Nornik wąskogłowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Microtus gregalis)
Nornik wąskogłowy
Lasiopodomys gregalis
(Pallas, 1779)
Ilustracja
Nornik wąskogłowy ma ilustracji z 1894 roku
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

chomikowate

Podrodzina

karczowniki

Plemię

Arvicolini

Rodzaj

chinornik

Podrodzaj

Stenocranius

Gatunek

nornik wąskogłowy

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[24]

Systematyka w Wikispecies

Nornik wąskogłowy[25] (Lasiopodomys gregalis) – gatunek ssaka z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Nornik wąskogłowy występuje w podzielonych na kilka izolowanych populacjach różnej wielkości: północne odcinki są położone wzdłuż wybrzeża Arktyki w Rosji od północnej części rzeki Dwina na wschód do rzeki Kołyma (obwód archangielski, Nieniecki Okręg Autonomiczny, południowo-wschodnia część wyspy Nowa Ziemia, wyspa Wajgacz, północna część gór Ural, półwysep Jamał, Wyspa Biała, południowa część półwyspu Tajmyr i północna Jakucja), środkowy odcinek obejmuje środkową Jakucję, a południowe odcinki rozciągają się od rzeki Kama na wschód do rzeki Amur i od południowej Syberii na południe do gór Tienszan i międzyrzecza rzek Huang He i Jangcy na wschodzie Chińskiej Republiki Ludowej, w tym Rosja, Kazachstan, Kirgistan, Mongolia i Chińska Republika Ludowa (północno-zachodni Sinciang, Mongolia Wewnętrzna, Heilongjiang, Hebei i Henan)[26].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1779 roku niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Mus gregalis[1]. Holotyp pochodził z okolic na wschód od rzeki Czułym, w obwodzie nowosybirskim, w Rosji[27].

L. gregalis należy do podrodzaju Stenocranius[26]. Morfologicznie i genetycznie L. gregalis tworzy siostrzaną z L. raddei[26]. Przez niektóre ujęcia systematyczne zaliczany rodzaju Microtus[24][27]. W obrębie L. gregalis istnieją trzy odrębne klady mtDNA[26]. Zmienność geograficzna wyraża się jako złożona kombinacja klinalnej i mozaikowej zmienności w wielkości, koloru i proporcji czaszki[26]. Opisano osiemnaście podgatunków, ale słabo odzwierciedlają one istniejące wzorce zmienności morfologicznej i genetycznej; taksonomia podgatunkowa wymaga ponownej oceny[26]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[26].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Lasiopodomys: gr. λασιος lasios „włochaty, kudłaty”; πους pous, ποδος podos „stopa”; μυς mus, μυoς muos „mysz”[28].
  • gregalis: łac. gregalis „towarzyski”, od grex, gregis „stado”[29].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 81–148 mm, długość ogona 17–46 mm, długość ucha 8–16 mm, długość tylnej stopy 12–21 mm; masa ciała 16–68 g; samice są nieznacznie mniejsze i lżejsze od samców[30]. Ubarwienie ciała od żółtawego (ochra) do brązowego, z jasnymi końcami włosów na bokach i grzbiecie. Często na grzbiecie występuje ciemniejszy pas. Wąska czaszka ułatwia im przeciskanie przez szczeliny o szerokości 1,5–2 cm[31].

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Występuje w tundrze, na równinach, oraz górskich stepach i łąkach. Na obszarach leśnych i półpustynnych zamieszkuje otwarte tereny trawiaste. Żyje w grupach, w okresach dużej liczebności tworząc kolonie. Na Syberii i w Kazachstanie jest szkodnikiem upraw. Gryzonie te przenoszą kilka chorób zakaźnych, takich jak zapalenie mózgu, dżuma i tularemia[24].

Okres rozrodczy tego gryzonia przypada na ciepłe miesiące roku, ale w tundrze często zaczyna się przed stopieniem śniegu (luty-marzec). Typowo w ciągu roku samica wydaje na świat 4 do 5 miotów, liczących do 12 młodych[24].

Populacja[edytuj | edytuj kod]

Nornik wąskogłowy tworzy cztery oddzielne populacje, żyjące na dużych obszarach Azji. Zwierzęta te zamieszkują obszary od poziomu morza do 4000 m n.p.m. Występują na stepach Azji Środkowej na wschód od Wołgi po Amur, w dorzeczu Leny, w pobliżu ujścia Obu i wzdłuż wybrzeży wschodniej Syberii, na wschód od półwyspu Tajmyr[27]. Populacje te mogą być w rzeczywistości osobnymi, choć spokrewnionymi gatunkami. Nornik wąskogłowy jest uznawany za gatunek najmniejszej troski, mimo wahań jego liczebność jest stabilna[24].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b P.S. Pallas: Novae species quadrupedum e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 238. (łac.).
  2. ↑ Poliakov 1881 ↓, s. 63.
  3. ↑ Poliakov 1881 ↓, s. 72.
  4. ↑ Poliakov 1881 ↓, s. 79.
  5. ↑ E. Büchner: Научные результаты путешествий Н. М. Пржевальскаго по Центральной Азии, изданные на средства, пожалованныя Его Императорским Высочеством Государем наследником цесаревичем Николаем Александровичем, Императорскою академиею наук / Wissenschaftliche Resultate der von N. M. Przewalski nach Central-Asien Unternommenen Reisen. Cz. Отдел зоологический I / Zoologischer Theil I: Млекопитающія / Saugethiere. Санктнетербургъ / St. Petersburg: Продается у Комисюнеровъ Императорской Академіи Наукъ / Comissionäre Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 1889, s. 107. (ros. • niem.).
  6. ↑ G.S. Miller. The voles collected by Dr. W. L. Abbott in central Asia. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 51 (2), s. 284, 1899. (ang.). 
  7. ↑ Kastschenko 1901 ↓, s. 178.
  8. ↑ Kastschenko 1901 ↓, s. 198.
  9. ↑ O. Thomas. The Duke of Bedford’s zoological exploration in eastern Asia.-IX. List of mammals from the Mongolian Plateau. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1908 (1), s. 108, 1908. (ang.). 
  10. ↑ M.A.C. Hinton. Some new late Pleistocene voles and lemmings. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 6, s. 36, 1910. (ang.). 
  11. ↑ С.И. Огнев. Материалы по систематике русских млекопитающих Биол. „Биологическая известия”. 1, s. 107, 1922. (ros.). 
  12. ↑ Д.Я. Кашкаров, А.П. Коровин & В.И. Курбатов. Грызуны Западного Тянь-Шаня. „Труды Туркестанского Научного общества”. 1, s. 196, 1923. (ros.). 
  13. ↑ С.И. Огнев. „Бюллетень Московского Общества Испытателей Природы”. Отдел биологический. 31, s. 83, 1923. (ros.). 
  14. ↑ A.I. Argyropulo. Preliminary description of two new Palearctic voles. „Journal of Mammalogy”. 13 (3), s. 268, 1932. DOI: 10.2307/1374005. (ang.). 
  15. ↑ Б.С. Виноградов: Грызуны, насекомоядные и рукокрылые Арктики. W: К.К. Флеров & Б.С. Виноградов: Звери Арктики. Ленинград: Главного управления Северного Морского пути, 1935, s. 84. (ros.).
  16. ↑ А. Аргиропуло & А.В. Афанасьев. О новой форме красной полевки из Казахстана. „Извтник Казахского филиала Академіи Наукъ СССР”. Зоологическая серия. 1, s. 28, 1939. (ros.). 
  17. ↑ a b С.И. Огнев. „Доклады Академии Наук СССР”. 43 (4), s. 178, 1944. (ros.). 
  18. ↑ В.Г. Гептнер. „Доклады Академии Наук СССР”. 49 (5), s. 387, 1945. (ros.). 
  19. ↑ В.Г. Гептнер. К номенклатуре некоторых млекопитающих. „Доклады Академии Наук СССР”. 60 (4), s. 710, 1948. (ros.). 
  20. ↑ С.И. Огнев: Звери СССР и прилежащих стран. T. 7: Грызуны (продолжение). Москва–Ленинград: Издательство Академии Наук СССР, 1950, s. 477. (ros.).
  21. ↑ Y. Ma. A new subspecies of the narrow-skulled vole from Inner Mongolia, China. „Acta Zootaxonomica Sinica”. 2 (3), s. 183, 1965. (chiń. • ang.). 
  22. ↑ Л.И. Рековец. Новый подвид узкочерепной полевки (Microtus gregalis Pall.) из иозднеплейстоценовых отложений Украины. „ДАН УССР”. Cериа Б., геологические, химические и биологические наукижурнал. 6, s. 559, 1978. (ros.). 
  23. ↑ Г.И. Баранова & Г.Г. Фейгин. Узкочерепная полевка Microtus (Stenocranius) gregalis egorovi Fejgin ssp. nov. из позднеплейстоценовых отложений бассейна реки Индигирки. „Труды Зоологического института Российской академии наук”. 99, s. 78–83, 1980. (ros.). 
  24. ↑ a b c d e N. Batsaikhan i inni, Microtus gregalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-28] (ang.).
  25. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 238. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  26. ↑ a b c d e f g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 354. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  27. ↑ a b c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Microtus (Stenocranius) gregalis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-28].
  28. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 365, 1904. (ang.). 
  29. ↑ The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
  30. ↑ U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 322–323. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  31. ↑ Вид: Microtus gregalis = Узкочерепная полевка. [w:] Мир Животных [on-line]. [dostęp 2015-01-12]. (ros.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • И.С. Поляков. Систематический обзор полевок, водящихся в Сибири. „Запи́ски Импера́торской Акаде́мии нау́к”. 39 (Приложение 2), s. 1–92, 1881. (ros.). 
  • Н.Ф. Кащенко. Stenocranius и Platycranius, два новых подрода сибирских полевок. „Ежегодникъ Зоолoгическаго Музея Імператорсуй Академіи Наукъ”. 6 (2/3), s. 165–206, 1901. (ros.). 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nornik_wąskogłowy&oldid=68355633”