Międzynarodowa Nagroda Matematyczna im. Jánosa Bolyai

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Międzynarodowa Nagroda Matematyczna im. Jánosa Bolyai – międzynarodowa nagroda ufundowana przez Węgierską Akademię Nauk. Nagroda nosi imię Jánosa Bolyai i jest przyznawana co 5 lat matematykowi, który stworzył najlepszą, przełomową monografię matematyczną dotyczącą własnych nowych wyników i metod, opublikowaną w dowolnym miejscu w dowolnym języku w ciągu ostatnich piętnastu (wcześniej dziesięciu) Przy przyznawaniu nagrody uwzględniona jest również dotychczasowa praca naukowa autora. Laureata wybiera dziesięcioosobowa komisja w której składzie oprócz pięciu członków Wydziału Nauk Matematycznych Węgierskiej Akademii Nauk jest pięciu wybitnych matematyków zagranicznych. Nagrodzony otrzymuje pozłacany medal z brązu oraz 25 000 dolarów nagrody pieniężnej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

27 stycznia 1902 roku podczas obchodów 100. rocznicy urodzin Jánosa Bolyai Węgierska Akademia Nauk ustanowiła międzynarodową nagrodę w wysokości 10 000 koron, przyznawaną co pięć lat za wybitne osiągnięcia matematyczne[1]. Nagroda miała uczcić pamięć nie tylko Jánosa, ale również jego ojca Farkasa Bolyai. W początkowym okresie o przyznaniu nagrody decydował Komitet powołany przez Węgierską Akademię Nauk. W skład pierwszego jury weszli dwaj członkowie Węgierskiej Akademii: Gyula Kőnig (Julies Koning), Gusztáv Rados oraz Jean Darboux z Francji i Felix Klein z Niemiec. Pierwszym laureatem nagrody został francuski matematyk Henri Poincaré[2]. W 1909 roku członkami Międzynarodowego Komitetu Bolyai zostali: Gyula Kőnig (Julies Koning), Gusztáv Rados, szwedzki matematyk Magnus Gösta Mittag-Leffler i Henri Poincaré. Podczas spotkania w Budapeszcie w październiku 1909 roku Komisja przyznała nagrodą Davidowi Hilbertowi[3]. Po wybuchu I wojny światowej nagroda nie była przyznawana. Obaj przedwojenni laureaci nagrody nie odebarli osobiście w Budapeszcie, ale została ona im doręczona[4].

W 1994 roku Węgierska Akademia Nauk postanowiła wznowić przyznawanie nagrody. Przyjęto zasadę, że na rok przed przyznaniem nagrody Wydział Nauk Matematycznych Akademii wybiera komisję złożoną z pięciu członków zwyczajnych i pięciu wybitnych matematyków zagranicznych oraz mianuje jej przewodniczącego. Komitet podejmuje decyzję o przyznaniu nagrody nie później niż trzy miesiące przed jej wręczeniem. Spośród członków komisji wybiera sprawozdawcę, który w momencie wręczania nagrody szczegółowo opisuje pracę zwycięzcy i sporządza z tego pisemne sprawozdanie[5].

Nagrodzeni[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Laureaci Nagrody Bolyaia.

Medal[edytuj | edytuj kod]

Wraz z nagrodą laureat otrzymywała złoty pamiątkowy medal wykonany według projektu Stefan Schwartz, urodzony na Węgrzech austriacki rzeźbiarz i medalier  Na awersie znalazł się widok Budapesztu z Zamkiem Królewskim, Mostu Łańcuchowego Széchenyiego i budynkiem Akademii, poniżej w ramce otoczonej wieńcem laurowym umieszczano imię zwycięzcy i rok przyznania nagrody, a w półkolu napis A Magyar Tudományos Akadémia Bolyai Érme. Na rewersie została umieszczona alegroria Wegierskiej Akademii Nauk jako postać kobiety z uniesioną dłonią rozdająca nektar wiedzy i trzymająca lewą rekę na tarczy, poniżej napis Borúra Derû. Oryginalny złoty medal został wybity w Kremnicy i miał średnicę 70 mm[8]. Po przywróceniu nagrodą jest pozłacany medal z brązu o średnicy 70 mm wykonany przy użyciu oryginalnego wzoru Schwartza z 1905 roku[9].

Dodatkowo laureat otrzymuje 25 000 USD w miarę możliwości finansowych organizatora[10]. 

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Csányi Vilmos, V. Csányi, BOLYAI-DÍJ [online], Fizikai Szemle 2000/4. szám [dostęp 2022-02-02].
  2. ↑ ACADÉMIE DES SCIENCES SÉANCE, „Journal des débats politiques et littéraires” (351), 19 grudnia 1905, s. 2.
  3. ↑ Henri Poincaré, RAPPORT SUR LE PRIX BOLYAI. [online] [dostęp 2022-02-02].
  4. ↑ Szénássy Barna, B. Szénássy, Adalékok a Bolyai-díj történetéhez [online], Természet Világa 1993. 124. évf. 7.szám 291-294. old. [dostęp 2022-02-02].
  5. ↑ a b c d e Bolyai János nemzetközi matematikai díj [online], MTA.hu, 28 stycznia 2016 [dostęp 2022-02-02] (węg.).
  6. ↑ Bolyai János Nemzetközi Matematikai Díj [online], MTA.hu, 29 stycznia 2016 [dostęp 2022-02-02] (węg.).
  7. ↑ Átadták a 2015. évi Bolyai János Nemzetközi Matematikai Díjat - tudomany.ma.hu [online], www.ma.hu [dostęp 2022-02-02].
  8. ↑ Bolyai János Nemzetközi Matematikai Díj [online], old.mta.hu [dostęp 2022-02-02] (węg.).
  9. ↑ Adalekok a Bolyai-dij tortenetehez [online], mek.oszk.hu [dostęp 2022-02-03].
  10. ↑ bolyai.html [online], web.archive.org, 8 marca 2016 [dostęp 2022-02-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-08].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Międzynarodowa_Nagroda_Matematyczna_im._Jánosa_Bolyai&oldid=72633911”