Mirosław Hermaszewski

Mirosław Hermaszewski
Mirosław Hermaszewski (1978)
generał brygady pilot
Data i miejsce urodzenia	15 września 1941 Lipniki
Przebieg służby
Lata służby	1961–2001
Siły zbrojne	Siły Zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej
Jednostki	Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej
Stanowiska	komendant WSOSP w Dęblinie
Późniejsza praca	prezes Polskiego Towarzystwa Astronautycznego
Odznaczenia

Mirosław Hermaszewski (ur. 15 września 1941 w Lipnikach) – lotnik i kosmonauta, generał brygady pilot Wojska Polskiego. Pierwszy i jedyny w dotychczasowej historii Polak, który odbył lot w kosmos.

Członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (1981–1983), komendant Wyższej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie (1987–1990), zastępca Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej (1991–1992), szef bezpieczeństwa lotów WLiOP (1992–1995), od 1995 inspektor ds. Sił Powietrznych w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego.

W latach 1983–1989 prezes Polskiego Towarzystwa Astronautycznego, w latach 1998–2000 przewodniczący Krajowej Rady Lotnictwa. Jest członkiem Komitetu Wykonawczego Stowarzyszenia Kosmonautów i Astronautów Świata, członkiem Kapituły medalu Akademii Polskiego Sukcesu. Od 1979 roku członkiem Komitetu Badań Kosmicznych i Satelitarnych Polskiej Akademii Nauk. Założyciel i aktywny członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Uczestników Lotów Kosmicznych.

Młodszy brat gen. bryg. Władysława Hermaszewskiego, również pilota.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Uroczystości z okazji 50. rocznicy lotu w kosmos Jurija Gagarina (2011). Od lewej do prawej: Walentina Tiereeszkowa, Claudie Haigneré, Siergiej Krikalew, Gieorgij Grieczko, Gerhard Thiele, Aleksandr Sieriebrow i Mirosław Hermaszewski

Urodził się w Lipnikach jako syn Romana Hermaszewskiego (1900–1943), podoficera WP, posiadającego 25-hektarowe gospodarstwo rolne i jego żony Kamili z domu Bielawskiej (1904–1995). Miał szóstkę starszego rodzeństwa: Alinę (1927–2008), Władysława (1928–2002), Sabinę (ur. 1930), Annę (ur. 1931), Teresę (ur. 1934) i Bogusława (ur. 1938).

Jako dziecko został ocalony przez matkę z napadu UPA na Lipniki w marcu 1943. Podczas całej rzezi wołyńskiej Hermaszewski stracił łącznie aż 19 członków swojej rodziny, w tym ojca, zmarłego w Bereznym, w wyniku rany postrzałowej płuca. Rodzina tułała się jakiś czas, zmieniając wielokrotnie miejsce zamieszkania. W czerwcu 1945 Hermaszewscy zostali wysiedleni i ekspatriowani z Kresów Wschodnich na Dolny Śląsk. Zamieszkali w Wołowie, niedaleko Wrocławia. Tam Mirosław ukończył szkołę podstawową i Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika.

W latach 1956–1957 był członkiem Związku Młodzieży Polskiej. W 1962 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Od 1960 działał w Aeroklubie Wrocławskim. W okresie od 1 lipca do 15 października 1961 uczestniczył w turnusie lotniczego przysposobienia wojskowego. Wówczas podwyższył kwalifikacje pilota szybowcowego, które zdobył w macierzystym aeroklubie i 6 sierpnia 1961 ukończył kurs akrobacji szybowcowej. Następnie rozpoczął naukę latania na samolotach typu CSS-13.

Kariera wojskowa

13 listopada 1961 z licencją pilota szybowcowego i uprawnieniami pilota samolotowego wstąpił do Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie, gdzie opanował pilotaż samolotu TS-8 Bies i uzyskał kwalifikacje pilota myśliwskiego 3 klasy na samolocie odrzutowym MiG-15. Szkołę ukończył 22 marca 1964 w stopniu podporucznika, uzyskując przydział do 62 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego OPK im. Powstańców Wielkopolskich 1918–1919 w Poznaniu, gdzie po dwóch latach uzyskał uprawnienia pilota 1 klasy i został przeszkolony w pilotażu samolotów ponaddźwiękowych MiG-21(Ma 2,05).

Za osiągnięcia w służbie Hermaszewski został w 1968 wyróżniony skierowaniem na studia stacjonarne do Akademii Sztabu Generalnego w Warszawie. Ukończył ją z wyróżnieniem w 1971. W latach 1964–1978 służył w Wojskach Obrony Powietrznej Kraju. Był dowódcą eskadry 28 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Słupsku-Redzikowie, zastępcą dowódcy 34 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Gdyni-Babich Dołach oraz dowódcą 11 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego OPK im. Osadników Dolnośląskich we Wrocławiu i z tego stanowiska trafił do grupy kandydatów na kosmonautów.

Latem 1976, podczas spotkania przedstawicieli utworzonego przez ZSRR międzynarodowego Programu Interkosmos, ogłoszono, że w latach 1978-1985 odbędą się loty w kosmos z udziałem przedstawicieli państw bloku socjalistycznego. Nie ustalono jednak kolejności, w jakiej poszczególne kraje miałyby uczestniczyć w przedsięwzięciu. Naturalnymi kandydatami były Czechosłowacja i NRD jako państwa najbardziej zaawansowane technologicznie oraz mające relatywnie największy wkład w prace Interkosmosu. Przywódca NRD Erich Honecker naciskał, aby to jego krajowi przyznano palmę pierwszeństwa – w tym czasie bowiem po drugiej stronie żelaznej kurtyny wyznaczono zachodnioniemieckiego fizyka Ulfa Merbolda na pierwszego nieamerykańskiego kandydata na astronautę i Honeckerowi zależało, aby to obywatel Niemiec Wschodnich jako pierwszy znalazł się na orbicie. Jednak po interwencji przedstawicieli PRL, w której użyto argumentów ekonomicznych i historycznych, przedstawiających Polskę jako głównego partnera handlowego i sojusznika w walce z III Rzeszą, ostatecznie Moskwa zadecydowała, że jako pierwsi w kosmos polecą przedstawiciele Czechosłowacji i właśnie Polski. Decyzja miała charakter polityczny – w obu krajach sytuacja społeczna była niekorzystna dla władz (ruch dysydencki Karta 77 w Czechosłowacji oraz protesty z powodu ogłoszonych podwyżek cen w Polsce) i potrzebowano wydarzenia, które odwróciłoby uwagę opinii publicznej.

Jeszcze w tym samym roku Hermaszewski został wyłoniony w drodze selekcji z grona kilkuset polskich pilotów, wraz z płk. Zenonem Jankowskim, jako kandydat do lotu kosmicznego. Ostatecznie wybrany (Jankowski został zmiennikiem), 4 grudnia 1976 odlatuje do Gwiezdnego Miasteczka pod Moskwą, gdzie przygotowuje się do lotu kosmicznego. Od godziny 17:27 27 czerwca do godziny 16:31 5 lipca 1978 wraz z Piotrem Klimukiem odbył lot na statku Sojuz 30. 28 czerwca 1978 o godzinie 19:08 przeprowadzono cumowanie z zespołem orbitalnym „Salut 6” – Sojuz 29. Po wykonaniu programu badawczego 5 lipca w stepach Kazachstanu odbyło się lądowanie. W czasie 8-dniowej misji dokonano 126 okrążeń Ziemi i zostało ustanowionych kilka rekordów Polski zatwierdzonych przez FAI; m.in.: wysokość – 363 km, prędkość lotu – 28 tys. km/h, czas trwania lotu – 190 godzin 3 minuty 4 sekundy, przebyty dystans – 5 273 257 km i inne.

Za udział w tym locie Mirosław Hermaszewski został odznaczony Złotą Gwiazdą Bohatera Związku Radzieckiego, Orderem Lenina oraz Orderem Krzyża Grunwaldu I Klasy. Otrzymał jednocześnie awans na stopień podpułkownika (22 lipca 1978).

W dniu katastrofy „Kościuszki” Mirosław Hermaszewski odbywał lot służbowy na samolocie TS-11. Oto jego relacja:

„

(...) 9 maja leciałem służbowo z Dęblina do Piły. I kiedy osiągnąłem nakazaną wysokość około 2000 metrów, i przelatywałem w rejonie Warki nad Pilicą, wprowadziłem pewną korektę kursu, ponieważ wiatr był silniejszy niż oczekiwałem; i spojrzałem w kierunku Warszawy, a pogoda była dobra, choć bardzo takie wyraźne zamglenie. A zawsze kiedy spoglądasz na Warszawę z powietrza, to widać rozbłyski szklarni okolicznych. Ale w tym momencie pojawił się jakiś inny nieco rozbłysk. Tak kątem oka go zauważyłem. Nie taki jasny, a bardziej przypominający jak gdyby zapalenie zapałki; więc spojrzałem i widzę, że ten płomień bardzo szybko urósł i zamienił się jak gdyby w typowo czarny atomowy grzyb. I wtedy natychmiast zgłosiłem to do kontroli obszaru, do Warszawy. Dopiero chyba po kilkukrotnym wywołaniu kontrolera, kontroler bardzo spokojnie odpowiada, jak dziś pamiętam: „Zero pięćdziesiąty” (taki miałem indeks), „tak, dziękuję, my wszystko wiemy”...

”

Mirosław Hermaszewski na spotkaniu w Warszawie (2016)

Był delegatem na VIII i X Zjeździe oraz zaproszonym gościem IX Zjazdu PZPR.

W latach 1981–1983 Hermaszewski był formalnym członkiem Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. W tym czasie odbywał studia w Moskwie w tamtejszej Wojskowej Akademii Sztabu Generalnego (ukończył je w 1982). Twierdził, że do WRON został włączony bez swojej wiedzy. 13 grudnia 1981 na rozkaz wojskowy przybył do Warszawy, lecz po dwóch tygodniach zwolniono go na dalsze studia. W 1983 został wybrany na wiceprzewodniczącego Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. W latach 1987–1990 był komendantem Wyższej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie. Od grudnia 1989 do czerwca 1990 był zastępcą szefa Głównego Zarządu Wychowawczego WP.

Zastępca dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej (1991–1992) i szef bezpieczeństwa lotów WLiOP (1992–1995). Od 1995 inspektor ds. Sił Powietrznych w Sztabie Generalnym WP. Po 40–letniej służbie przeszedł stan spoczynku.

W zasobach Instytutu Pamięci Narodowej znajduje się teczka personalna nieoficjalnego pracownika ps. "Długi": Mirosław Hermaszewski, imię ojca: Roman, ur. 15-09-1941, sygn. IPN BU 3426/3175. Zdaniem historyka Sławomira Cenckiewicza Mirosław Hermaszewski w latach 1962–1964 był tajnym współpracownikiem WSW.

Po odejściu na emeryturę

W 2001 wystartował bez powodzenia w wyborach parlamentarnych do Senatu z listy Sojuszu Lewicy Demokratycznej – Unii Pracy. Wówczas uzyskał 93 783 głosy, co przełożyło się na 32,46% poparcia w jego okręgu wyborczym. W wyborach samorządowych w 2002 był również z ramienia SLD–UP kandydatem do sejmiku mazowieckiego. Uzyskał mandat, zdobywając 10 463 głosy. W wyborach parlamentarnych w 2005 kandydował do Sejmu z listy Sojuszu Lewicy Demokratycznej (został wcześniej członkiem tej partii). Otrzymał 5 223 głosy, nie zdobywając jednak mandatu.

W czasie swojej służby latał na różnych typach szybowców i samolotów o napędzie tłokowym, a przede wszystkim na samolotach odrzutowych typu MiG-15, MiG-17 i MiG-21 oraz na PZL TS-11 „Iskra” i PZL-130 „Orlik”. Wykonywał loty zapoznawcze na samolotach bojowych innych państw m.in. na F-16, F-18, Mirage 2000-5, Su-27. Lot pożegnalny odbył 5 października 2005 roku na pokładzie myśliwca MiG-29UB. Łącznie w powietrzu spędził za sterami 2047 godzin i 47 minut, wykonał 3473 starty i lądowania. Wykonał 10 treningowych skoków spadochronowych.

Awanse

• major – 6 stycznia 1975
• podpułkownik – 22 lipca 1978
• pułkownik – lipiec 1982
• generał brygady – 15 września 1988

Życie prywatne

W 1966 wziął ślub Emilią Łazar (ur. 1947). Mają syna Mirosława Romana (ur. 1966), absolwenta WSOSP, lotnika i oficera wojskowego rezerwy oraz córkę Emilię (ur. 1974), żonę polityka Ryszarda Czarneckiego.

Mirosław Hermaszewski odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, 2003

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (17 czerwca 2003)
• Order Krzyża Grunwaldu I Klasy (1978)
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)
• Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Brązowy Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Odznaka Pilota Wojskowego
• Odznaka Skoczka Spadochronowego Wojsk Lotniczych
• Tytuł Honorowy i Odznaka „Lotnik Kosmonauta PRL” (1978)
• Tytuł Honorowy i Odznaka „Zasłużony Pilot Wojskowy PRL” (1978)
• Wpis do „Honorowej Księgi Czynów Żołnierskich” (1978)
• Odznaka „Pilot Wojskowy klasy mistrzowskiej”
• Odznaka Honorowa Złota Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego – nadanie 2013, wręczenie 2014
• Złote Odznaczenie im. Janka Krasickiego (1978)
• Order Uśmiechu (1986)
• Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego (nr 11301) (ZSRR, 5 lipca 1978)
• Order Lenina (ZSRR, 5 lipca 1978)
• Medal „Za zasługi w podboju kosmosu” (Rosja, 12 kwietnia 2011)
• Honorowy Obywatel miasta Radom (1978)
• Honorowy Obywatel Miasta Frombork (1983)
• Honorowy Obywatel Miasta Wołów (2011)

Publikacje

• Ciężar nieważkości: opowieść pilota-kosmonauty. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2009. ISBN 978-83-242-2296-4.

Filmy dokumentalne

Filmy poświęcone Hermaszewskiemu:

• Wita was Polska, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1978, 41 min
• Mirosław Hermaszewski, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1978, krótki metraż
• Ciężar nieważkości, scenariusz i reżyseria: Maciej Odoliński, Prasa i Film 1997, 55 min

Filmy z udziałem Hermaszewskiego:

• Droga w kosmos, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1979, 45 min
• Polak w kosmosie, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1979, długi metraż
• Lotnik kosmonauta, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1980, krótki metraż
• Kosmiczna przyjaźń, scenariusz i reżyseria: Bohdan Świątkiewicz, Czołówka 1980, krótki metraż
• Die Fliegerkosmonauten, scenariusz i reżyseria: Marian Kiss, niemiecko-polski film poświęcony 10 byłym kosmonautom z programu Interkosmos, Mediopolis Film- und Fernsehproduktion 2007, 88 min
• cykl Czarny serial, odc. Kościuszko cz. II, scenariusz i reżyseria: Tomasz Orlicz, TVP 2001, 21 min

Odniesienia kulturowe

• Transmitowana przez telewizję scena gorącego pocałunku, który wymienili ze sobą w stanie nieważkości Mirosław Hermaszewski i Aleksandr Iwanczenkow zainspirowała Macieja Zembatego do napisania lirycznej Ballady o majorze Hermaszewskim, wykonanej na Festiwalu Piosenki Prawdziwej w Gdyni (21 sierpnia 1981)
• Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu 12 października 1978 monetę o nominale 20 złotych 1978 Pierwszy Polak w kosmosie.
• Poczta Polska wprowadziła do obiegu 27 czerwca 1978 znaczek o nominale 1,50 zł – 2416 – Mirosław Hermaszewski – pierwszy Polak w kosmosie oraz bloczek – Mirosław Hermaszewski i symbolicznie przedstawiony lot w kosmos
• Poczta wietnamska – na znaczku wydanym w 1983 roku nazwisko kosmonauty to – M. HEPMAZEPSKI

Upamiętnienie

W Witebsku znajduje się popiersie upamiętniające kosmonautów Mirosława Hermaszewskiego i Piotra Klimuka.

Książki

• Bohdan Świątkiewicz, Polak w Kosmosie, Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia” Warszawa 1978
• Andrzej Marks, Polak w Kosmosie, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1978
• Emil Bil, Jerzy Rakowski, Polak melduje z kosmosu, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1978
• Emil Bil, Bronisław Hynowski, Droga Polaka na orbitę, Wydawnictwo MON, Warszawa 1978
• Kawecki Krzysztof, Terelak Jan, Medycyna i psychologia kosmiczna, Wiedza Powszechna, 1980 – Wstęp: Mirosław Hermaszewski
• Kortko Dariusz, Pietraszewski Marcin, Cena nieważkości. Kulisy lotu Polaka w kosmos, Wydawnictwo Agora, 2018

Zobacz też

• alfabetyczna lista kosmonautów
• grupy i oddziały kosmonautów
• lista pierwszych kosmonautów według obywatelstwa
• James Pawelczyk – amerykański kosmonauta mający polskich przodków

Bibliografia

Tadeusz Mołdawa: Ludzie władzy 1944-1991. Władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991. PWN, 1991. ISBN 978-83-01-10386-6.

Linki zewnętrzne

• Mirosław Hermaszewski – strona prywatna
• Mirosław Hermaszewski w bazie filmpolski.pl