Michaił Kriwoszłykow

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pomnik Fiodora Podtiołkowa i Michaiła Kriwoszłykowa (z prawej) w Kamieńsku Szachtyńskim, przed budynkiem, gdzie w 1918 r. miał swoją siedzibę Doński Kozacki Komitet Wojskowo-Rewolucyjny

Michaił Wasiljewicz Kriwoszłykow (ur. 21 listopada 1894 w chutorze Uszakowie stanicy Jełanskiej, zm. 11 maja 1918 w chutorze Ponomarjow) – rosyjski rewolucjonista, członek Rady Komisarzy Ludowych Dońskiej Republiki Radzieckiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem ubogiego Kozaka dońskiego. W 1915 r. ukończył z wyróżnieniem średnią szkołę gospodarstwa wiejskiego w Piersianowce. Być może przystąpił w tym czasie do kółka rewolucyjnego założonego przez jednego z nauczycieli placówki, pisał także wiersze i artykuły do założonej przez siebie gazety uczniowskiej. Po ukończeniu nauki pracował jako agronom, z której to pracy zrezygnował na własną prośbę. W 1916 r. rozpoczął studia w instytucie handlowym w Kijowie, jednak w tym samym roku został zmobilizowany i skierowany do szkoły chorążych w Nowoczerkasku[1].

W marcu 1917 r. przyjechał na kilkudniowy urlop do rodzinnego chutoru i został wybrany delegatem na zjazd Kozaków stanicy, a następnie na zjazd kozacki, jaki odbył się w Nowoczerkasku. Wystąpił tam z przemówieniem, w którym atakował kozacką starszyznę, popierającą Rząd Tymczasowy[1]. W związku z tym w czerwcu 1917 r. został skierowany na front w szeregach 28 Dońskiego pułku kozackiego[1]. Należał do lewicowych eserowców[2].

Udział w rewolucji nad Donem[edytuj | edytuj kod]

23 stycznia 1918 r. w stanicy Kamienskiej sformowany został Doński Kozacki Komitet Wojskowo-Rewolucyjny, w którym Michaił Kriwoszłykow został sekretarzem, zaś na przewodniczącego wybrano innego lewicowego eserowca, Fiodora Podtiołkowa[2]. Komitet nie powstawał w porozumieniu z kierownictwem partii bolszewickiej ani z Radą Komisarzy Ludowych, nie był także w kontakcie ze zmierzającymi na południe Rosji siłami czerwonych pod dowództwem Władimira Antonowa-Owsiejenki. Jak pisze Peter Kenez, zwolennicy komitetu byli przekonani, że znad Donu należy usunąć siły tworzące się siły białych (Kozaków Aleksieja Kaledina i Armii Ochotniczej Ławra Korniłowa), a wówczas w regionie będą mogły współistnieć władza radziecka i kozactwo[2]. Komitet był organizacją ściśle kozacką, odrzucił m.in. ofertę współpracy od zrewolucjonizowanych organizacji robotniczych z dońskich miast. Nie starał się także o poparcie ludności niekozackiej (inogorodnych)[3].

28 stycznia 1918 r. sześcioosobowa delegacja Kozackiego Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego z Podtiołkowem i Kriwoszłykowem na czele spotkała się w Nowoczerkasku z Aleksiejem Kaledinem. Podtiołkow zażądał podczas spotkania oddania całej władzy nad Donem w ręce zrewolucjonizowanych Kozaków, rozwiązania oddziałów wiernych Kaledinowi i usunięcia znad Donu Armii Ochotniczej[3]. Kriwoszłykow również odgrywał znaczącą rolę podczas rozmów[1]. Kaledin zakwestionował prawo Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego do mówienia w imieniu wszystkich Kozaków, zgodził się jednak na kontynuowanie negocjacji i czasowe zawieszenie broni[3]. Podczas negocjacji do Podtiołkowa i Kriwoszłykowa dotarła wiadomość, że biały oddział Wasilija Czerniecowa (prawdopodobnie bez wiedzy Kaledina) zajął Kamienską i Millerowo, zmuszając Komitet Rewolucyjny do wycofania się. W tej sytuacji rozmowy zostały zerwane[3]. Wznowione zostały walki; 3 lutego 1918 r. oddział Podtiołkowa, rozbijając siły Czerniecowa, otworzył nacierającym z zachodu czerwonym oddziałom Jurija Sablina (jednej z grup wchodzących w skład czerwonych sił południa Rosji pod ogólnym dowództwem Antonowa-Owsiejenki) drogę na Nowoczerkask[4].

W kwietniu 1918 na I Zjeździe Rad Obwodu Dońskiego Fiodor Podtiołkow został przewodniczącym Rady Komisarzy Ludowych Dońskiej Republiki Radzieckiej[5], a Michaił Kriwoszłykow – komisarzem ds. zarządzania[1]. Zajmował się organizacją nowego aparatu państwowego oraz milicji republiki[1]. Faktycznie jednak żaden z lokalnych kozackich przywódców nie odgrywał w republice większej roli. Faktyczną władzę nad Donem objął dowódca czerwonych oddziałów, które zajęły Rostów – Rudolf Siwers, początkowo samodzielnie, a następnie wspólnie z wysłanym przez Antonowa-Owsiejenkę komisarzem Wojciechowskim. Działali oni niezależnie nawet od Rady Komisarzy Ludowych i kierownictwa partii bolszewickiej[5]. Podtiołkow bez powodzenia oprotestowywał decyzje komisarza, który zadekretował natychmiastową nacjonalizację fabryk i kopalń, wprowadził rekwizycje żywności i utrzymywał politykę terroru zainicjowaną przez Siwersa. W krótkim czasie stosunki między Siwersem i Wojciechowskim a Podtiołkowem i jego otoczeniem stały się na tyle złe, że obie strony groziły sobie nawzajem aresztowaniem[6].

Wojska niemieckie, które wiosną 1918 r. opanowały całe terytorium Ukrainy, 26 kwietnia wkroczyły od strony Ługańska na terytorium dawnego Obwodu Wojska Dońskiego, zaś 1 maja weszły do Taganrogu. Miejscowi bolszewicy pogłosili „wojnę rewolucyjną”, planowali obronę Rostowa i masową mobilizację[7]. Kriwoszłykow wszedł do nadzwyczajnego sztabu obrony republiki razem z Podtiołkowem, Sergo Ordżonikidze, I. Doroszewem i W. Kowalowem[1]. Nie zdając sobie sprawy z tego, jak poważna była zmiana sympatii wśród Kozaków w północnej części republiki (antybolszewickie oddziały kozackie aktywnie działały od początku kwietnia[8])[7], Fiodor Podtiołkow i Michaił Kriwoszłykow na polecenie republikańskiego komitetu wykonawczego[9] udali się tam z 78-osobowym oddziałem[10], by organizować nowe oddziały rewolucyjnego kozactwa[11]. Ich siły zostały otoczone przez białych Kozaków w pobliżu chutoru Kałasznikow. Tam rozbrojono ich i przewieziono do chutoru Ponomariow, gdzie Kozacy rozstrzelali żołnierzy czerwonych, a Podtiołkowa i Kriwoszłykowa powiesili[12]. Pochowano ich w chutorze w zbiorowym grobie[12].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Działalność Kriwoszłykowa i Podtiołkowa, ich spotkanie z Kaledinem, udział w walkach nad Donem i egzekucja zostały opisane przez Michaiła Szołochowa w powieści Cichy Don[13]. Pomniki obydwu działaczy znajdują się w Kamieńsku Szachtyńskim (dawnej Kamienskiej) przed budynkiem zajmowanym w 1918 r. przez Doński Kozacki Komitet Wojskowo-Rewolucyjny, na miejscu ich egzekucji[14], a także na placu Troickim w Nowoczerkasku[15]. Tablice pamiątkowe ku czci Kriwoszłykowa znajdują się również w rejonach bokowskim i kaszarskim, gdzie urodził się i zginął[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g h O. Kuzina, Славный сын революции [online].
  2. a b c P. Kenez, Red Attack..., s. 89.
  3. a b c d P. Kenez, Red Attack..., s. 90.
  4. P. Kenez, Red Attack..., s. 91.
  5. a b P. Kenez, Red Attack..., s. 118.
  6. P. Kenez, Red Attack..., s. 119.
  7. a b P. Kenez, Red Attack..., s. 126.
  8. P. Kenez, Red Attack..., s. 123.
  9. Подтёлков Федор Григорьевич [online], static.sales.biblioclub.ru [dostęp 2018-06-02] (ang.).
  10. J. D. Smele, The „Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 66.
  11. P. Kenez, Red Attack..., s. 126–127.
  12. a b S. Mamajewa, В мае 1918 года состоялась казнь казаков-революционеров во главе с Федором Подтелковым [online], 21 kwietnia 2010.
  13. M. Szołochow, Cichy Don, t. I i II, Czytelnik, Warszawa 1951, s. 348 i nast.
  14. Aleksandr Stiepanow, В Кашарском районе за 6 млн рублей отремонтируют памятник красным казакам Подтелкову и Кривошлыкову, „KP.RU – сайт «Комсомольской правды»”, 3 lipca 2017 [dostęp 2018-06-02] (ros.).
  15. Памятник Подтелкову и Кривошлыкову [online] [dostęp 2018-06-02].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • P. Kenez, Red Attack, White Resistance: Civil War in South Russia 1918, New Academia Publishing, Washington DC, ISBN 0-9744934-5-7.