Mewa żółtonoga
| ||
| Larus fuscus[1] | ||
| Linnaeus, 1758 | ||
 L. f. graellsii w szacie godowej | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | siewkowe | |
| Podrząd | mewowce | |
| Rodzina | mewowate | |
| Podrodzina | mewy | |
| Rodzaj | Larus | |
| Gatunek | mewa żółtonoga | |
| Podgatunki | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 obszary lęgowe zimowiska występuje przez cały rok | ||
Mewa żółtonoga (Larus fuscus) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny mewowatych (Laridae). Przeważnie wędrowny, w sezonie lęgowym zamieszkuje Eurazję, zimuje także w Afryce i Ameryce Północnej. W Polsce skrajnie nielicznie lęgowy na północy.
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia następujące podgatunki[3]:
- mewa brytyjska[4] (L. f. graellsii) – Grenlandia, Islandia, Wyspy Owcze i zachodnia Europa[3]; zimują od południowo-zachodniej Europy po zachodnią Afrykę, coraz częściej także na atlantyckim wybrzeżu Ameryki Północnej[5]
- L. f. intermedius – Holandia, Niemcy, Dania, południowo-zachodnia Szwecja i zachodnia Norwegia[3], izolowana populacja występuje w północno-wschodniej Hiszpanii w delcie Ebro; zimują głównie w zachodniej Europie i zachodniej Afryce[5]
- mewa żółtonoga[4] (L. f. fuscus) – północna Norwegia, Szwecja i Finlandia po Morze Białe[3]; zimują głównie w Afryce i południowo-zachodniej Azji[5]
- mewa syberyjska[4] (L. f. heuglini) – północna Rosja od Półwyspu Kolskiego po północno-centralną Syberię[3]; zimują głównie od Bliskiego Wschodu na południe po wschodnią Afrykę i na wschód po Indie, wschodnie Chiny i Koreę Południową[5]
- mewa stepowa[4] (L. f. barabensis) – stepy centralnej Azji; zimują głównie w południowo-zachodniej Azji[5]
Niegdyś mewy: żółtonoga i srebrzysta (L. argentatus) uznawane były za jeden gatunek, jednak w większości obszarów współwystępowania tych mew nie krzyżują się one ze sobą. Systematyka mewy żółtonogiej jest niejasna[5].
W Polsce najczęściej obserwowane są ptaki podgatunku nominatywnego. Wyjątkowo podejmują próby rozrodu w północnej Polsce. Kilkukrotnie obserwowano pary na przymorskich jeziorach Gardno i Łebsko, ale potwierdzone lęgi miały miejsce dwukrotnie: w latach 1987–89 na jeziorze Gardno i w 1991 pod Świnoujściem[6]. W czerwcu 2021 gniazdującą parę mew żółtonogich zaobserwowano z kolei na Zbiorniku Mietkowskim nieopodal Wrocławia[7]. Podgatunek L. f. intermedius do 2019 stwierdzono 4 razy[8]. W 2015 po raz pierwszy na terenie Polski zaobserwowano osobnika z podgatunku L. f. heuglini[9], do 2019 odnotowano w sumie 6 stwierdzeń[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Wyraźnie zaznaczony jedynie dymorfizm wiekowy. W okresie godowym ciało białe, grzbiet i skrzydła (u występującej w Polsce L. f. fuscus) czarne, na końcówkach białe plamy. Nogi i dziób żółty. Na żuchwie czerwona plama. Szata spoczynkowa niewiele się różni, głównie ciemnobrązowymi plamami na głowie i karku. Mewa brytyjska ma grzbiet i skrzydła szare, jedynie końce skrzydeł ciemniejsze. Podgatunek L. f. intermedius jest pod tym względem polimorficzny. Osobniki młodociane brązowo-białe, jaśniejsze od spodu z czarnym dziobem i brązowymi nogami. Na brzuchu ciemne plamy, a na skrzydłach i grzbiecie brunatne pióra są biało obrzeżone na końcu. Po dwóch latach z każdym pierzeniem szata staje się coraz jaśniejsza. Łapy osobników młodych i prawie dorosłych są cieliste. Szatę ostateczną osiągają w 4. roku życia.
Podobna do mewy siodłatej, choć od niej znacznie mniejsza. Ma też węższe i znacznie bardziej spiczaste skrzydła, które wystają jej za ogon, kiedy stoi, oraz mniejszy dziób.
Wymiary średnie[edytuj | edytuj kod]
- długość ciała
- ok. 50–60 cm
- rozpiętość skrzydeł
- ok. 120–140 cm
Masa ciała[edytuj | edytuj kod]
ok. 500–1200 g
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Biotop[edytuj | edytuj kod]
Gniazduje na brzegach mórz, wielkich jezior lub w deltach. Zimuje głównie na morzu, ale także w lagunach, ujściach rzek, portach, dużych jeziorach i rzekach[2]. Na przelotach również spotykana w głębi lądu, kiedy to trzyma się głównie rzek. Jesienne przeloty zaczynają się od sierpnia i trwają do października.
Głos[edytuj | edytuj kod]
Odzywa się miauczącym „kyau” lub głębokim „ga ga ga”.
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Na lęgowiska wraca w kwietniu. Podobnie jak inne mewy tworzy mniejsze lub większe kolonie. Gniazdo na ziemi, klifie, budynku i w innych miejscach. Zbudowane jest z traw, mchu, glonów i porostów. Lęgnie się często w koloniach mieszanych z mewą srebrzystą.
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu–czerwcu 2–3 jaja o różnym zabarwieniu: zielonkawym, brązowawym, szarawym lub żółtawym. Jaja wysiadywane są przez okres 24–28 dni przez obydwoje rodziców. Jednak młode wychowuje sama samica przez około 4–5 tygodnie. Pisklęta zdobywają zdolność do lotu w wieku 30–40 dni. Młode mogą koczować po okolicy i opuszczać teren gniazdowania. Dojrzewają jednak w 3. roku życia.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Wszystkożerna, jednak przeważają drobne kręgowce wodne i lądowe oraz ich resztki. Może też wydziobywać jaja i wyjadać ich zawartość oraz porywać pisklęta innych ptaków. Sama potrafi jednak łowić małe ssaki.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje mewę żółtonogą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015, zawiera się w przedziale 940 000 – 2 070 000 osobników. Ogólny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[2].
W Polsce objęta ścisłą ochroną gatunkową[10].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Larus fuscus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c Larus fuscus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b c d e F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Noddies, gulls, terns, skimmers, skuas, auks (ang.). IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-29].
- ↑ a b c d Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Larinae Rafinesque, 1815 - mewy (wersja: 2020-07-29). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-29].
- ↑ a b c d e f Burger, J., Gochfeld, M., Kirwan, G.M., Christie, D.A., de Juana, E. & Garcia, E.F.J.: Lesser Black-backed Gull (Larus fuscus). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-12)].
- ↑ Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 170. ISBN 978-83-7845-983-5.
- ↑ Archiwum Orzeczenia – Orzeczenia pozytywne z miesiąca: wrzesień 2021, Komisja Faunistyczna [dostęp 2021-11-23].
- ↑ a b Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 36. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2019. „Ornis Polonica”. 61, s. 117–142, 2020.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 32. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2015. „Ornis Polonica”. 57, s. 117–147, 2016.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.
- Larus fuscus (Mewa żółtonoga). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 171–174. ISBN 83-86564-43-1.