Mirosław Hermaszewski

Mirosław Hermaszewski
generał brygady
Data i miejsce urodzenia	15 września 1941 Lipniki
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej
Jednostki	11 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego
Stanowiska	komendant Dęblińskiej Szkoły Orląt, z-ca d-cy WLiOP, kosmonauta
Późniejsza praca	prezes PTA, przewodniczący Krajowej Rady Lotnictwa
Odznaczenia

Mirosław Hermaszewski odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, 2003

Mirosław Hermaszewski, 2007

Mirosław Hermaszewski na spotkaniu w Warszawie, 2016

Mirosław Hermaszewski (ur. 15 września 1941 w Lipnikach) – generał brygady Wojska Polskiego, kosmonauta – pierwszy i jedyny w dotychczasowej historii Polak, który odbył lot w kosmos.

Młodszy brat gen. bryg. Władysława Hermaszewskiego, również pilota, zmarłego w 2002, oraz teść polityka Ryszarda Czarneckiego.

Życiorys

Rodzina, dzieciństwo i młodość

Mirosław Hermaszewski urodził się na Wołyniu jako syn Romana i Kamili z d. Bielawskiej. Jego dziadek Sylwester herbu Zaremby – szlachcic zagrodowy – dochował się 12 dzieci. Rodzina Hermaszewskich wychowana była w duchu patriotycznym. Stryj Antoni Hermaszewski był działaczem młodzieżowym i niepodległościowym. Walczył w 1920 r. z bolszewikami. Niemal dwadzieścia lat później został uczestnikiem polskiej konspiracji, później żołnierzem Armii Andersa. Ciotkę Władysławę z Hermaszewskich Seweryn deportowano do Kazachstanu. Obecnie mieszka w Londynie. Stryj Tadeusz przez całą wojnę walczył na morzu na niszczycielach ORP „Burza” i ORP „Ślązak”. Drugi stryj Zygmunt Hermaszewski – przedwojenny absolwent SGGW był oficerem rezerwy Korpusu Ochrony Pogranicza i również żołnierzem polskiego podziemia. Uwięziony przez Niemców w Auschwitz – po wojnie został konsulem w Tuluzie.

Mirosław Hermaszewski został ocalony z napadu UPA na Lipniki przez rodziców. Jak odnotowuje jego brat, w kolonii Lipniki (pow. Kostopol) podczas nocnego napadu w strzelaninie i pożarze ściganej przez banderowców matce wypadł z rąk półtoraroczny późniejszy polski kosmonauta Mirosław Hermaszewski. Dobrze opatulony przeleżał w śniegu do rana i został znaleziony przez ojca. Podczas rzezi wołyńskiej w latach 1943–1945 stracił 19 osób z rodziny, w tym ojca, zamordowanego przez UPA. Ojciec Roman Hermaszewski (ur. 10 listopada 1900) zmarł z rany postrzałowej płuc w Bereznym 28 sierpnia 1943 i pozostawił żonę Kamilę oraz siedmioro dzieci: Alinę, Władysława, Sabinę, Annę, Teresę, Bogusława i najmłodszego Mirosława.

Mirosław Hermaszewski po wojnie, w 1945 wraz z rodziną został ekspatriowany do Wołowa niedaleko Wrocławia, gdzie ukończył szkołę podstawową i liceum.

Lotnik i kosmonauta

W 1960 zaczął latanie na szybowcach w Aeroklubie Wrocławskim. Pierwszy lot szybowcem odbył 11 lipca 1960 z lotniska w Oleśnicy. W okresie od 1 lipca do 15 października 1961, przed przyjęciem do Oficerskiej Szkoły Lotniczej uczestniczył w turnusie lotniczego przysposobienia wojskowego. W tym czasie podwyższył kwalifikacje pilota szybowcowego, które zdobył w macierzystym aeroklubie i 6 sierpnia 1961 ukończył kurs akrobacji szybowcowej. Następnie, również w Lisich Kątach pod Grudziądzem, rozpoczął naukę latania na samolotach typu CSS-13. 13 listopada 1961 z licencją pilota szybowcowego i uprawnieniami pilota samolotowego wstąpił do dęblińskiej Szkoły Orląt, gdzie opanował pilotaż samolotu TS-8 Bies i uzyskał kwalifikacje pilota myśliwskiego 3 klasy na samolocie odrzutowym MiG-15. Szkołę ukończył 22 marca 1964 ze stopniem podporucznika jako prymus i uzyskał przydział do 62 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego OPK im. Powstańców Wielkopolskich 1918–1919 w Poznaniu, gdzie po 2 latach uzyskał uprawnienia pilota 1 klasy i został przeszkolony w pilotażu samolotów ponaddźwiękowych MiG-21(Ma 2,05). 5 października w Poznaniu zawiera związek małżeński z mieszkanką Wołowa – Emilią Łazar. Za osiągnięcia w służbie por. pil. Mirosław Hermaszewski zostaje w 1968 roku wyróżniony skierowaniem na studia stacjonarne do Akademii Sztabu Generalnego WP w Warszawie, na fakultet lotniczy, którą ukończył w 1971 z wyróżnieniem. Praca dyplomowa dotyczyła użycia lotnictwa myśliwskiego w walce powietrznej. W dniu akademickiej promocji, 20 lipca 1971, otrzymuje awans do stopnia kapitana. 6 stycznia 1975 awansuje do stopnia majora. W latach 1964–1978 służył w wojskach obrony powietrznej kraju. Był dowódcą eskadry 28 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Słupsku-Redzikowie, zastępcą dowódcy 34 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Gdyni-Babich Dołach oraz dowódcą 11 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego OPK im. Osadników Dolnośląskich we Wrocławiu i z tego stanowiska trafił do grupy kandydatów na kosmonautów.

Lot w kosmos

Latem 1976 r. podczas spotkania przedstawicieli utworzonego przez ZSRR międzynarodowego Programu Interkosmos ogłoszono, że w latach 1978-1985 odbędą się loty w kosmos z udziałem przedstawicieli państw bloku socjalistycznego. Nie ustalono jednak kolejności, w jakiej poszczególne kraje miałyby uczestniczyć w przedsięwzięciu. Naturalnymi kandydatami były Czechosłowacja i NRD jako państwa najbardziej zaawansowane technologicznie oraz mające relatywnie największy wkład w prace Interkosmosu. Przywódca NRD Erich Honecker naciskał, aby to jego krajowi przyznano palmę pierwszeństwa – w tym czasie bowiem po drugiej stronie żelaznej kurtyny wyznaczono zachodnioniemieckiego fizyka Ulfa Merbolda na pierwszego nieamerykańskiego kandydata na astronautę i Honeckerowi zależało, aby to obywatel Niemiec Wschodnich jako pierwszy znalazł się na orbicie. Jednak po interwencji przedstawicieli PRL, w której użyto argumentów ekonomicznych i historycznych, przedstawiających Polskę jako głównego partnera handlowego i sojusznika w walce z III Rzeszą, ostatecznie Moskwa zadecydowała, że jako pierwsi w kosmos polecą przedstawiciele Czechosłowacji i właśnie Polski. Decyzja miała charakter polityczny – w obu krajach sytuacja społeczna była niekorzystna dla władz (ruch dysydencki Karta 77 w Czechosłowacji oraz protesty z powodu ogłoszonych podwyżek cen w Polsce) i potrzebowano wydarzenia, które odwróciłoby uwagę opinii publicznej.

Jeszcze w tym samym roku Hermaszewski został wyłoniony w drodze selekcji z grona kilkuset polskich pilotów wraz z płk. Zenonem Jankowskim jako kandydat do lotu kosmicznego. Ostatecznie wybrany (Jankowski został zmiennikiem), 4 grudnia 1976 odlatuje do Gwiezdnego Miasteczka pod Moskwą, gdzie przygotowuje się do lotu kosmicznego. Od godziny 17:27 27 czerwca do godziny 16:31 5 lipca 1978 wraz z Piotrem Klimukiem odbył lot na statku Sojuz 30. 28 czerwca 1978 o godzinie 19:08 przeprowadzono cumowanie z zespołem orbitalnym „Salut 6” – Sojuz 29. Po wykonaniu programu badawczego 5 lipca w stepach Kazachstanu odbyło się lądowanie. W czasie 8-dniowej misji dokonano 126 okrążeń Ziemi i zostało ustanowionych kilka rekordów Polski zatwierdzonych przez FAI; m.in.: wysokość – 363 km, prędkość lotu – 28 tys. km/h, czas trwania lotu – 190 godzin 3 minuty 4 sekundy, przebyty dystans – 5 273 257 km i inne.

Za udział w tym locie Mirosław Hermaszewski został odznaczony „Złotą Gwiazdą” Bohatera Związku Radzieckiego (nr 11 301), Orderem Lenina oraz Orderem Krzyża Grunwaldu I Klasy. W 1986 został Kawalerem Orderu Uśmiechu.

9 maja 1987

W dniu katastrofy „Kościuszki” Mirosław Hermaszewski odbywał lot służbowy na samolocie TS-11. Oto jego relacja:

„

(...) 9 maja leciałem służbowo z Dęblina do Piły. I kiedy osiągnąłem nakazaną wysokość około 2000 metrów, i przelatywałem w rejonie Warki nad Pilicą, wprowadziłem pewną korektę kursu, ponieważ wiatr był silniejszy niż oczekiwałem; i spojrzałem w kierunku Warszawy, a pogoda była dobra, choć bardzo takie wyraźne zamglenie. A zawsze kiedy spoglądasz na Warszawę z powietrza, to widać rozbłyski szklarni okolicznych. Ale w tym momencie pojawił się jakiś inny nieco rozbłysk. Tak kątem oka go zauważyłem. Nie taki jasny, a bardziej przypominający jak gdyby zapalenie zapałki; więc spojrzałem i widzę, że ten płomień bardzo szybko urósł i zamienił się jak gdyby w typowo czarny atomowy grzyb. I wtedy natychmiast zgłosiłem to do kontroli obszaru, do Warszawy. Dopiero chyba po kilkukrotnym wywołaniu kontrolera, kontroler bardzo spokojnie odpowiada, jak dziś pamiętam: „Zero pięćdziesiąty” (taki miałem indeks), „tak, dziękuję, my wszystko wiemy”...

”

Działalność polityczna

Od 1956 w ZMP. Od 1962 w szeregach PZPR, delegat na VIII i X zjazd PZPR oraz gość IX Zjazdu PZPR. Od 1981 do 1983 był formalnym członkiem Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. W tym czasie odbywał studia w Moskwie i do Rady został włączony bez swojej wiedzy. 13 grudnia 1981 na rozkaz wojskowy przybył do Warszawy, lecz po dwóch tygodniach zwolniono go na dalsze studia. W 1983 został wybrany na wiceprzewodniczącego Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. W latach czerwiec 1987-1990 był komendantem Wyższej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie. 12 października 1988 otrzymał awans na generała brygady. W latach 1991-1992 był zastępcą dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej i szefem bezpieczeństwa lotów WLiOP w latach 1992-1995. Od 1995 inspektorem ds. Sił Powietrznych w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego. W latach 1983 (21 maja) – 1989 (24 czerwca) prezes Polskiego Towarzystwa Astronautycznego, w 1998-2000 przewodniczący Krajowej Rady Lotnictwa.

W 2001 wystartował bez powodzenia w wyborach do Senatu RP z listy Sojuszu Lewicy Demokratycznej – Unii Pracy, zaś w 2005 z identycznym skutkiem kandydował w wyborach do Sejmu z listy SLD (został wcześniej członkiem tej partii). Od 2002 do 2006 zasiadał z ramienia tej partii w sejmiku mazowieckim.

Jest członkiem Komitetu Wykonawczego Stowarzyszenia Kosmonautów i Astronautów Świata, członkiem Kapituły medalu Akademii Polskiego Sukcesu. Od 1979 roku członkiem Komitetu Badań Kosmicznych i Satelitarnych PAN. Założyciel i aktywny członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Uczestników Lotów Kosmicznych (ASE); w 1996-2000 i od 2006 do chwili obecnej członek komitetu wykonawczego ASE.

W czasie 40-letniej służby latał na różnych typach szybowców i samolotów o napędzie tłokowym, a przede wszystkim na samolotach odrzutowych typu MiG-15, MiG-17 i MiG-21 oraz na PZL TS-11 „Iskra” i PZL-130 „Orlik”. Wykonywał loty zapoznawcze na samolotach bojowych innych państw m.in. na F-16, F-18, Mirage 2000-5, Su-27. Lot pożegnalny odbył 5 października 2005 roku na pokładzie myśliwca MiG-29UB. Łącznie w powietrzu spędził za sterami 2047 godzin i 47 minut, wykonał 3473 starty i lądowania. Wykonał 10 treningowych skoków spadochronowych.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2003
• Order Krzyża Grunwaldu I Klasy – 1978
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal 40-lecia Polski Ludowej
• Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Brązowy Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Odznaka Pilota Wojskowego
• Odznaka Skoczka Spadochronowego Wojsk Lotniczych
• Tytuł Honorowy i Odznaka „Lotnik Kosmonauta PRL” – 1978
• Tytuł Honorowy i Odznaka „Zasłużony Pilot Wojskowy PRL” – 1978
• Odznaka „Pilot Wojskowy klasy mistrzowskiej”
• Odznaka Honorowa Złota Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego – nadanie 2013, wręczenie 2014
• Złote Odznaczenie im. Janka Krasickiego – 1978
• Order Uśmiechu – 1986
• Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego (nr 11301) – ZSRR, 1978
• Order Lenina – ZSRR, 1978
• Medal „Za zasługi w podboju kosmosu” – Rosja, 2011
• Honorowy Obywatel miasta Radom - 1978
• Honorowy Obywatel Miasta Frombork – 20 maja 1983
• Honorowy Obywatel Miasta Wołów – 2011

Filmy dokumentalne

Filmy poświęcone Hermaszewskiemu:

• Wita was Polska, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1978, 41 min
• Mirosław Hermaszewski, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1978, krótki metraż
• Ciężar nieważkości, scenariusz i reżyseria: Maciej Odoliński, Prasa i Film 1997, 55 min

Filmy z udziałem Hermaszewskiego:

• Droga w kosmos, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1979, 45 min
• Polak w kosmosie, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1979, długi metraż
• Lotnik kosmonauta, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1980, krótki metraż
• Kosmiczna przyjaźń, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1980, krótki metraż
• Die Fliegerkosmonauten, scenariusz i reżyseria: Marian Kiss, niemiecko-polski film poświęcony 10 byłym kosmonautom z programu Interkosmos, Mediopolis Film- und Fernsehproduktion 2007, 88 min
• cykl Czarny serial, odc. Kościuszko cz. II, scenariusz i reżyseria: Tomasz Orlicz, TVP 2001, 21 min

Odniesienia kulturowe

• Transmitowana przez telewizję scena gorącego pocałunku, który wymienili ze sobą w stanie nieważkości Mirosław Hermaszewski i Aleksandr Iwanczenkow zainspirowała Macieja Zembatego do napisania lirycznej Ballady o majorze Hermaszewskim, wykonanej na Festiwalu Piosenki Prawdziwej w Gdyni (21 sierpnia 1981)
• Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu w roku 1978 monetę o nominale 20 zł – Pierwszy Polak w Kosmosie, Interkosmos 78
• Poczta Polska wprowadziła do obiegu 27 czerwca 1978 znaczek o nominale 1,50 zł – 2416 – Mirosław Hermaszewski – pierwszy Polak w Kosmosie oraz bloczek – Mirosław Hermaszewski i symbolicznie przedstawiony lot w Kosmos
• Poczta wietnamska – na znaczku wydanym w 1983 roku nazwisko kosmonauty to – M. HEPMAZEPSKI

Książki

• Bohdan Świątkiewicz, Polak w Kosmosie, Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia” Warszawa 1978
• Andrzej Marks, Polak w Kosmosie, Wydawnictwo „Książka i Wiedza”, Warszawa 1978
• Emil Bil, Jerzy Rakowski, Polak melduje z kosmosu, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1978
• Emil Bil, Bronisław Hynowski, Droga Polaka na orbitę , Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1978
• Mirosław Hermaszewski, Ciężar nieważkości. Opowieść pilota-kosmonauty Universitas, Kraków 2009 ​ISBN 978-83-242-0846-3​; wydanie 2 poprawione: Universitas, Kraków 2011 ​ISBN 978-83-242-1398-6​.
• Kawecki Krzysztof, Terelak Jan, Medycyna i psychologia kosmiczna, Wiedza Powszechna, 1980 – Wstęp: Mirosław Hermaszewski

Zobacz też

• Alfabetyczna lista astronautów i kosmonautów
• Lista pierwszych astronautów według obywatelstwa
• James Pawelczyk – amerykański kosmonauta mający polskich przodków

Linki zewnętrzne

• Mirosław Hermaszewski – strona prywatna
• Wywiad z Mirosławem Hermaszewskim
• Mirosław Hermaszewski w bazie filmpolski.pl