Mihrab z Kaszanu
Mihrab z Kaszanu – średniowieczna nisza modlitewna z meczetu Maidan w Kaszanie w środkowym Iranie. Jeden z największych mihrabów wykonanych z glazurowanych płytek ceramicznych. Obecnie w Muzeum Pergamońskim na Wyspie Muzeów w Berlinie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Mihrab w meczecie[edytuj | edytuj kod]
Niszę wykonał kaszański mistrz al-Hasan bin Arabszach[1] w 1226[2], kiedy to Kaszan znajdował się pod panowaniem mongolskim. Mihrab wskazywał kierunek do Mekki w meczecie Maidan, głównej świątyni Kaszanu.
Droga do muzeum[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy opis mihrabu pojawił się w 1887 w notatkach z podróży do Iranu Jane Dieulafoy, francuskiej podróżniczki i archeolog[3].
W 1897 niekompletną niszę udało się nabyć konsulowi generalnemu Wielkiej Brytanii w Isfahanie, J.R. Preece’owi, który przetransportował ją do Londynu w 1897. W 1907 nisza została wystawiona w Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie. Następnie wróciła do prywatnych zbiorów Preece’ów, stając się częścią rodzinnej rezydencji. Brakujące elementy zostały zrekonstruowane dzięki pomocy kaligrafa z Teheranu oraz angielskiego garncarza.
W 1927 dyrektor wydziału sztuki islamskiej dawnego Muzeum Cesarza Fryderyka (obecnie Muzeum im. Bodego (niem. Bodemuseum)), Friedrich Sarre, odkupił mihrab od spadkobierców właściciela. Odtąd nisza znajduje się w zbiorach berlińskich.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Nisza modlitewna z Kaszanu to jeden z największych mihrabów wykonanych z glazurowanych płytek ceramicznych (280 cm wys., 180 cm szer.). Mihrab zbudowany jest z 74 płytek, indywidualnie modelowanych (efekt reliefu) i glazurowanych.
Mihrab z Kaszanu jest konstrukcją płaską, a efekt niszy osiągnięty jest poprzez układ trzy-stopniowych reliefów. Taka forma nisz modlitewnych była bardzo rozpowszechniona w XI-XIII w. Iranie.
Na tle jaśniejszego podkładu wybijają się niebieskie arabeski, pnie palm oraz teksty inskrypcji z koranu. Większość dekoracji ma formę reliefu. Inskrypcje wykonane są naprzemiennie czcionką kuficką (dukt kufi) i naskhi (dukt naskhi). Całość utrzymana jest w pre-mongolskim stylu irańskim, wolna od wpływów chińskich (takich jak kwiaty lotosu, pasma chmur, itd.) wprowadzonych do sztuki islamskiej przez Mongołów.
Inskrypcje[edytuj | edytuj kod]
Centralną część małej środkowej niszy w dolnej części mihrabu pomiędzy dwoma bliźniaczymi kolumnami obramowuje pas inskrypcji przedstawiający teksty sury 76, wersetów 1–9[4] wykonane pismem kufickim w części zewnętrznej oraz sury 17, wersetów 80–83[5] wykonane pismem naskhi w części wewnętrznej.
Szczyt niszy oraz jej ramy zdobią inskrypcje zawierające tekst sury 11, wersetu 116[6], sury 112[7], sury 97[8], sury 2, wersetu 131[9] oraz tzw. Wersetu Tronu (sury 2, wersetu 255) (arab. Ayat Al-Kursi):
Bóg! Nie ma boga, jak tylko On – Żyjący, Istniejący! Nie chwyta Go ni drzemka, ni sen. Do Niego należy to, co jest w niebiosach, i to, co jest na ziemi! A któż będzie się wstawiał u Niego inaczej jak za Jego zezwoleniem? On wie, co było przed nimi, i On wie, co będzie po nich. Oni nie obejmują niczego z Jego wiedzy, oprócz tego, co On zechce. Jego tron jest tak rozległy jak niebiosa i ziemia; Jego nie męczy utrzymywanie ich. On jest Wyniosły, Ogromny[10]!
Kolejna część niszy znajduje się pomiędzy dwoma większymi kolumnami i zawiera inskrypcję wyznania wiary muzułmańskiej wykonaną w piśmie kufickim:
Nie ma boga prócz Allaha, a Mahomet jest Jego prorokiem.
Na kapitelach znajdują się inskrypcje szyickie - imię Alego, zięcia Mahometa i późniejszego czwartego kalifa. Mieszkańcy Kaszanu należeli do jednych z pierwszych grup szyickich w Iranie.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ bin Arabszach wykonał przynajmniej jeszcze jeden mihrab, którego pojedyncze płyty znajdują się obecnie w londyńskim Muzeum Wiktorii i Alberta.
- ↑ Obok sygnatury bin Arabszacha na mihrabie znajduje się informacja, że był on “napisany w ostatniej [dekadzie] [miesiąca] safar roku 626”.
- ↑ Jane Dieulafoy: Perzië, Chaldea en Susiane De Aarde en haar Volken, 1885–1887. (niderl.).
- ↑ Koran (sura 76, wersety 1–9). www.poznajkoran.pl. [dostęp 2010-01-28].
- ↑ Koran (sura 17, wersety 80–83). www.poznajkoran.pl. [dostęp 2010-01-28].
- ↑ Koran (sura 11, werset 116). www.poznajkoran.pl. [dostęp 2010-01-28].
- ↑ Koran (sura 112). www.poznajkoran.pl. [dostęp 2010-01-28].
- ↑ Koran (sura 97). www.poznajkoran.pl. [dostęp 2010-01-28].
- ↑ Koran (sura 2, werset 131). www.poznajkoran.pl. [dostęp 2010-01-28].
- ↑ J. Bielawski (tłumaczenie): Koran. Warszawa: PIW, 1986. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- G. Helmecke: Der Mihrab (Gebetsnische) aus Kaschan. Berlin: Staatliche Museen zu Berlin, Stiftung Preußischer Kulturbesitz, 1996. (niem.).
- Jane Dieulafoy: Perzië, Chaldea en Susiane De Aarde en haar Volken, 1885-1887. (niderl.).
Literatura dodatkowa[edytuj | edytuj kod]
- F. Sarre: Denkmäler persicher Baukunst. Berlin: Textband, 1910. (niem.).
- F. Sarre, E. Kühnel. Zwei persische Gebetsnichen aus lüstrierten Fliesen. „Amtliche Berichte aus den Preußischen Kunstsammlungen”. 49, 1928. (niem.).