Mirosław Hermaszewski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Mirosław Hermaszewski
Ilustracja
Mirosław Hermaszewski (1978)
generał brygady pilot generał brygady pilot
Data i miejsce urodzenia

15 września 1941
Lipniki

Data i miejsce śmierci

12 grudnia 2022
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1961–2001

Siły zbrojne

Orzeł LWP.jpg Siły Zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
POL Wojska Lądowe.svg Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej

Jednostki

Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej

Stanowiska

komendant WOSL w Dęblinie

Główne wojny i bitwy

Sojuz 30

Późniejsza praca

prezes Polskiego Towarzystwa Astronautycznego

Faksymile
Odznaczenia
Odznaka Pilota
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Order Krzyża Grunwaldu I klasy Złoty Krzyż Zasługi Medal 40-lecia Polski Ludowej Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Brązowy Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Odznaka Honorowa Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego Złoty Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” Złota Odznaka im. Janka Krasickiego Złota odznaka "Za zasługi w umacnianiu przyjaźni Polska – ZSRR" TCH Commemorative Medal 40th Anniv Liberation CS by Soviet Army BAR.svg Order Lenina Medal „Za umacnianie braterstwa broni” Medal „Za zasługi w podboju kosmosu” Order Scharnhorsta GDR Brotherhood in Arms Medal - Gold BAR.png Medal 30-lecia Rewolucyjnych Sił Zbrojnych (Kuba) Order Uśmiechu
Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego POL Lotnik Kosmonauta (1978).jpg
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Mirosław Hermaszewski (ur. 15 września 1941 w Lipnikach, zm. 12 grudnia 2022 w Warszawie[1][2][3]) – polski lotnik i kosmonauta, generał brygady pilot Wojska Polskiego. Pierwszy i jedyny w dotychczasowej historii Polak, który odbył lot w kosmos[4].

Członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (1981–1983), komendant Wyższej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie (1987–1990), zastępca Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej (1991–1992), szef bezpieczeństwa lotów WLiOP (1992–1995), od 1995 inspektor ds. Sił Powietrznych w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego.

W latach 1983–1989 prezes Polskiego Towarzystwa Astronautycznego, w latach 1998–2000 przewodniczący Krajowej Rady Lotnictwa[5]. Był członkiem Komitetu Wykonawczego Stowarzyszenia Kosmonautów i Astronautów Świata, członkiem Kapituły medalu Akademii Polskiego Sukcesu. Od 1979 roku członek Komitetu Badań Kosmicznych i Satelitarnych Polskiej Akademii Nauk. Założyciel i aktywny członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Uczestników Lotów Kosmicznych. W latach 2002–2005 radny sejmiku województwa mazowieckiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]

Mirosław Hermaszewski opowiada o Sputniku i niemieckiej technice rakietowej

Problem z odtwarzaniem pliku? Zobacz Pomoc.

Urodził się w Lipnikach jako syn Romana Hermaszewskiego (1900–1943)[6], podoficera WP, posiadającego 25-hektarowe gospodarstwo rolne[7] i jego żony Kamili z domu Bielawskiej (1904–1995)[8]. Miał szóstkę starszego rodzeństwa: Alinę (1927–2008)[9], Władysława Hermaszewskiego, również pilota (1928–2002)[10], Sabinę (ur. 1930)[11], Annę (ur. 1931)[12], Teresę (ur. 1934)[13] i Bogusława (ur. 1938)[14].

Jako dziecko został ocalony przez matkę z napadu UPA na Lipniki w marcu 1943[15][16][17]. Podczas całej rzezi wołyńskiej Hermaszewski stracił łącznie aż 19 członków swojej rodziny, w tym ojca, zmarłego w Bereznym, w wyniku rany postrzałowej płuca. Rodzina tułała się jakiś czas, zmieniając wielokrotnie miejsce zamieszkania. W czerwcu 1945 Hermaszewscy zostali wysiedleni z Kresów Wschodnich na Dolny Śląsk. Zamieszkali w Wołowie, niedaleko Wrocławia. Tam Mirosław ukończył szkołę podstawową i Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika[18]. Przez krótki okres swojego młodzieńczego życia mieszkał w Krajence.

W latach 1956–1957 był członkiem Związku Młodzieży Polskiej[19]. W 1962 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[19].

Od 1960 działał w Aeroklubie Wrocławskim. W okresie od 1 lipca do 15 października 1961 uczestniczył w turnusie lotniczego przysposobienia wojskowego. Wówczas podwyższył kwalifikacje pilota szybowcowego, które zdobył w macierzystym aeroklubie i 6 sierpnia 1961 ukończył kurs akrobacji szybowcowej. Następnie rozpoczął naukę latania na samolotach typu CSS-13.

Kariera wojskowa[edytuj | edytuj kod]

13 listopada 1961 z licencją pilota szybowcowego i uprawnieniami pilota samolotowego wstąpił do Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie, gdzie opanował pilotaż samolotu TS-8 Bies i uzyskał kwalifikacje pilota myśliwskiego 3 klasy na samolocie odrzutowym MiG-15. Szkołę ukończył 22 marca 1964 w stopniu podporucznika, uzyskując przydział do 62 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego OPK im. Powstańców Wielkopolskich 1918–1919 w Poznaniu, gdzie po dwóch latach uzyskał uprawnienia pilota 1 klasy i został przeszkolony w pilotażu samolotów ponaddźwiękowych MiG-21(Ma 2,05).

Za osiągnięcia w służbie Hermaszewski został w 1968 wyróżniony skierowaniem na studia stacjonarne do Akademii Sztabu Generalnego w Warszawie. Ukończył ją z wyróżnieniem w 1971. W latach 1964–1978 służył w Wojskach Obrony Powietrznej Kraju. Był dowódcą eskadry 28 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Słupsku-Redzikowie, zastępcą dowódcy 34 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Gdyni-Babich Dołach oraz dowódcą 11 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego OPK im. Osadników Dolnośląskich we Wrocławiu i z tego stanowiska trafił do grupy kandydatów na kosmonautów.

Skafandry użyte przez Mirosława Hermaszewskiego podczas lotu w kosmos
Niektóre z przedmiotów zabrane w kosmos przez Mirosława Hermaszewskiego
Inne przedmioty zabrane w kosmos przez Mirosława Hermaszewskiego
Ubiór i naszywki kosmonauty

Lot w kosmos[edytuj | edytuj kod]

Latem 1976, podczas spotkania przedstawicieli utworzonego przez ZSRR międzynarodowego Programu Interkosmos, ogłoszono, że w latach 1978–1985 odbędą się loty w kosmos z udziałem przedstawicieli państw bloku socjalistycznego. Nie ustalono jednak kolejności, w jakiej poszczególne kraje miałyby uczestniczyć w przedsięwzięciu. Naturalnymi kandydatami były Czechosłowacja i NRD jako państwa najbardziej zaawansowane technologicznie oraz mające relatywnie największy wkład w prace Interkosmosu. Przywódca NRD Erich Honecker naciskał, aby to jego krajowi przyznano palmę pierwszeństwa – w tym czasie bowiem po drugiej stronie żelaznej kurtyny wyznaczono zachodnioniemieckiego fizyka Ulfa Merbolda na pierwszego nieamerykańskiego kandydata na astronautę i Honeckerowi zależało, aby to obywatel Niemiec Wschodnich jako pierwszy znalazł się na orbicie. Jednak po interwencji przedstawicieli PRL, w której użyto argumentów ekonomicznych i historycznych, przedstawiających Polskę jako głównego partnera handlowego i sojusznika w walce z III Rzeszą, ostatecznie Moskwa zadecydowała, że jako pierwsi w kosmos polecą przedstawiciele Czechosłowacji i właśnie Polski. Decyzja miała charakter polityczny – w obu krajach sytuacja społeczna była niekorzystna dla władz (ruch dysydencki Karta 77 w Czechosłowacji oraz protesty z powodu ogłoszonych podwyżek cen w Polsce) i potrzebowano wydarzenia, które odwróciłoby uwagę opinii publicznej.

Jeszcze w tym samym roku Hermaszewski został wyłoniony w drodze selekcji z grona kilkuset polskich pilotów, wraz z płk. Zenonem Jankowskim, jako kandydat do lotu kosmicznego. Ostatecznie wybrany (Jankowski został zmiennikiem), 4 grudnia 1976 odleciał do Gwiezdnego Miasteczka pod Moskwą, gdzie przygotowywał się do lotu kosmicznego. Od godziny 17:27 27 czerwca do godziny 16:31 5 lipca 1978 wraz z Piotrem Klimukiem odbył lot na statku Sojuz 30. 28 czerwca 1978 o godzinie 19:08 przeprowadzono cumowanie z zespołem orbitalnym „Salut 6” – Sojuz 29. Po wykonaniu programu badawczego 5 lipca w stepach Kazachstanu odbyło się lądowanie. W czasie 8-dniowej misji dokonano 126 okrążeń Ziemi i zostało ustanowionych kilka rekordów Polski zatwierdzonych przez FAI; m.in.: wysokość – 363 km, prędkość lotu – 28 tys. km/h, czas trwania lotu – 190 godzin 3 minuty 4 sekundy, przebyty dystans – 5 273 257 km i inne.

Za udział w tym locie Mirosław Hermaszewski został odznaczony Złotą Gwiazdą Bohatera Związku Radzieckiego, Orderem Lenina oraz Orderem Krzyża Grunwaldu I Klasy. Otrzymał jednocześnie awans na stopień podpułkownika (22 lipca 1978).

Późniejsze lata[edytuj | edytuj kod]

Mirosław Hermaszewski odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, 2003

W dniu katastrofy samolotu pasażerskiego Ił-62M „Tadeusz Kościuszko” Polskich Linii Lotniczych LOT Mirosław Hermaszewski odbywał lot służbowy na samolocie TS-11 „Iskra”. Oto jego relacja[20]:

(...) 9 maja leciałem służbowo z Dęblina do Piły. I kiedy osiągnąłem nakazaną wysokość około 2000 metrów, i przelatywałem w rejonie Warki nad Pilicą, wprowadziłem pewną korektę kursu, ponieważ wiatr był silniejszy niż oczekiwałem; i spojrzałem w kierunku Warszawy, a pogoda była dobra, choć bardzo takie wyraźne zamglenie. A zawsze kiedy spoglądasz na Warszawę z powietrza, to widać rozbłyski szklarni okolicznych. Ale w tym momencie pojawił się jakiś inny nieco rozbłysk. Tak kątem oka go zauważyłem. Nie taki jasny, a bardziej przypominający jak gdyby zapalenie zapałki; więc spojrzałem i widzę, że ten płomień bardzo szybko urósł i zamienił się jak gdyby w typowo czarny atomowy grzyb. I wtedy natychmiast zgłosiłem to do kontroli obszaru, do Warszawy. Dopiero chyba po kilkukrotnym wywołaniu kontrolera, kontroler bardzo spokojnie odpowiada, jak dziś pamiętam: „Zero pięćdziesiąty” (taki miałem indeks), „tak, dziękuję, my wszystko wiemy”...

Mirosław Hermaszewski na spotkaniu w Warszawie (2016)

Był delegatem na VIII i X Zjeździe oraz zaproszonym gościem IX Zjazdu PZPR[19].

W latach 1981–1983 Hermaszewski był formalnym członkiem Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego[19]. W tym czasie odbywał studia w Moskwie w tamtejszej Wojskowej Akademii Sztabu Generalnego (ukończył je w 1982)[21]. Twierdził, że do WRON został włączony bez swojej wiedzy[22]. 13 grudnia 1981 na rozkaz wojskowy przybył do Warszawy, lecz po dwóch tygodniach zwolniono go na dalsze studia. W 1983 został wybrany na wiceprzewodniczącego Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. W latach 1987–1990 był komendantem Wyższej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie. Od grudnia 1989 do czerwca 1990 był zastępcą szefa Głównego Zarządu Wychowawczego WP[19].

Zastępca dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej (1991–1992) i szef bezpieczeństwa lotów WLiOP (1992–1995). Od 1995 inspektor ds. Sił Powietrznych w Sztabie Generalnym WP. Po 40-letniej służbie przeszedł w stan spoczynku[23].

Od 21 maja 1983 do 24 czerwca 1989 był prezesem Polskiego Towarzystwa Astronautycznego[24].

W zasobach Instytutu Pamięci Narodowej znajduje się teczka personalna nieoficjalnego pracownika ps. „Długi”: Mirosław Hermaszewski, imię ojca: Roman, ur. 15-09-1941, sygn. IPN BU 3426/3175[25]. Zdaniem historyka Sławomira Cenckiewicza Mirosław Hermaszewski w latach 1962–1964 był tajnym współpracownikiem WSW[26][27].

Po odejściu na emeryturę[edytuj | edytuj kod]

W 2001 wystartował bez powodzenia w wyborach parlamentarnych do Senatu z listy Sojuszu Lewicy Demokratycznej – Unii Pracy. Wówczas uzyskał 93 783 głosy, co przełożyło się na 32,46% poparcia w jego okręgu wyborczym[28]. W wyborach samorządowych w 2002 był również z ramienia SLD–UP kandydatem do sejmiku mazowieckiego. Uzyskał mandat, zdobywając 10 463 głosy[29]. W wyborach parlamentarnych w 2005 kandydował do Sejmu z listy Sojuszu Lewicy Demokratycznej (został wcześniej członkiem tej partii). Otrzymał 5223 głosy, nie zdobywając jednak mandatu[30].

W 2018 roku rząd Mateusza Morawieckiego przygotował ustawę, która degradowała osoby, które w latach 1943-90 sprzeniewierzyły się polskiej racji stanu, w tym wszystkich członków WRON. Ustawa została przegłosowana przez parlament, ale zawetował ją prezydent Andrzej Duda, który powoływał się na przykład gen. Hermaszewskiego, jako osoby, która nie powinna być pozbawiona stopnia wojskowego na podstawie ustawy[31][32].

W czasie swojej służby latał na różnych typach szybowców i samolotów o napędzie tłokowym, a przede wszystkim na samolotach odrzutowych typu MiG-15, MiG-17 i MiG-21 oraz na PZL TS-11 „Iskra” i PZL-130 „Orlik”. Wykonywał loty zapoznawcze na samolotach bojowych innych państw m.in. na F-16, F-18, Mirage 2000-5, Su-27.

Lot pożegnalny odbył 5 października 2005 roku na pokładzie myśliwca MiG-29UB. Łącznie w powietrzu spędził za sterami 2047 godzin i 47 minut, wykonał 3473 starty i lądowania. Wykonał 10 treningowych skoków spadochronowych.

Uroczystości z okazji 50. rocznicy lotu w kosmos Jurija Gagarina (2011). Od lewej do prawej: Walentina Tierieszkowa, Claudie Haigneré, Siergiej Krikalew, Gieorgij Grieczko, Gerhard Thiele, Aleksandr Sieriebrow i Mirosław Hermaszewski

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

W 1966 wziął ślub z Emilią Łazar (ur. 1947)[33][34]. Mieli syna Mirosława Romana (ur. 1966)[35], absolwenta WSOSP, lotnika i oficera rezerwy Wojska Polskiego[36] oraz córkę Emilię (ur. 1974)[37], żonę polityka Ryszarda Czarneckiego[38][39].

25 października 2021 został zatrzymany podczas prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości[40]. Stwierdził, iż przed podróżą zażywał lek na żołądek, nie będąc świadomym, że zawiera on etanol[41].

Śmierć i pogrzeb[edytuj | edytuj kod]

Grób Mirosława Hermaszewskiego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Cierpiał na dolegliwości nerek. Zmarł 12 grudnia 2022 w wieku 81 lat, w wyniku komplikacji po przebytym zabiegu operacyjnym[42]. 21 grudnia 2022 po mszy świętej w katedrze polowej Wojska Polskiego, którą celebrował bp Wiesław Lechowicz, lotnik został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[43][44]. Uroczystości miały charakter państwowy z udziałem kompanii reprezentacyjnej Wojska Polskiego[45]. Nad nekropolią w hołdzie zmarłemu przeleciały cztery myśliwce F-16[46].

Awanse[edytuj | edytuj kod]

Odznaczenia i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

MiG-17 – Pomnik w Miastku (samolot podarowany mieszkańcom Miastka przez Mirosława Hermaszewskiego)

Filmy dokumentalne[edytuj | edytuj kod]

Filmy poświęcone Hermaszewskiemu:

Filmy z udziałem Hermaszewskiego:

  • Droga w kosmos, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1979, 45 min[62]
  • Polak w kosmosie, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1979, długi metraż[63]
  • Lotnik kosmonauta, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1980, krótki metraż[64]
  • Kosmiczna przyjaźń, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1980, krótki metraż[65]
  • Die Fliegerkosmonauten, scenariusz i reżyseria: Marian Kiss, niemiecko-polski film poświęcony 10 byłym kosmonautom z programu Interkosmos, Mediopolis Film- und Fernsehproduktion 2007, 88 min[66]
  • cykl Czarny serial, odc. Kościuszko cz. II, scenariusz i reżyseria: Tomasz Orlicz, TVP 2001, 21 min[20][67]

Odniesienia kulturowe[edytuj | edytuj kod]

  • Transmitowana przez telewizję scena pocałunku, który wymienili ze sobą w stanie nieważkości Mirosław Hermaszewski i Aleksandr Iwanczenkow zainspirowała Macieja Zembatego do napisania lirycznej Ballady o majorze Hermaszewskim, wykonanej na Festiwalu Piosenki Prawdziwej w Gdyni (21 sierpnia 1981)
  • Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu 12 października 1978 monetę o nominale 20 złotych 1978 Pierwszy Polak w kosmosie.
  • Poczta Polska wprowadziła do obiegu 27 czerwca 1978 znaczek o nominale 1,50 zł – 2416 – Mirosław Hermaszewski – pierwszy Polak w kosmosie oraz bloczek – Mirosław Hermaszewski i symbolicznie przedstawiony lot w kosmos
  • Poczta wietnamska – na znaczku wydanym w 1983 roku nazwisko kosmonauty to – M. HEPMAZEPSKI[68]
  • Na debiutanckim albumie duetu Niwea 01, wydanym w 2010, jeden z utworów jest poświęcony Hermaszewskiemu[69].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W Witebsku znajduje się popiersie upamiętniające kosmonautów Mirosława Hermaszewskiego i Piotra Klimuka[70].

Książki[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Zmarł Mirosław Hermaszewski – jedyny Polak, który odbył lot w kosmos. dlapilota.pl, 2022-12-12. [dostęp 2022-12-12].
  2. ↑ Nie żyje generał Mirosław Hermaszewski. wiadomosci.wp.pl, 2022-12-12. [dostęp 2022-12-12].
  3. ↑ Mirosław Hermaszewski, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2019-05-05].
  4. ↑ Polska jest czwartym krajem w historii, po ZSRR, USA i Czechosłowacji, którego obywatel odbył lot kosmiczny.
  5. ↑ Polak w kosmosie – Mirosław Hermaszewski [dostęp 2017-12-05].
  6. ↑ Roman Hermaszewski. geni.com. [dostęp 2018-12-10].
  7. ↑ Tragedia i wzlot Hermaszewskich. [dostęp 2018-07-03].
  8. ↑ Kamila Hermaszewska. geni.com. [dostęp 2018-04-13].
  9. ↑ Alina Hermaszewska. w serwisie MyHeritage. [dostęp 2018-04-13].
  10. ↑ Władysław Tytus Hermaszewski. w serwisie MyHeritage. [dostęp 2018-04-13].
  11. ↑ Sabina Hermaszewska. w serwisie MyHeritage. [dostęp 2018-04-13].
  12. ↑ Anna Hermaszewska. w serwisie MyHeritage. [dostęp 2018-04-13].
  13. ↑ Teresa Hermaszewska. w serwisie MyHeritage. [dostęp 2018-04-13].
  14. ↑ Bogusław Hermaszewski. w serwisie MyHeritage. [dostęp 2018-04-13].
  15. ↑ Wywiad Aleksandra Szychta z Mirosławem Hermaszewskim dla Volhynia Galicia. [dostęp 2010-08-24]. W tym wywiadzie Hermaszewski wspomina, że szukali go ojciec i starszy brat, który pierwszy zobaczył krew na śniegu.
  16. ↑ W wywiadzie Włodzimierza Kalickiego dla Dużego Formatu nr 24/783 z 23 kwietnia 2008 Hermaszewski podaje więcej szczegółów tego ocalenia. Wymienia jednak tylko ojca, jako tego, który go uratował. Wyziębionego półtorarocznego syna wykąpał w ciepłym mleku zbłąkanej w polu krowy, którą wydoił, ratując życie dziecku. Wersja elektroniczna artykułu [dostęp: 24 sierpnia 2010].
  17. ↑ Władysław Hermaszewski. Echa Wołynia. Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 1998, ISBN 83-11-08757-1.
  18. ↑ LO im. M. Kopernika w Wołowie. [dostęp 2018-07-02].
  19. ↑ a b c d e f Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2018-12-11].
  20. ↑ a b Czarny serial – Kościuszko cz. II (youtube).
  21. ↑ Гермашевский Мирослав, warheroes.ru [dostęp 2019-01-08].
  22. ↑ Hermaszewski: działania Jaruzelskiego to łobuzerstwo, wiadomosci.wp.pl, 4 sierpnia 2009 [dostęp 2019-03-06].
  23. ↑ Rozmowa z Mirosławem Hermaszewskim. [dostęp 2018-04-13].
  24. ↑ Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. III. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 279.
  25. ↑ Teczka personalna nieoficjalnego pracownika ps. „Długi”: Mirosław Hermaszewski, imię ojca: Roman, ur. 15-09-1941 r.. inwentarz.ipn.gov.pl. [dostęp 2019-05-02].
  26. ↑ Sławomir Cenckiewicz: Towarzysz Kosmonauta. „Do Rzeczy”. [dostęp 2018-12-11].
  27. ↑ Paweł Kalisz: Cenckiewicz wrócił do lustrowania. Oskarżył jedynego polskiego kosmonautę o współpracę z WSW. „NaTemat.pl”. [dostęp 2018-12-11].
  28. ↑ Serwis PKW – Wybory 2001. pkw.gov.pl. [dostęp 2019-03-03].
  29. ↑ Wybory do sejmików województw: wyniki głosowania i wyniki wyborów w Województwie mazowieckim. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2018-12-11].
  30. ↑ Serwis PKW – Wybory 2005. pkw.gov.pl. [dostęp 2019-03-03].
  31. ↑ Szef kancelarii premiera: jestem bardzo niezadowolony z braku ustawy degradacyjnej, dzieje.pl [dostęp 2022-10-29] (pol.).
  32. ↑ Rzecznik prezydenta po spotkaniu ws. tzw. ustawy degradacyjnej: ta sprawa nie będzie regulowana na poziomie ustawy, dzieje.pl [dostęp 2022-10-29] (pol.).
  33. ↑ Emilia Hermaszewska (z d. Łazar), urodzona 1947. w serwisie MyHeritage. [dostęp 2018-07-03].
  34. ↑ Kim jest Mirosław Hermaszewski?. se.pl. [dostęp 2019-05-05].
  35. ↑ Akta w sprawie o odszkodowanie dot.: Mirosław Hermaszewski, imię ojca: Mirosław, ur. 17-06-1966 r.. inwentarz.ipn.gov.pl. [dostęp 2019-05-02].
  36. ↑ 112 tys. zł dla Hermaszewskiego. wprost.pl. [dostęp 2018-07-03].
  37. ↑ Emilia Hermaszewska, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2019-05-05].
  38. ↑ Europoseł PiS ożenił się z córką kosmonauty!. fakt.pl. [dostęp 2019-05-05].
  39. ↑ Ryszard Czarnecki wziął ślub z córką kosmonauty. wspolczesna.pl. [dostęp 2019-05-05].
  40. ↑ Policja zatrzymała gen. Mirosława Hermaszewskiego; prowadził auto w stanie nietrzeźwości, Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-12-12] (pol.).
  41. ↑ Sprawa gen. Mirosława H. Nowe informacje, wydarzenia.interia.pl [dostęp 2022-12-12] (pol.).
  42. ↑ Nie żyje gen. Mirosław Hermaszewski. Polski kosmonauta miał 81 lat, Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-12-12] (pol.).
  43. ↑ Hubert Ossowski, Tam spocznie gen. Hermaszewski. Jest decyzja, wiadomosci.wp.pl, 16 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-16] (pol.).
  44. ↑ Radosław Opas, Niezwykły widok na niebie podczas pogrzebu Hermaszewskiego. Jest decyzja, wiadomosci.wp.pl, 21 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-21] (pol.).
  45. ↑ Ostatnie pożegnanie generała Mirosława Hermaszewskiego. W hołdzie nad cmentarzem przeleciały cztery myśliwce, TVN Warszawa [dostęp 2022-12-22] (pol.).
  46. ↑ Radosław Opas, Niezwykły widok na niebie podczas pogrzebu Hermaszewskiego, wiadomosci.wp.pl, 21 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-22] (pol.).
  47. ↑ Mirosław Hermaszewski – kosmiczna ikona propagandy sukcesu.
  48. ↑ M.P. z 2003 r. nr 49, poz. 750 – pkt 1.
  49. ↑ Lidia Becela: Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny. Warszawa: Interpress, 1989, s. 399.
  50. ↑ Uchwała Nr XLII/1436/13 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 7 listopada 2013 r. w sprawie przyznania Mirosławowi Hermaszewskiemu Odznaki Honorowej Złotej Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego. bip.umwd.dolnyslask.pl, 13 listopada 2013. [dostęp 2014-01-30]. (tekst).
  51. ↑ Uroczystość wręczenia Odznak Honorowych Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego. umwd.dolnyslask.pl, 17 lutego 2014. [dostęp 2014-02-25].
  52. ↑ a b c d e f g Wojciech Stela: Polskie ordery i odznaczenia (Vol. II). Warszawa: 2008, s. 195.
  53. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2011 года № 435. [dostęp 2011-04-12].
  54. ↑ Rosja: Tierieszkowa i Hermaszewski odznaczeni. fakty.interia.pl, 12 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-12].
  55. ↑ Honorowe obywatelstwo Radomia otrzymał w 1978 razem z Piotrem Klimukiem. D. Kupisz, S. Piątkowski, Od rajców do radnych. Samorząd Radomia na przestrzeni wieków, Radom 2016, s. 118, 218–219.
  56. ↑ LISTA HONOROWYCH OBYWATELI FROMBORKA, frombork.pl [dostęp 2019-03-03].
  57. ↑ Generał Hermaszewski Honorowym Obywatelem Wołowa, Gazetawroclawska.pl, 18 czerwca 2011 [dostęp 2019-03-03].
  58. ↑ Paweł Gołąb, Rocznica lotu Mirosława Hermaszewskiego. Jedyny polski kosmonauta wielokrotnie odwiedzał Sieradz. Co mówił o historycznym wyczynie? ZDJĘCIA, Sieradz Nasze Miasto, 28 czerwca 2021 [dostęp 2022-10-02] (pol.).
  59. ↑ Wita was Polska w bazie filmpolski.pl
  60. ↑ Mirosław Hermaszewski w bazie filmpolski.pl
  61. ↑ Ciężar nieważkości w bazie filmpolski.pl
  62. ↑ Droga w kosmos w bazie filmpolski.pl
  63. ↑ Polak w kosmosie w bazie filmpolski.pl
  64. ↑ Lotnik kosmonauta w bazie filmpolski.pl
  65. ↑ Kosmiczna przyjaźń w bazie filmpolski.pl
  66. ↑ Die Fliegerkosmonauten w bazie IMDb (ang.)
  67. ↑ Czarny serial – Kościuszko cz. II w bazie filmpolski.pl
  68. ↑ Mirosław Hermaszewski – kosmonauta, który przeżył masakrę w Lipnikach. onet.pl. [dostęp 2019-05-05].
  69. ↑ Discogs.com.
  70. ↑ Герой Советского Союза Гермашевский Мирослав :: Герои страны, warheroes.ru [dostęp 2019-03-06].
  71. ↑ Polak w kosmosie, Lubimyczytać.pl [dostęp 2019-05-05] (pol.).
  72. ↑ Polak melduje z kosmosu, Lubimyczytać.pl [dostęp 2019-05-05] (pol.).
  73. ↑ Medycyna i psychologia kosmiczna, Lubimyczytać.pl [dostęp 2019-05-05] (pol.).
  74. ↑ Cena nieważkości. Kulisy lotu Polaka w kosmos, Lubimyczytać.pl [dostęp 2019-05-05] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mirosław_Hermaszewski&oldid=69186690”