Międzynarodowa Federacja Szachowa
Międzynarodowa Federacja Szachowa (fr. Fédération Internationale des Échecs, FIDE) – utworzona 20 lipca 1924 roku w Paryżu organizacja międzynarodowa, zrzeszająca narodowe związki szachowe z całego świata, w tym Polski Związek Szachowy. Mottem FIDE jest Gens una sumus (łac. Jesteśmy jedną rodziną). Od 2018 na czele FIDE stoi Arkadij Dworkowicz, były wicepremier Federacji Rosyjskiej[1].
Do głównych zadań FIDE należy: definiowanie i ujednolicanie reguł gry w szachy oraz zasad rozgrywania międzynarodowych zawodów szachowych, obliczanie rankingu szachistów, przyznawanie tytułów (zobacz arcymistrz) szachistom oraz sędziom szachowym. Federacja organizuje najważniejsze zawody szachowe o zasięgu światowym, w tym indywidualne mistrzostwa świata oraz olimpiady szachowe, patronuje lub nadzoruje rozgrywanie niektórych turniejów międzynarodowych z udziałem najsilniejszych szachistów świata. Ogromna większość międzynarodowych zawodów szachowych odbywa się na zasadach określonych przez FIDE. Rozgrywki o zasięgu krajowym są organizowane w oparciu o przepisy narodowych związków szachowych, które z założenia nie mogą być sprzeczne z przepisami FIDE.
FIDE powstała na wniosek sekretarza Francuskiej Federacji Pierre Vincenta, a wśród 15 państw (Anglia, Argentyna, Belgia, Czechosłowacja, Finlandia, Francja, Holandia, Włochy, Jugosławia, Kanada, Węgry, Rumunia, Hiszpania, Szwajcaria), które zakładało FIDE była także Polska (reprezentowana przez Izaaka Towbina).
W 1928 w Hadze FIDE jako pierwsza organizacja sportowa podjęła historyczną decyzję – zrównała prawa amatorów i zawodowców.
Początkowo FIDE była dość słabą organizacją, ponieważ Związek Radziecki z przyczyn politycznych odmówił przystąpienia do federacji. Sytuacja uległa zmianie w 1946 roku, po śmierci ówczesnego mistrza świata Aleksandra Alechina FIDE przystąpiła do organizacji turnieju w celu wyłonienia następcy. Po trudnych negocjacjach radziecki związek szachowy dołączył do federacji, z wieloma zastrzeżeniami dotyczącymi przyszłego kształtu tej organizacji.
W 1948 roku odbył się turniej o mistrzostwo świata, w którym zwyciężył Michaił Botwinnik. Od tego czasu aż do 1993 roku mistrz świata był wyłaniany w oficjalnych meczach organizowanych przez FIDE. Ustalono wielostopniowe eliminacje (turnieje strefowe, międzystrefowe i mecze kandydatów), których zwycięzca uzyskuje prawo gry z mistrzem świata.
Działalność FIDE w zakresie organizacji meczów o tytuł mistrza świata wywoływała wiele kontrowersji. W 1975 Bobby Fischer nie przystąpił do meczu z pretendentem, skutkiem czego Anatolij Karpow został uznany za jego następcę. W 1984 roku prezydent Florencio Campomanes przerwał mecz pomiędzy Karpowem i Garrim Kasparowem bez wyłonienia zwycięzcy. Kontrowersje wzbudzała również działalność następcy Campomanesa, Ilumżynowa, oskarżanego m.in. o niedotrzymywanie obietnic finansowych.
W 1993 narastający konflikt pomiędzy FIDE a ówczesnym mistrzem świata Kasparowem doprowadził do rozłamu. Kasparow i pretendent Nigel Short, wyłoniony w eliminacjach zorganizowanych przez FIDE, założyli nową organizację PCA, pod auspicjami której rozegrali mecz, wygrany przez Kasparowa. Od tego czasu rozgrywki o tytuł mistrza świata organizowane były dwutorowo, przez FIDE oraz organizacje zakładane przez Kasparowa. Dopiero w roku 2006 doszło do zunifikowanego meczu o tytuł mistrza świata, w wyniku którego Władimir Kramnik został oficjalnym mistrzem świata w szachach.
Od 1953 FIDE prowadzi Złotą księgę FIDE, która zawiera m.in. nazwiska zawodników, działaczy, sędziów, którzy odegrali ważną rolę w historii szachów.
FIDE dopuszcza międzynarodowe drużyny niesłyszących (ICSC), niewidomych (IBCA), niepełnosprawnych z dysfunkcją narządu ruchu (IPCA) na prawach państwa, do rozgrywek olimpijskich.
W 1999 FIDE została oficjalnie uznana przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski. Dwa lata później federacja przyjęła przepisy antydopingowe MKOl. Istnieją plany włączenia szachów do Igrzysk Olimpijskich.
Według stanu na 18 czerwca 2014 roku, FIDE zrzeszała 181 krajowych federacji (54 federacje z Europy, 51 federacji z Azji, 42 federacje z Afryki, 34 federacje z Ameryki)[2].
Najwyższym organem organizacji jest Kongres, organizowany co roku (z wyjątkiem tzw. Kongresów nadzwyczajnych, które mogą zostać zwołane na wniosek Prezydenta FIDE). W Polsce odbyły się dwa Kongresy, w 1935 w Warszawie oraz w 2011 w Krakowie (82. edycja)[3].
W dniu powstania FIDE – 20 lipca jest obchodzony Międzynarodowy Dzień Szachów[4].
Prezydenci FIDE
[edytuj | edytuj kod]Kongresy FIDE
[edytuj | edytuj kod]- 1924 Paryż
- 1925 Zurych
- 1926 Budapeszt
- 1927 Londyn
- 1928 Haga
- 1929 Wenecja
- 1930 Hamburg
- 1931 Praga
- 1932 Paryż
- 1933 Folkestone
- 1934 Zurych
- 1935 Warszawa
- 1936 Lucerna
- 1937 Sztokholm
- 1938 Paryż
- 1939 Buenos Aires
- 1946 Winterthur
- 1947 Haga
- 1948 Sztokholm
- 1949 Paryż
- 1950 Kopenhaga
- 1951 Wenecja
- 1952 Sztokholm
- 1953 Schaffhouse
- 1954 Amsterdam
- 1955 Goeteborg
- 1956 Moskwa
- 1957 Wiedeń
- 1958 Dubrownik
- 1959 Luksemburg
- 1960 Lipsk
- 1961 Sofia
- 1962 Sztokholm
- 1963 Bale
- 1964 Tel Awiw
- 1965 Wiesbaden
- 1966 Hawana
- 1967 Wenecja
- 1968 Lugano
- 1969 San Juan
- 1970 Siegen
- 1971 Vancouver
- 1972 Skopje
- 1973 Helsinki
- 1974 Nicea
- 1975 Bergen-aan-Zee
- 1976 Hajfa
- 1977 Lucerna
- 1978 Buenos Aires
- 1979 San Juan
- 1980 Valletta
- 1981 Atlanta
- 1982 Lucerna
- 1983 Manila
- 1984 Saloniki
- 1985 Graz
- 1986 Dubaj
- 1987 Sevilla
- 1988 Saloniki
- 1989 Mayaguez
- 1990 Nowy Sad
- 1991 Berlin
- 1992 Manila
- 1993 Kurytyba
- 1994 Moskwa
- 1995 Paryż
- 1996 Erywań
- 1997 Kiszyniów
- 1998 Elista
- 1999 Doha
- 2000 Stambuł
- 2001 Chalkidiki
- 2002 Bled
- 2003 Chalkidiki
- 2004 Mallorca
- 2005 Drezno
- 2006 Turyn
- 2007 Antalya
- 2008 Drezno
- 2009 Chalkidiki
- 2010 Chanty-Mansyjsk
- 2011 Kraków
- 2012 Stambuł
- 2013 Tallinn
- 2014 Tromso
- 2015 Abu Zabi
- 2016 Baku
- 2017 Goynuk
- 2018 Batumi
- 2020 Abu Zabi[5]
- 2021 Warszawa
- 2022 Ćennaj
- 2023 Online
- 2024 Budapeszt
Liderzy rankingu FIDE
[edytuj | edytuj kod]Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- mistrzostwa świata w szachach
- szachowe mecze pretendentów
- szachowe turnieje pretendentów
- szachowe turnieje międzystrefowe
- arcymistrz
- mistrz międzynarodowy
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ FIDE Presidents [online], www.fide.com [dostęp 2019-07-02] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-15] .
- ↑ FIDE – World Chess Federation. [dostęp 2014-06-18].
- ↑ „Magazyn Szachista” nr 12/2011, s. 3–6.
- ↑ International Chess Day.
- ↑ 90th FIDE Congress: 2020 FIDE Extraordinary General Assembly Minutes and Annexes [online], www.fide.com [dostęp 2021-11-20] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Filipowicz „Dzieje Polskiego Związku Szachowego”, Wydawnictwo „O-K”, Warszawa 2007
- W.Litmanowicz, J.Giżycki, „Szachy od A do Z”, Warszawa 1986–1987, s. 592 (tom I), 1359 (tom II)
- FIDE: opracowanie IA Andrzeja Filipowicza. wjcc2010.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-02)].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona FIDE (ang.)