Michał Kalecki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Michał Kalecki
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 czerwca 1899
Łódź

Data i miejsce śmierci

17 kwietnia 1970
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz Wojskowy na Powązkach (kwatera A32-2-10)[1]

Zawód, zajęcie

ekonomista

Narodowość

polska

Rodzice

Abram, Klara z d. Segałło

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Michał Kalecki (ur. 22 czerwca 1899 w Łodzi, zm. 17 kwietnia 1970 w Warszawie) – polski ekonomista, profesor Zakładu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk i Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, członek rzeczywisty PAN. Szwagrem Michała Kaleckiego był Ary Sternfeld, jeden z pionierów kosmonautyki, astronautyki.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Abrama (właściciela niewielkiej przędzalni) i Klary z domu Segałło (pochodzącej z rodziny urzędniczej). Uczęszczał do gimnazjum w Łodzi, w 1917 roku rozpoczął studia mechaniczne na Politechnice Warszawskiej. W 1919 otrzymał powołanie do Wojska Polskiego, odbył służbę w batalionie telegraficznym we Lwowie[2]. W 1920 roku zapisał się na studia matematyczne Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Studiował następnie na Politechnice Gdańskiej (1921–1925), ale studiów nie ukończył i nie uzyskał żadnego stopnia naukowego[2]. W 1927 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował dla Polskiego Towarzystwa Budowlanego[3]. Od 1927 roku zajmował się dziennikarstwem ekonomicznym, pierwszy artykuł opublikował w czasopiśmie „Przegląd Gospodarczy“. Publikował między innymi w czasopismach „Przegląd Polityczny“, „Przegląd Socjalistyczny“, „Przemysł i Handel“[4]. W artykułach koncentrował się na zagadnieniach przyczyn i przejawów kryzysu finansowego[5].

W latach 1929–1936 pracował jako referent ds. karteli i koncernów w Instytucie Badań Koniunktur Gospodarczych i Cen w Warszawie, gdzie współpracował z Edwardem Lipińskim, Ludwikiem Landauem, Janem Wiśniewskim[6]. Jego obowiązki w instytucie obejmowały badania nad kartelami gospodarczymi i obrotami handlowymi[7].

Pod koniec 1935 roku, dzięki rekomendacji Edwarda Lipińskiego otrzymał stypendium od Fundacji Rockefellera, które pokrywało koszty pobytów naukowych za granicą. Dzięki stypendium początkiem 1936 roku wyjechał do Sztokholmu, gdzie krótko współpracował m.in. z z Gunnarem Myrdalem[8]. W kwietniu 1936 roku udał się do Wielkiej Brytanii[9], do 1938 współpracował m.in. z London School of Economics. Początkiem 1936 roku zetknął się z myślą Johna Keynesa: przeczytał opublikowaną właśnie „Ogólną teorie zatrudnienia, procentu i pieniądza“. Książka wywarła na nim ogromne wrażenie, stwierdził, że jest to tekst, który sam planował napisać[10]. W kolejnych miesiącach tego roku opublikował recenzje Keynesa. Wkrótce również poznał samego Keynesa na seminarium w King's College w Cambridge[11]. Pierwsze artykuły po angielsku publikował w redagowanym przez Keynesa czasopiśmie „Economic Journal“[12].

W 1936 roku odszedł z IBKGiC w Warszawie, gdzie wciąż był zatrudniony (wyjazdy zagraniczne odbywały się w ramach stypendium). Złożył wypowiedzenie w proteście przeciwko zwolnieniu z instytutu Ludwika Landaua i Marka Breita. Zwolnienie ekonomistów było karą za publikacje artykułu krytycznego wobec polityki Eugeniusza Kwiatkowskiego, protektora instytutu. Kalecki opublikował w prasie wypowiedzenie i wyrazy solidarności z kolegami. Publiczna rezygnacja z pracy uniemożliwiała mu znalezienie pracy w Polsce, gdzie nauka była mocno upolityczniona. Kalecki nie posiadał też dyplomu uczelni wyższej[13]. Nie było to jednak tak dużą przeszkodą w Anglii, między innymi dzięki staraniom Keynesa w 1938 roku otrzymał posadę w ramach projektu brytyjskiego Narodowego Instytutu Badań Ekonomicznych i Społecznych przy Uniwersytecie Cambridge[14].

W latach 1939–1945 pracował w charakterze asystenta w Instytucie Statystyki Uniwersytetu Oksfordzkiego. Pewien czas spędził we Francji. Po wojnie pracował krótko w Międzynarodowym Biurze Pracy w Montrealu, a po powrocie do kraju (1946) był doradcą ekonomicznym w Centralnym Urzędzie Planowania oraz urzędnikiem w Ministerstwie Finansów.

W latach 1946–1954 pracował w Departamencie Ekonomicznym Sekretariatu ONZ (zastępca dyrektora jednego z działów). Był ekspertem ekonomicznym kilku rządów, m.in. Izraela (1951), Meksyku, Indii (1959–1960), Kuby (1961). W Polsce pracował jako doradca ekonomiczny w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów (1955–1957) i przewodniczący Głównej Komisji Planu Perspektywicznego (1957–1960). Zajmował się jednocześnie pracą naukowo-dydaktyczną, był kierownikiem Działu Ekonomii Współczesnego Kapitalizmu (1955–1961) i profesorem zwyczajnym (1956) w Zakładzie Nauk Ekonomicznych PAN oraz profesorem Szkoły Głównej Planowania i Statystyki (1961–1969, pracował w Katedrze Ekonomii Politycznej na Wydziale Handlu Zagranicznego). W latach 1962–1968 przewodniczył Radzie Naukowej Międzyuczelnianego Zakładu Problemów Gospodarki Krajów Słabo Rozwiniętych SGPiS i Uniwersytetu Warszawskiego. Był również wiceprzewodniczącym Rady Ekonomicznej przy Radzie Ministrów (1957–1963).

W 1958 roku został powołany na członka korespondenta PAN, w 1966 roku został członkiem rzeczywistym akademii[15]; w latach 1961–1968 przewodniczył Komitetowi Badań nad Zagadnieniami Społecznymi Polski Ludowej PAN. Odebrał doktoraty honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (1964)[16] i Wyższej Szkoły Ekonomicznej we Wrocławiu (1965); był laureatem nagrody państwowej I stopnia (1966[17], za pracę Zarys teorii wzrostu gospodarki socjalistycznej) oraz Nagrody im. Oskara Langego (1967) przyznawanej przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne. Został również odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1964) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

W wyniku antysemickiej nagonki w 1968 r. złożył rezygnację z zajmowanych stanowisk i przeszedł na wcześniejszą emeryturę[18].

Działalność naukowa[edytuj | edytuj kod]

Prace naukowe Kaleckiego dotyczyły analizy cykli koniunkturalnych, efektywności inwestycji, teorii dochodu narodowego, teorii wzrostu w gospodarce socjalistycznej, ekonometrii i metodologii planowania.

Na trzy lata przed publikacją The General Theory of Employment, Interest and Money Johna Maynarda Keynesa opublikował Próbę teorii koniunktury (1933), w której podjął kwestię wpływu popytu globalnego na rozmiary i strukturę dochodu narodowego, wskazując w niej na decydującą rolę inwestycji. Swoje tezy, występujące później w teorii Keynesa, pogłębił, wbudowując je w model niedoskonałej konkurencji. W Teorii dynamiki gospodarczej (1954) zawarł syntezę badań nad procesami wzrostu gospodarki rynkowej. Sam Kalecki twierdził prywatnie, iż w dużym stopniu wyprzedził Keynesa co do zasad sformułowanych przez niego w Ogólnej Teorii, a jego artykuły z lat 1933–1935 publikowane były w języku polskim lub francuskim i przez to pozostały praktycznie niezauważone. Jego pozycja była wspierana przez znaną brytyjską ekonomistkę Joan Robinson[19]. Był twórcą teorii koniunktury w kapitalizmie. Opracował plan racjonowania dóbr w warunkach wojennych, wykorzystany częściowo w czasie II wojny światowej przez rząd Wielkiej Brytanii; współpracował w tym okresie z Johnem Keynesem. Publikował na łamach „Przeglądu Gospodarczego”, „Przemysłu i Handlu”, „Koniunktury Gospodarczej”. Uważał się za lewicowca, choć przed wojną nie sympatyzował z żadną z partii politycznych[20].

W swoich analizach problemów ekonomicznych krajów rozwijających się zwracał uwagę na centralne znaczenie reformy rolnej oraz opodatkowania właścicieli ziemskich i klasy średniej. Był sceptyczny wobec potencjału inwestycji zagranicznych jako środka stymulującego rozwój ekonomiczny[19].

Interesowała go zawsze matematyka, którą zajął się naukowo pod koniec swej aktywności twórczej. Niezwykłym faktem jest, że w wieku 66 lat uzyskał wybitne wyniki w teorii liczb, m.in. związane z twierdzeniami o asymptotycznej gęstości liczb pierwszych[21].

W 1970 r. był kandydatem do Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii[18].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

  • Próba teorii koniunktury (1933)
  • Szacunek dochodu społecznego w roku 1929 (1934, z Ludwikiem Landauem)
  • Dochód społeczny w roku 1933 i podstawy badań periodycznych nad zmianami dochodu (1935, z Landauem)
  • Teoria cyklu koniunkturalnego (1935)
  • The Distribution of the National Income (1938)
  • Essays in the Theory of Economic Fluctuations (1939)
  • Płace nominalne i realne (1939)
  • Economic Implications of the Beveridge Plan (1943)
  • Studies of Economic Dynamics (1944)
  • Teoria dynamiki gospodarczej (1958)
  • Zagadnienia finansowania rozwoju ekonomicznego (1959, w: Problemy wzrostu ekonomicznych krajów słabo rozwiniętych pod redakcją Ignacego Sachsa i Jerzego Zdanowicza)
  • Uogólnienie wzoru efektywności inwestycji (1959, z Mieczysławem Rakowskim)
  • Polityczne aspekty pełnego zatrudnienia (1961)
  • Observations on the Theory of Growth (1962)
  • O podstawowych zasadach planowania wieloletniego (1963)
  • Zarys teorii wzrostu gospodarki socjalistycznej (1963)
  • Model ekonomiczny a materialistyczne pojmowanie dziejów (1964)
  • Dzieła (1979–1980, 2 tomy)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Cmentarze, mapa.um.warszawa.pl [dostęp 2021-06-23].
  2. ↑ a b Toporowski 2022 ↓, s. 42.
  3. ↑ Toporowski 2022 ↓, s. 47.
  4. ↑ Toporowski 2022 ↓, s. 53.
  5. ↑ Toporowski 2022 ↓, s. 56.
  6. ↑ Toporowski 2022 ↓, s. 68.
  7. ↑ Toporowski 2022 ↓, s. 76.
  8. ↑ Toporowski 2022 ↓, s. 117-121.
  9. ↑ Toporowski 2022 ↓, s. 123.
  10. ↑ Toporowski 2022 ↓, s. 120.
  11. ↑ Toporowski 2022 ↓, s. 133.
  12. ↑ Toporowski 2022 ↓, s. 142.
  13. ↑ Toporowski 2022 ↓, s. 135.
  14. ↑ Toporowski 2022 ↓, s. 165,183.
  15. ↑ KALECKI, Michał, Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-03] (pol.).
  16. ↑ Doktoraty HC. uw.edu.pl. [dostęp 2011-02-21].
  17. ↑ Nowiny Rzeszowskie, nr 170 (5306), 20 lipca 1966, s. 2.
  18. ↑ a b Kalecki Michał, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-11-05].
  19. ↑ a b Jan Toporowski: Powrót Kaleckiego. Krytyka Polityczna, 2013-07-14. [dostęp 2013-07-14].
  20. ↑ Jan Toporowski: Michał Kalecki: An Intellectual Biography. Volume I: Rendezvous in Cambridge 1899-1939. Palgrave MacMillan, 2013, s. 28–29. ISBN 978-1-137-31539-7.
  21. ↑ J. Oderfeld, A. Schinzel, O pracach matematycznych Michała Kaleckiego, „Roczniki Polskiego Towarzystwa Matematycznego”, Seria II «Wiadomości Matematyczne», t. 16 (1973), s. 71–73.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 2: K-O, Wrocław 1984.
  • M. Leitner, Michał Kalecki – ekonomista niedoskonały czy geniusz ekonomii?, Warszawa: SGH, 2004.
  • Jan Toporowski: Michał Kalecki: Biografia Intelektualna. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2022.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Michał_Kalecki&oldid=70082843”