Mleczaj dębowy
| ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | grzyby | |
| Typ | podstawczaki | |
| Klasa | pieczarniaki | |
| Rząd | gołąbkowce | |
| Rodzina | gołąbkowate | |
| Rodzaj | mleczaj | |
| Gatunek | mleczaj dębowy | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Lactarius quietus (Fr.) Fr. Epicr. syst. mycol.: 343 (Uppsala, 1838) | ||
| Mapa zasięgu | ||
 Zasięg w Europie | ||
| ||
Mleczaj dębowy (Lactarius quietus (Fr.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Craterellus, Cantharellaceae, Cantharellales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowany został taksonomicznie przez Eliasa Friesa jako Agaricus quietus w drugim tomie "Systema mycologicum" z 1821. Do rodzaju Lactarius został przeniesiony przez tego samego autora w "Epicrisis systematis mycologici" z 1838[1].
Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003, dawniej gatunek ten przez Franciszka Błońskiego opisywany był jako gołąbek miły[2]. Synonimy łacińskie[3]:
- Agaricus quietus Fr. 1821
- Galorrheus quietus (Fr.) P. Kumm. 1871
- Lactarius quietus var. incanus Hesler & A.H. Sm. 1979
- Lactarius quietus (Fr.) Fr. 1838 var. quietus
- Lactarius quietus var. unicolor Fr. 1863
- Lactifluus quietus (Fr.) Kuntze 1891
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnicy 3–8 cm, u młodych owocników wypukły, potem płaski, po dojrzeniu nieco wgłębiony lub lejkowaty, zawsze bez garba. Brzeg początkowo podwinięty, potem pofalowany. Powierzchnia sucha, matowa, o barwie od czerwonobrązowej przez cynamonowobrązową do mięsnobrązowej, czasami z delikatnymi koncentrycznymi prążkami. W okresie suchej pogody blaknie[4].
Blaszkowy, blaszki dość gęste, zbiegające. Początkowo są białawe, później siwożółte, w końcu cynamonowobrązowe. Na ich ostrzach występują brązowe plamki, u dojrzałych owocników oprószone są zarodnikami[4].
Wysokość 3-10 cm, grubość 0,6-1,7 cm, walcowaty. Powierzchnia gładka,o podobnej barwie jak kapelusz, przy podstawie czerwona. Po uciśnięciu zmienia barwę na brązowoczerwoną[4].
Zbudowany jest z kulistawych komórek powodujących ich specyficzną kruchość i nieregularny przełam. Smak łagodny, czasem nieco gorzki zapach przypominający tran lub pluskwiaki (Hemiptera)[5].
Młode owocniki obficie wydzielają mleczko, starsze słabo. Jest ono białe z kremowym odcieniem, w smaku łagodne, jednak po dłuższej próbie pozostawiające gorzkawy smak[6].
- Cechy mikroskopowe;
Wysyp zarodników jasnożółty. Zarodniki owalnokulistawe, o wymiarach 7-8 ×6,5–7 μm, o powierzchni pokrytej brodawkami połączonym siatkowatym wzorem. Podstawki mają rozmiar 40-45 × 8-10 μm. Występują pleurocystydy i cheilocystydy, te ostatnie są liczniejsze. Mają wrzecionowaty kształt i rozmiar 40-45 × 5-10 μm[6].
Występowanie i zasięg[edytuj | edytuj kod]
Rozprzestrzeniony na całym świecie, poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, oraz na wielu wyspach. W Europie na północy jego zasięg sięga aż po archipelag Svalbard[7]. W Polsce jest pospolity[2].
Rośnie na ziemi w lasach liściastych i mieszanych, zwłaszcza w obecności dębów. W Europie wytwarza owocniki od czerwca do października[4]. Badania naukowe wykazały, że tworzy mikoryzę wyłącznie z dębem[8].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Grzyb mikoryzowy[2]. Owocniki są jadalne, w celach spożywczych poleca się ich smażenie, podczas którego znika nieprzyjemny aromat. W przypadku stwierdzenia gorzkiego posmaku surowych owocników przed przyrządzaniem należy je sparzyć[5]. Zazwyczaj jednak nie jest zbierany w celach spożywczych[6].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Wśród grzybów o morfologicznie zbliżonych owocnikach wymienia się gatunki: mleczaj bukowy (Lactarius subdulcis), mleczaj bagienny (Lactarius lacunarum), mleczaj rudy (Lactarius rufus), mleczaj obrączkowy (Lactarius rubrocinctus), mleczaj kamforowy (Lactarius camphoratus)[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum (ang.). [dostęp 2013-03-05].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Species Fungorum (ang.). [dostęp 2013-04-15].
- ↑ a b c d Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: 2006, s. 428. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ a b c Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), mleczaj (Lactarius). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-09-01].
- ↑ Luschka, Norbert (1997). "Macrofungi in Central German Floodplain Forests". Global Ecology and Biogeography Letters (Blackwell Publishing) 6 (3/4): 231–5. ISSN 0960-7447