Mikołaj Bakalarowicz

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mikołaj Michnowicz Raczkowicz Bakałarz
Ilustracja
Pomnik Mikołaja Bakalarowicza w Bakałarzewie
Herb
Łabędź
Rodzina

Bakalarowiczowie herbu Łabędź

Data urodzenia

XV w.

Data śmierci

1520 lub 1528

Ojciec

Mikołaj (Michno) Raczkowicz

Żona

Hanna Świrska

Dzieci

  • Mikołaj
  • Hanna
  • Zofia
    • Rodzeństwo

  • Stanisław
  • Jan

    • Mikołaj Michnowicz Raczkowicz Bakałarz herbu Łabędź[1] (ur. w XV w., zm. w 1520 lub 1528) – polski[a] i wielkolitewski szlachcic, bakałarz, właściciel Białegostoku, Krzemienicy i Bakałarzewa.

    Nosił nazwisko patronimiczne Michnowicz.

    Życiorys[edytuj | edytuj kod]

    Mikołaj pochodził z rodziny wywodzącej się spod Grodna i był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli swego rodu[2][3]. Wykształcenie zdobył prawdopodobnie w Akademii Krakowskiej, w której promocję otrzymało trzech jego krewnych[4]. Mimo że ani Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, ani Krakowska księga promocji nie zawierają wyraźnej wzmianki o ukończeniu przez Mikołaja tej uczelni, jednak trudno przypuszczać, aby szukał światła wiedzy w obcych stronach, w czasie, gdy własna wszechnica słynęła szeroko[5].

    Mikołaj był jednym z pierwszych świeckich urzędników wielkolitewskich ze stopniem bakałarza, który otrzymał zapewne w roku 1491 jako Nicolaus de Krzemyenyecz (z łac.: Mikołaj z Krzemienic). Bakałarz był tytułem naukowym, nadawanym absolwentom ówczesnych uniwersytetów. W XIII i XIV w. nazywano tak słuchaczy, którzy mieli prawo prowadzić podstawowe wykłady. Był to niezbędny, pierwszy stopień w karierze naukowej. Oznaką tego stopnia był sygnet i okrągły kołnierz (cappa runda) przy todze[6]. Najstarsza znana wzmianka określająca go bakałarzem pochodzi z 4 października 1499 roku[7].

     Osobny artykuł: bakałarz.

    Przed rokiem 1504 został zatrudniony w kancelarii w. ks. lit. Aleksandra Jagiellończyka, otrzymując jako uposażenie bardzo bogate starostwo szawelskie (zwane też szowleńskim)[7]. Prowadził dział korespondencyjny w języku łacińskim, przez co był zwany pisarzem lub sekretarzem łacińskim (sekretarzem był przynajmniej w latach 1508–1516)[8][9].

    W 1508 r. otrzymał od króla dwudziestu służebnych ludzi, których wcześniej Aleksander Jagiellończyk nadał jednemu z członków książęcej rodziny Glińskich. Przed 1514 r. został marszałkiem hospodarskim, wszedł wówczas do rady wielkoksiążęcej. Odtąd często występował na posiedzeniach sądu marszałkowskiego. Na kilka lat przed śmiercią związał się bliżej z rodziną Radziwiłłów[8][9].

    31 maja 1519 r. świadkował jako Mikołaj Jundziło Raczkowicz, marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego, przy rozstrzyganiu przez Mikołaja Radziwiłła, skargi plebana z Dolistowa, ks. Stanisława Dąbrówki przeciwko szlachcicowi, Mordaszowi, dziedzicowi swych dóbr Brzozowa i ziem należących do wójtostwa w Zabielu i Jatwiezi (własność plebanii dolistowskiej)[10].

    9 czerwca 1519 r. Mikołaj Raczkowicz był też świadkiem nadania uposażenia kościołowi pod wezwaniem Zwiastowania NMP w Dobrzyniewie (obecnie Dobrzyniewo Kościelne) koło Goniądza przez Mikołaja Radziwiłła, właściciela tamtejszych dóbr[10].

    W gromadzeniu swoich majętności był bezwzględny. Zmusił nawet Monaster Bazylianów w Supraślu do ustąpienia ze spornych łąk i narzucił mu swe warunki przy przejeździe przez Białystok[11][12].

    Według większości badaczy (z Jerzym Wiśniewskim i Janem Glinką na czele), Mikołaj zwany Bakałarzem zmarł w 1520 roku[13][14][15][16][17][8]. Inni uważają, że było to prawdopodobnie przed 1528 r.[18][19], bo jeszcze w 1527 r. miał żyć[20].

    Mikołaj Raczkowicz oraz jego brat Stanisław 15 lipca 1514 r. otrzymali w Wilnie od króla Zygmunta I Starego tereny wzdłuż rzeki Douspudy (Rospudy). Władca z naciskiem zaznaczył, że nadania te przekazano tylko dzięki Bakałarzowi. Południową część, gdzie później powstały Raczki, wziął Stanisław. Wielu badaczy przyjmuje, że to już Mikołaj założył miasteczko Bakałarzewo i najstarszą w tych stronach parafię. Mikołaj posiadał oprócz okolic Bakałarzewa również Białystok i Krzemienicę (pod Grodnem). Wnuczka Bakałarza, Elżbieta, wyszła później za Mikołaja Wolskiego, w wyniku czego dobra Dowspuda-Bakałarzewo przeszły w posiadanie rodziny Wolskich[21][22].

    Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

    Był najstarszym synem Michny (Mikołaja) Raczkowicza. Miał dwóch braci, Stanisława i Jana[2][3].

    Mikołaj pozostawił po sobie żonę Hannę, która była córką kniazia Bohdana Michałowicza Świrskiego, przezywanego Turem i Katarzyny Piotrówny Dowojna Krupskiej. Warto przy tym dodać, że Świrscy wywodzili się ze znanej, dawnej rodziny litewskiej, starszej od Giedyminowiczów (przodków Jagiellonów), jednakże – jak podaje Jan Glinka – w XV stuleciu nie potrafili przystosować się do realiów panujących w owym czasie w Wielkim Księstwie Litewskim i pozycja ich rodu bardzo podupadła[23].

    Z tego małżeństwa Mikołaj i Hanna mieli jedynego syna zwanego Mikołaj (wzmiankowany w 1541 r.) oraz dwie córki; starszą Hannę i młodszą Zofię. Syn Mikołaj nie odegrał znaczącej roli w kraju (nie odnotowano o nim zbyt wielu informacji) i prawdopodobnie zmarł po osiągnięciu dorosłego wieku[23]. W dokumencie z 1547 r. wspomniano[24]:

    pana Petra Wesołowskoho i małżonku jeho Katerynu Bohdanownu i doczku jeie, kotoriu ona z pierwym mużom swoim, z nieboszczykom Mikołajem Bakalarowiczom majet Halżka o wyprawu z imenej otczyznych onoje Zofei żony Matejewoj to jest z Bełohostoku z Dowspudy, z Kremenicy, w kotorych imeniach tej Zofej i sestre jeje starszoj Hannce wodle prawa i statutu od brata ich Mikołaja czetwertaja czast prychodit, a pani Wesołowskaja Kateryna ostawszy po smerli muża swojeho pierwoho brata ich Mikołaja Bakalarowicza na tych imeniach i doczkoju ieho Halżskoju dediczkoju onych imenej wyprawy dali i połowiej czetwertoj czasti onych imenej toj żonie Matysowej wydeliti.

    Oznacza to, że wspomniany syn Mikołaja, był ożeniony z Katarzyną Bohdanówną. Miał z nią córkę Elżbietę, w 1547 roku jeszcze niepełnoletnią[24].

    Był spokrewniony z rodziną Jundziłłów herbu Łabędź[25].

    Genealogia[edytuj | edytuj kod]

    Genealogia rodzinna została utworzona na podstawie fragmentu Władsyława Semkowicza w Roczniku Polskiego Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie[26] oraz innych źródeł[2][3][24].

     
     
    		Jan
    Raczkowicz
     
     
     
     
    Tabut
     
    		Jakub
    Raczko
    Tubotowicz
     
     
    		Jundziłł
    Raczkowicz
     
    		Jundziłłowie
    h. Łabędź
     
     
     
     
     
     
     
     
    		(Michno)
    Mikołaj
    Raczkowicz
     
    		Bakalarowiczowie
    h. Łabędź
     
    		Mikołaj
    Michnowicz Raczkowicz Bakałarz
    (żona Hanna Świrska)
     
    		Mikołaj
    Bakalarowicz
    (żona Katarzyna Bohdan)
     
    		Elżbieta
    Bakalarowicz
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    		Hanna
    Bakalarowicz
     
     
     
     
     
    		Zofia
    Bakalarowicz
     

    Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

    Uwagi[edytuj | edytuj kod]

    1. ↑ Był w posiadaniu polskiego herbu szlacheckiego.

    Przypisy[edytuj | edytuj kod]

    1. ↑ Jerzy Wiśniewski, Polski słownik biograficzny, „Mikołaj Michnowicz Raczkowicz”, t. 21 (-), 1976, s. 100-101.
    2. ↑ a b c J. Wiśniewski: Dobra dowspudzkie Raczkowiczów. T. 4. Białystok: Rocznik Białostocki, 1963, s. 447-457.
    3. ↑ a b c J. Wiśniewski. Dzieje osadnictwa w powiecie suwalskim od XV do połowy XVII wieku. „Studia i materiały do dziejów Suwalszczyzny”, s. 451, 1966. Białystok. 
    4. ↑ Polski Słownik Biograficzny. Polska Akademia Nauk, 1976, s. 100-101.
    5. ↑ J. Glinka: Ród Klausucia w wiekach XIII-XVI. Ze studiów nad kształtowaniem i różnicowaniem społecznym bojarstwa litewskiego. T. 5. Warszawa-Poznań: Studia Źródłoznawcze, 1959-1960, s. 40.
    6. ↑ Z. Gloger: Encyklopedia staropolska ilustrowana. T. 1. Warszawa: 1972, s. 96-97.
    7. ↑ a b J. Wolff: Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386-1795. Kraków: 1885, s. 263.
    8. ↑ a b c J. Wiśniewski: Mikołaj Michnowicz Raczkowicz.... s. 101.
    9. ↑ a b J. Wiśniewski: Dzieje osadnictwa w powiecie suwalskim.... s. 91.
    10. ↑ a b J. Maroszek: Pogranicze Litwy i Korony w planach króla Zygmunta Augusta. Z historii dziejów realizacji myśli monarszej między Niemmaroszeknem a Narwią. Białystok: 2000, s. 69.
    11. ↑ Archeograficzeskij Sbornik dokumentow otnosiaszczichsja k istorii severo – zapadnoj Rusi. Izdavaemyi pri upravlenii Vilenskago Uczebnago okruga. T. 9. s. 32.
    12. ↑ J. Maroszek: Pogranicze Litwy i Korony.... s. 109.
    13. ↑ A. Dobroński: Białystok historia miasta. Białystok: 2001, s. 13.
    14. ↑ J. Glinka: Ród Klausucia.... T. 5. s. 44.
    15. ↑ A. Wędzki: Z przeszłości miasteczek zachodniego pogranicza Suwalszczyzny. T. 13. Rocznik Białostocki, 1976, s. 16.
    16. ↑ J. Wiśniewski: Dobra dowspudzkie Raczkowiczów.... s. 454.
    17. ↑ J. Wiśniewski: Dzieje osadnictwa.... s. 91.
    18. ↑ H. Lulewicz, A. Rachuba: Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku. Kórnik: 1994, s. 88, 124, 232.
    19. ↑ J. Maroszek: Kościół katolicki na Podlasiu. Zbiór dokumentów erekcyjnych i funduszowych. Białystok. s. 8.
    20. ↑ J. Wolff: Senatorowie.... s. 263.
    21. ↑ T. Naruszewicz: Bakałarzewo. Dzieje miasteczka i ziemi. 2006, s. 29-38.
    22. ↑ J. Wiśniewski: Dobra dowspudzkie Raczkowiczów.... s. 455.
    23. ↑ a b J. Glinka: Ród Klausucia.... T. 5. s. 45-46.
    24. ↑ a b c AGAD Warszawa: Metryka Litewska. s. 714-718.
    25. ↑ Minakowski ↓.
    26. ↑ Semkowicz 1921 ↓, s. 51.

    Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

    Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

    Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mikołaj_Bakalarowicz&oldid=72636846”