Mieczysław Rakowski
| ||
![]() Mieczysław Rakowski (2006) | ||
Data i miejsce urodzenia | 1 grudnia 1926 Kowalewko-Folwark | |
Data i miejsce śmierci | 8 listopada 2008 Warszawa | |
Prezes Rady Ministrów | ||
Okres | od 27 września 1988 do 2 sierpnia 1989 | |
Przynależność polityczna | Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | |
Poprzednik | Zbigniew Messner | |
Następca | Czesław Kiszczak | |
Wiceprezes Rady Ministrów | ||
Okres | od 12 lutego 1981 do 12 listopada 1985 | |
Przynależność polityczna | Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | |
I sekretarz KC PZPR | ||
Okres | od 29 lipca 1989 do 29 stycznia 1990 | |
Przynależność polityczna | Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | |
Poprzednik | Wojciech Jaruzelski | |
Wicemarszałek Sejmu IX kadencji (PRL) | ||
Okres | od 6 listopada 1985 do 17 czerwca 1988 | |
Przynależność polityczna | Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |

Mieczysław Franciszek Rakowski (ur. 1 grudnia 1926 w Kowalewku-Folwarku, zm. 8 listopada 2008 w Warszawie[1]) – polski polityk komunistyczny, wiceprezes Rady Ministrów w rządzie Wojciecha Jaruzelskiego, prezes Rady Ministrów w latach 1988–1989, poseł na Sejm PRL VI, VII, VIII i IX kadencji, ostatni I sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
Z zawodu historyk i dziennikarz. Wykładowca Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Młodość[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z Wielkopolski[2]. Urodził się 1 grudnia 1926[3]. Był synem rolnika Franciszka Rakowskiego i Marii Mazurkiewicz[3]. Do wybuchu wojny ukończył cztery klasy szkoły powszechnej. Jego ojciec został rozstrzelany przez Niemców, a rodzina wysiedlona. W okresie okupacji niemieckiej nie chodził do żadnej szkoły[4].
Pracował w Poznaniu jako robotnik w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego. 23 stycznia 1945 zgłosił się do wojska. W kwietniu tego samego roku został skierowany do szkoły oficerskiej. Odbył kilkumiesięczne szkolenie w Szkole Oficerów Polityczno-Wychowawczych im. Ludwika Waryńskiego w Łodzi[5]. W 1951 został przeniesiony do rezerwy w stopniu kapitana[6].
W 1949 ukończył kurs dziennikarzy KC PZPR[7]. Studiował następnie w Instytucie Nauk Społecznych w Warszawie (studia ukończył w 1955). W 1956 doktoryzował się tam z nauk historycznych pod kierunkiem Bronisława Krauzego[8].
Działalność polityczna w Polsce Ludowej[edytuj | edytuj kod]
Lata 1946–1988[edytuj | edytuj kod]
W grudniu 1946 Mieczysław Rakowski wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej[5], następnie działał w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej od początku jej istnienia (tj. od 1948). Zaliczany do „puławian” podczas walki o władzę w kierownictwie PZPR w połowie lat pięćdziesiątych[9]. Od 1957 był pracownikiem politycznym Komitetu Centralnego PZPR w Warszawie (z przerwami na naukę).
Po likwidacji przez władze pisma „Po prostu” i wprowadzeniu na rynek mającej być mniej krytyczną wobec władz „Polityki”, od 1958 do 1982 pozostawał związany z tym pismem jako zastępca, a później redaktor naczelny tego pisma (do 1982)[10].
Działał w Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich (od 1951), będąc m.in. prezesem zarządu głównego w okresie 1958–1961. Od 1982 był członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy PRL.
Od 1972 do 1989 nieprzerwanie sprawował mandat posła na Sejm PRL. W Sejmie IX kadencji piastował funkcję wicemarszałka (do 17 czerwca 1988).
W 1975 został członkiem Komitetu Centralnego PZPR.
W 1981 Sejm PRL VIII kadencji powołał go na urząd wicepremiera w rządzie Wojciecha Jaruzelskiego, który sprawował do 1985. Równolegle sprawował stanowisko przewodniczącego Komisji Rady Ministrów ds. Dialogu ze Związkami Zawodowymi (1981–1985) i członka Narodowej Rady Kultury (1983–1990). 25 sierpnia 1983 wziął udział w spotkaniu ze stoczniowcami Stoczni Gdańskiej[11] w sali BHP. Wśród nich był Lech Wałęsa. W latach 1986–1988 członek Społecznego Komitetu Odnowy Starego Miasta Zamościa[12].
Po wprowadzeniu stanu wojennego główny wśród członków władz zwolennik rozwiązania PZPR lub zawieszenia jej działalności[13].
W grudniu 1987 został członkiem Biura Politycznego KC PZPR[14].
Rząd Mieczysława Rakowskiego[edytuj | edytuj kod]
27 września 1988 został powołany na Prezesa Rady Ministrów, zastępując Zbigniewa Messnera[15]. Rząd Mieczysława Rakowskiego podjął próby reform gospodarczych, doprowadzając m.in. do uchwalenia w 1988 przez Sejm IX kadencji przejrzystej i korzystnej dla drobnych i średnich przedsiębiorców ustawy o działalności gospodarczej tzw. ustawy Wilczka (każda nie zabroniona działalność gospodarcza jest dozwolona i popierana), przygotowanej przez ówczesnego ministra przemysłu Mieczysława Wilczka, kładącej podstawy pod przywrócenie w Polsce wolnego rynku po upadku i demontażu tzw. realnego socjalizmu[16]. Obecnie już nieobowiązująca ustawa Wilczka była często chwalona za swoje odbiurokratyzowanie i przejrzystość przez ekonomistów i polityków różnych opcji[17]. Rząd Rakowskiego doprowadził także do przyjęcia ustaw umożliwiających komercjalizację niektórych przedsiębiorstw państwowych i urynkawiających ceny. Natomiast szczególne kontrowersje i krytykę, zwłaszcza wśród ówczesnych środowisk opozycyjnych, wywołała decyzja rządu o złożeniu do sądu wniosku o upadłość Stoczni Gdańskiej im. Lenina, historycznej kolebki ruchu związkowego i społecznego „Solidarność”[18]. Rządowi Rakowskiego wytykano także przygotowanie i doprowadzenie do uchwalenia 17 maja 1989 przez Sejm szczególnie korzystnej dla polskiego Kościoła rzymskokatolickiego ustawy o stosunku państwa do Kościoła[19], powołującej m.in. Komisję Majątkową, legitymizującej – funkcjonującą już wcześniej w okresie PRL, tj. od 1949 – Komisję Wspólną Rządu i Episkopatu jako nadrzędne ciało konsultatywne pomiędzy władzami państwowymi a kościelnymi, czy też poszerzającej uprawnienia finansowe Funduszu Kościelnego. W związku z tym niektórzy późniejsi krytycy polityki premiera Rakowskiego zarzucali mu położenie podwalin pod powstanie w Polsce państwa wyznaniowego[20].
15 marca 1989 Rada Ministrów pod jego przewodnictwem podjęła uchwałę o anulowaniu decyzji Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z września 1946 o pozbawieniu obywatelstwa m.in. generałów Andersa, Kopańskiego, Chruściela i Maczka, a także Stanisława Mikołajczyka[21]. 26 lutego 1989 dostarczono generałowi Maczkowi prywatny list od premiera Rakowskiego z przeprosinami za odebranie obywatelstwa[22].
Obrady Okrągłego Stołu, wybory w 1989[edytuj | edytuj kod]
Za jego premierostwa doszło także do historycznych rozmów Okrągłego Stołu (poprzedzonych rozmowami w Magdalence, rozpoczętymi równolegle z powołaniem Mieczysława Rakowskiego na stanowisko premiera) pomiędzy rządzącą wówczas PZPR a opozycyjną „Solidarnością”, wskutek których podpisano porozumienie obejmujące m.in. przeprowadzenie 4 czerwca 1989 pierwszych w Polsce po II wojnie światowej – częściowo – wolnych wyborów parlamentarnych do tzw. Sejmu kontraktowego – Sejmu PRL X kadencji (1989–1991). W wyniku wyborów parlamentarnych z czerwca 1989 otrzymał 8 213 671 (48,17%) głosów i nie uzyskał mandatu parlamentarnego[23]. 2 sierpnia podał się do dymisji z funkcji premiera[24].
Dalsza działalność w III RP[edytuj | edytuj kod]
Lata 1989–1999[edytuj | edytuj kod]
W lipcu 1989 po odejściu Wojciecha Jaruzelskiego z kierownictwa partii objął funkcję pierwszego sekretarza KC PZPR, doprowadzając do jej rozwiązania w styczniu 1990[25]. Następnie został członkiem Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej, którym był aż do jej rozwiązania w 1999.
W wyniku prowadzonego w latach 1990–1993 postępowania w związku z tzw. moskiewską pożyczką został mu przedstawiony zarzut popełnienia przestępstwa[26]. Postępowanie zostało umorzone w 1993[10].
Wycofanie się z życia publicznego[edytuj | edytuj kod]
Od tego czasu Rakowski wycofał się z czynnego życia politycznego, brał jednak udział w debatach publicznych – był redaktorem naczelnym pisma „Dziś”, pisywał do „Trybuny”[1], wydał dzienniki (10 tomów obejmujących lata 1958–1989), jak również dziennik z lat 1991–2001 (Polski przekładaniec). Od 2003 do 2004 prowadził swój własny talk-show w stacji TVP3, do którego zapraszał znane postaci z okresu PRL.
Był członkiem komitetu wyborczego Włodzimierza Cimoszewicza w wyborach prezydenckich w 2005.
Śmierć i pogrzeb[edytuj | edytuj kod]
W ostatnich latach życia cierpiał na nowotwór. Zmarł w szpitalu Warszawie[27]. Został pochowany 18 listopada 2008 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A3 tuje-1-10)[28]. Przemówienie nad grobem wygłosił były prezydent RP Wojciech Jaruzelski[29].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Był mężem aktorki Elżbiety Kępińskiej, a wcześniej mężem skrzypaczki Wandy Wiłkomirskiej, z którą miał dwóch synów[30].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
5 marca 1997 został odznaczony przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[31]. Poza tym posiadał m.in. Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Order Sztandaru Pracy I i II klasy, Złoty Krzyż Zasługi i Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)[32][33][34].
W 1988 wyróżniony przez Wojciecha Jaruzelskiego Medalem pamiątkowym „40-lecia PZPR”[35].
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
Autor książek:
- SDP w okresie powojennym 1949–1954 (1960)
- Ameryka wielopiętrowa (1964)
- Przesilenie grudniowe (1981)
- Rzeczpospolita na progu lat osiemdziesiątych (1981)
- Partnerstwo (1982)
- Jak to się stało (1991)
- Zanim stanę przed Trybunałem (1992)
- Do M.F. Rakowskiego pisali. Lata-listy-ludzie (1993)
- Dzienniki polityczne (1998–2005, dziesięć tomów obejmujących lata 1958–1990)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Eisler 2014 ↓, s. 518.
- ↑ Rakowski 1991 ↓, s. 8.
- ↑ a b Eisler 2014 ↓, s. 463.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 464.
- ↑ a b Eisler 2014 ↓, s. 465.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 467.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 466.
- ↑ Jan Ordyński, Henryk Szlajfer, Nie bądźcie moimi sędziami: rozmowy z Mieczysławem F. Rakowskim, Warszawa: Rosner i Wspólnicy 2009, s. 144.
- ↑ Eisler 1992 ↓, s. 61–62.
- ↑ a b Nie żyje Mieczysław Rakowski. wp.pl, 8 listopada 2008. [dostęp 22 kwietnia 2015].
- ↑ Władysław Góra, Polska Ludowa 1944–1984, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986, s. 377, ISBN 83-222-0385-3, OCLC 835896007 .
- ↑ Andrzej Kędziora, Społeczny Komitet Odnowy Starego Miasta, Zamościopedia, 26 października 2014.
- ↑ Kazimierz Barcikowski, U szczytów władzy, Wydawnictwo Projekt, Warszawa 1998, ISBN 83-87168-20-3, s. 325.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 511.
- ↑ Rakowski 1991 ↓, s. 121.
- ↑ Stremecka 2013 ↓, s. 247–248.
- ↑ Paweł Wroński: Marszałek nad Bałtykiem. wyborcza.pl, 2 lipca 2010. [dostęp 16 września 2016].
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 512.
- ↑ Dz.U. z 1989 r. nr 29, poz. 154.
- ↑ Żyjemy w państwie wyznaniowym. Senyszyn przypomina grzechy ostatniego rządu PZPR. tokfm.pl, 4 czerwca 2013. [dostęp 22 kwietnia 2015].
- ↑ „Rzeczpospolita” z 20 marca 1989.
- ↑ Wśród wielu, bardzo wielu spraw, które mam do załatwienia poczesne miejsce zajmuje chęć naprawienia krzywdy, której Pan, Panie Generale, doznał w przeszłości od władz polskich. (...) Pomimo wielu krzywdzących ocen i decyzji ówczesnych władz polskich pozostał Pan dla nas – moich rodaków – wzorem patrioty i żołnierza. (...) Stał się Pan, Panie Generale, symbolem bohaterskiego dowódcy. Ogromnie chciałbym Pana gościć, Panie Generale, na naszej polskiej ziemi w dniach obchodów 50 rocznicy wybuchu II wojny światowej. Pragnę Pana zapewnić, że rząd polski przyjmie Pana z całym należnym szacunkiem jak bohatera narodowego. (...) Co jako premier rządu polskiego mógłbym dla Pana zrobić, żeby choć w części zrekompensować Panu Panie Generale, krzywdy i ból, których doznał Pan w przeszłości? „Rzeczpospolita” z 28 lutego 1989.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 513.
- ↑ Rakowski 1991 ↓, s. 241.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 517.
- ↑ Mieczysław Rakowski nie żyje. tvn24.pl, 8 listopada 2008. [dostęp 22 kwietnia 2015].
- ↑ Paulina Nowosielska, Joanna Ćwiek, Maciej Domagała: Mieczysław Rakowski – człowiek, który zgasił PRL. polskatimes.pl, 10 listopada 2008. [dostęp 22 kwietnia 2015].
- ↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie. [dostęp 3 marca 2020].
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 519.
- ↑ Stremecka 2013 ↓, s. 111.
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 29, poz. 269.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 125, poz. 1624
- ↑ Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 1082–1083.
- ↑ Profil na stronie Biblioteki Sejmowej. [dostęp 22 kwietnia 2015].
- ↑ VII Plenum KC PZPR, Książka i Wiedza, Warszawa 1988, s. 8.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, str. 1082-1083
- Od kwietnia do sierpnia. W: Mieczysław Rakowski: Jak to się stało. Warszawa: POW „BGW”, 1991. ISBN 83-85167-39-0.
- Jerzy Eisler: Siedmiu Wspaniałych. Warszawa: Czerwone i Czarne, 2014. ISBN 978-83-7700-042-7.
- Marta Stremecka: Jerzy Urban o swoim życiu. Warszawa: Czerwone i Czarne, 2013, s. 99. ISBN 978-83-7700-108-0.
- Październik i „Mała stabilizacja”. W: Jerzy Eisler: Zarys dziejów politycznych Polski 1944–1989. Warszawa: POW „BGW”, 1992, s. 61–62. ISBN 83-7066-208-0.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
|
|
|
|
- Absolwenci warszawskich szkół i uczelni
- Członkowie Biura Politycznego KC PZPR
- Członkowie Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich
- Kapitanowie ludowego Wojska Polskiego
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej
- Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy I klasy
- Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy II klasy
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (1944–1989)
- Pierwsi sekretarze KC PZPR
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Politycy PPR
- Politycy SdRP i SLD
- Polscy autorzy pamiętników i dzienników
- Polscy dziennikarze prasowi
- Polscy historycy
- Polscy korespondenci wojenni
- Posłowie z Listy Krajowej (PRL)
- Premierzy PRL
- Wicemarszałkowie Sejmu Polski Ludowej
- Wicepremierzy PRL
- Wykładowcy Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi
- Urodzeni w 1926
- Zmarli w 2008