komitet):

  1. (A) – 720
  2. (C) – 467
  3. (A) – 360
  4. (B) – 313
  5. (A) – 240
  6. (C) – 233,5
  7. (A) – 180
  8. (B) – 156,5

Zbliżenie idealnej proporcjonalności[edytuj | edytuj kod]

Doskonała proporcjonalność nie zawsze jest możliwa. Metody reprezentacji proporcjonalnej podchodzą do jej przybliżenia na różne sposoby, które implikują różne koncepcje nieproporcjonalności. Metoda D’Hondta minimalizuje największy współczynnik korzyści,

gdzie:

– współczynnik korzyści komitetu
– udział mandatów udzielonych do komitetu
– udział głosów oddanych na komitet w wyborach, [2].

Metoda D’Hondta dzieli głosy na dokładnie proporcjonalnie reprezentowane i niereprezentowane, minimalizując udział niereprezentowanych głosów

[3].

Niereprezentowany udział głosów komitetu jest

[3].

Przy minimalizacji ogólnej liczby niereprezentowanych głosów metoda D’Hondta bierze pod uwagę tylko największy współczynnik korzyści. Jeśli do oceny proporcjonalności stosuje się współczynnik korzyści, wynika to z tego że metoda D’Hondta faworyzuje duże ugrupowania w większym stopniu niż druga spośród najpopularniejszych metod przeliczania głosów – metoda Sainte-Laguë.

Stosowanie[edytuj | edytuj kod]

Metoda D’Hondta jest najczęściej stosowaną metodą reprezentacji proporcjonalnej w wyborach do parlamentów narodowych[4]. Stosuje się ją przy podziale mandatów w wyborach parlamentarnych m.in. w Austrii, Finlandii, Izraelu, Holandii i Hiszpanii. W Polsce stosowano ją m.in. w parlamentarnych ordynacjach wyborczych II Rzeczypospolitej (do 1935 r.), a także w III Rzeczypospolitej (z wyłączeniem wyborów w 1991 r. oraz wyborów w 2001 r.) przy podziale mandatów do Sejmu oraz w wyborach samorządowych (do rad gmin powyżej 20 000 mieszkańców[5], rad powiatów oraz sejmików województw).

W Izraelu metoda ta jest w użyciu od 1973, przy czym znana jest pod nazwą Bader-Ofer method od nazwisk parlamentarzystów, którzy zaproponowali jej wprowadzenie (Jochanan Bader i Awraham Ofer)[6].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. d’Hondta system, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-09-30].
  2. André Sainte-Laguë. La représentation Proportionnelle et la méthode des moindres carrés. „Annales scientifiques de l’École Normale Supérieure”. 27, 1910. l’École Normale Supérieure. (fr.). 
  3. a b Juraj Medzihorsky. Rethinking the D’Hondt method. „Political Research Exchange”. 1(1), 2019. Taylor & Francis. (ang.). 
  4. Nils-Christian Bormann and Matt Golder. Democratic electoral systems around the world, 1946--2011. „Electoral Studies”. 32(2), 2013. Elsevier. (ang.). 
  5. Zgodnie z art. 373. § 2 Kodeksu Wyborczego, przez mieszkańców należy rozumieć dorosłych wyborców zamieszkałych na obszarze działania danej rady, ujętych w stałym rejestrze wyborców na koniec roku poprzedzającego rok, w którym wybory mają być przeprowadzone.
  6. The Distribution of Seats Among the Lists.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]