Miodnik (ptak)
| Notiomystis cincta[1] | |||
| (Du Bus de Gisignies, 1839) | |||
 Samiec | |||
-1.jpg) Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina |
Notiomystidae | ||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
miodnik | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Punktami oznaczono występowanie populacji naturalnej (skrajnie górny punkt) oraz populacji reintrodukowanych | |||
Miodnik[5] (Notiomystis cincta) – gatunek małego ptaka należącego do niedawna do rodziny miodojadów, obecnie wydzielanego do monotypowej rodziny miodników[5][6] (Notiomystidae). Gatunek endemiczny występujący w Nowej Zelandii. Narażony na wyginięcie.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Dawniej miodnik był szeroko rozpowszechniony na Wyspie Północnej i przylegających, przybrzeżnych wyspach. Naturalna populacja przetrwała jedynie na wyspie Little Barrier Island, prowadzony jest jednak program reintrodukcji na Wyspie Północnej oraz wyspach Kapiti i Tiritiri Matangi[4].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Miodnik do niedawna był uznawany za przedstawiciela zamieszkujących Australazję miodojadów (Meliphagidae). Analiza genetyczna wykazała jednak, że gatunek ten nie jest blisko spokrewniony z miodojadami i ich krewnymi, a z nowozelandzką, endemiczną rodziną koralników (Callaeidae)[7][8][9]. W 2007 wydzielono go do nowej, „własnej” rodziny w rzędzie wróblowych – Notiomystidae[8][10]. Od miodojadów różni miodnika także gniazdowanie w dziuplach[11].
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia dwa podgatunki N. cincta[6], ale np. autorzy Handbook of the Birds of the World uznali ten gatunek za monotypowy[3].
- N. c. hautura Mathews, 1935 – Little Barrier Island
- N. c. cincta (Du Bus de Gisignies, 1839) – Wyspa Północna, takson wymarły
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Miodnik liczy blisko 18 cm długości. Samce ważą 29–42 g, samice – 26–35 g[3]. U przedstawicieli gatunku występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samców upierzenie głowy, grzbietu i górnej części piersi jest jedwabiście czarne. Białe pióra pokryw usznych mogą być nastroszone. Na piersi czarny obszar ograniczają pióra barwy złotożółtej; również część barkówek przybiera ten kolor. Samica w większości szarobrązowa. Przez jej skrzydło przebiega biały pas. U części samic występują słabo widoczne, białe pokrywy uszne[12].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Miodnik zamieszkuje wszystkie typy lasów, jednak do rozrodu potrzebuje dojrzałych już drzew[12]. Żywi się nektarem, owocami i małymi stawonogami[12][3]. W przypadku ptaków badanych na Little Barrier Island podczas okresu lęgowego jedno ze źródeł pożywienia stanowiły kwiaty metrosiderosa wyniosłego (Metrosideros excelsa)[11].
Prawdopodobnie gniazdowanie w dziuplach stanowi skuteczne zabezpieczenie przed drapieżnikami. Ptaki badane na Little Barrier Island w 1982/1983 ani razu nie padły ofiarą drapieżników czy pasożytów lęgowych[11].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy różni się między poszczególnymi populacjami; ogółem odnotowano lęgi od września do marca[3]. Gniazdo mieści się w dziupli drzewa; jest ono platformą z patyków, na której znajdują się uwite razem w kształt kubeczka części paproci drzewiastych[13]. U ptaków z Little Barrier Island gniazda znaleziono w dziuplach Vitex lucens i metrosiderosie wyniosłym[11]. Miodnik to jedyny znany gatunek ptaka, u którego podczas kopulacji ptaki są zwrócone ku sobie[14][12]. Ogółem są to ptaki monogamiczne, jednak nawet 60% potomstwa danej samicy może pochodzić od samca spoza pary. Niekiedy zdarzają się wymuszone kopulacje. U N. cincta liczba zniesień podczas sezonu dochodzi do 3, jednak możliwe jest odchowanie maksymalnie 2 lęgów[12]. Zniesienie liczy 3–5 jaj, które samica wysiaduje przez około 15 dni[13]. Młode opuszczają gniazdo po 26–28 dniach[11].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje miodnika za gatunek narażony (VU – Vulnerable) nieprzerwanie od 1994 roku. Liczebność populacji na Little Barrier Island szacuje się na co najmniej 3000 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[4].
Do wyginięcia gatunku na Wyspie Północnej najbardziej przyczyniły się introdukcja szczura śniadego (Rattus rattus) lub ptasie choroby, prawdopodobnie wpływ na spadki liczebności miała też utrata siedlisk leśnych w części zasięgu. Od 1980 roku ze zmiennym szczęściem prowadzony jest program reintrodukcji gatunku, populacje przetrwały jedynie na czterech z ośmiu stanowisk reintrodukcji. Żadna z reintrodukowanych populacji nie jest samopodtrzymująca się. Wzrosty liczebności osiąga się dzięki ingerencji człowieka – miejsca reintrodukcji zaopatruje się w budki lęgowe oraz dodatkowe pożywienie, prowadzona jest też kontrola drapieżników i pasożytów lęgowych. W sezonie 2011/2012 łączną liczebność populacji reintrodukowanych szacowano na około 430 dorosłych osobników[4][12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Notiomystis cincta, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ Notiomystis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2012-05-30] (ang.).
- ↑ a b c d e Higgins, P., Christidis, L. & de Juana, E.: Stitchbird (Notiomystis cincta). del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive, 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (3 lipca 2015)].
- ↑ a b c d Notiomystis cincta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Notiomystidae Driskell, Christidis, Gill, Boles, Barker & Longmore, 2007 - miodniki - Stitchbird (wersja: 2017-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-12].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Australasian babblers, logrunners, satinbirds, berrypeckers, wattlebirds, whipbirds, jewel-babblers, quail-thrushes. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-07-12]. (ang.).
- ↑ Barker i in. 2004 ↓.
- ↑ a b Driskell i in. 2007 ↓
- ↑ Ewen, Flux i Ericson 2006 ↓.
- ↑ Gregory, A. 2008
- ↑ a b c d e Gretchen Rasch. The ecology of cavity nesting in the stitchbird (Notiomystis cincta). „New Zealand Journal of Zoology”. 12, s. 637–642, 1985.
- ↑ a b c d e f Species factsheet: Notiomystis cincta. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-07-12]. (ang.).
- ↑ a b Stitchbird (Notiomystis cincta). ARKive. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-31)].
- ↑ Sue Anderson. Stitchbirds copulate front to front. „Notornis”. 40, s. 14, 1993.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- FK. Barker, A. Cibois, P. Schikler, J. Feinstein i inni. Phylogeny and diversification of the largest avian radiation. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 101 (30), s. 11040–11045, Jul 2004. DOI: 10.1073/pnas.0401892101. PMID: 15263073. PMCID: PMC503738.
- A.C. Driskell, L. Christidis, B. Gill, W.E. Boles i inni. A new endemic family of New Zealand passerine birds: adding heat to a biodiversity hotspot. „Australian Journal of Zoology”. 55 (2), s. 73–78, January 2007. DOI: 10.1071/zo07007.
- JG. Ewen, I. Flux, PG Ericson. Systematic affinities of two enigmatic New Zealand passerines of high conservation priority, the hihi or stitchbird Notiomystis cincta and the kokako Callaeas cinerea. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 1 (40), s. 281–284, 2006. DOI: 10.1016/j.ympev.2006.01.026. PMID: 16527495.
- Angela Gregory: Mysterious bird in a league of its own. [w:] New Zealand Herald [on-line]. 2007-06-21. [dostęp 2012-05-13]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nietypowy dla ptaków przebieg kopulacji
