Mlask zadziąsłowy
 |
Ten artykuł od 2011-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
| Numer IPA | 178 | |||
|---|---|---|---|---|
| ǃ | ||||
| Jednostka znakowa |
ǃ | |||
| Unikod |
U+01c3 | |||
| UTF-8 (hex) |
c7 83 | |||
| ʗ | ||||
| Jednostka znakowa |
ʗ | |||
| Unikod |
U+0297 | |||
| UTF-8 (hex) |
ca 97 | |||
| Inne systemy | ||||
| X-SAMPA | !\ | |||
| Kirshenbaum | C! | |||
| IPA Braille↗ | ⠯⠞ | |||
| Przykład | ||||
| informacje • pomoc | ||||
| ||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | ||||
Mlask zadziąsłowy – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczony symbolem: [ǃ], ponieważ mlask może mieć za „podkład” różnego typu artykulację tylnojęzykową, stosuje się wtedy dokładniejszą transkrypcję np. [k͡ǃ] (w dalszym ciągu znak podwójnego miejsca artykulacji (łuczek) jest pomijany).
Artykulacja[edytuj | edytuj kod]
Opis[edytuj | edytuj kod]
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [kǃ]:
- modulowany jest prąd powietrza zasysanego powstały w wyniku różnicy ciśnień wytworzonej przy grzbiecie języka wzniesionym do góry, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji ustnej i ingresji (zob. mlaski).
- podniebienie miękkie jest podniesione, mamy do czynienia z artykulacją ustną,
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
- koniuszek języka i jego brzeżek kontaktuje się tuż za górnymi dziąsłami, tworząc zwarcie, równocześnie grzbiet język wznosi się stromo w kierunku podniebienia miękkiego i języczka tworząc całkowite drugie zwarcie, jak przy wymowie [k]. W powstałej komorze dochodzi do pojawienia się podciśnienia w wyniku „ssącego” ruchu języka do tyłu. Następuje przerwanie blokady dziąsłowej, przy czym równocześnie powietrze jest zasysane do środka, co daje akustycznie charakterystyczny mlask.
Warianty[edytuj | edytuj kod]
Dalsze warianty mlasków ze względu na rodzaj „podkładu”:
- artykulacja może też się odbywać przy udziale kanału nosowego, mówimy wtedy o mlasku nosowym: [ŋǃ].
- plozji może towarzyszyć przydechem (aspiracją) spółgłoski tylnojęzykowej: [kǃʰ]
- plozji może towarzyszyć dodatkowym szumem szczelinowym: [kǃˣ]
- spółgłoska może być wymówiona dźwięcznie lub dysząco-dźwięcznie (ang. breathy voice): [ɡǃ], [ɡ̈ǃ]
- spółgłoska może być wymówiona z dodatkowym zwarcie wiązadeł głosowych (glottalizacja): [kǃˀ]
- spółgłoska może zostać wymówiona ejektywnie: [kǃˣʼ]
Również dokładne miejsce utworzenia zwarcia tylnojęzykowego może odgrywać rolę kontrastującą.
Zobacz też:
Przykłady[edytuj | edytuj kod]
Przykłady mlasków w funkcji fonologicznej znajdujemy w południowoafrykańskich językach khoisan i bantu. Język !Xóõ posiada całą serię spółgłosek mlaskowych ok. 80, w tym zadziąsłowe.
Pisownia[edytuj | edytuj kod]
W ortografii języka xholo (z grupy języków khoisan) mlask zadziąsłowy jest reprezentowany przez grafem q, mlask przydechowy qh, mlask dyszący gq, mlaski nosowe nq, ngq, nkq.
Terminologia[edytuj | edytuj kod]
Mlask zadziąsłowy oznacza w istocie spółgłoskę o zadziąsłowym i tylnojęzykowym miejscu artykulacji. Mlask apiko-postalweloarny.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Mlaski zadziąsłowe w języku zhu|hoasi. hctv.humnet.ucla.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-05)].