Przejdź do zawartości

Mleczaj dębowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mleczaj dębowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

gołąbkowate

Rodzaj

mleczaj

Gatunek

mleczaj dębowy

Nazwa systematyczna
Lactarius quietus (Fr.) Fr.
Epicr. syst. mycol.: 343 (Uppsala, 1838)
Zasięg
Mapa zasięgu
Zasięg w Europie

Mleczaj dębowy (Lactarius quietus (Fr.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Craterellus, Cantharellaceae, Cantharellales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowany został taksonomicznie przez Eliasa Friesa jako Agaricus quietus w drugim tomie „Systema mycologicum” z 1821 r. Do rodzaju Lactarius został przeniesiony przez tego samego autora w Epicrisis systematis mycologici z 1838[1].

Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003 r., dawniej gatunek ten przez Franciszka Błońskiego opisywany był jako gołąbek miły[2]. Synonimy:

  • Agaricus quietus Fr. 1821
  • Galorrheus quietus (Fr.) P. Kumm. 1871
  • Lactarius quietus var. incanus Hesler & A.H. Sm. 1979
  • Lactarius quietus (Fr.) Fr. 1838 var. quietus
  • Lactarius quietus var. unicolor Fr. 1863
  • Lactifluus quietus (Fr.) Kuntze 1891[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnicy 3–8 cm, u młodych owocników wypukły, potem płaski, po dojrzeniu nieco wgłębiony lub lejkowaty, zawsze bez garba. Brzeg początkowo podwinięty, potem pofalowany. Powierzchnia sucha, matowa, o barwie od czerwonobrązowej przez cynamonowobrązową do mięsnobrązowej, czasami z delikatnymi koncentrycznymi prążkami. W okresie suchej pogody blaknie[4].

Hymenofor

Blaszkowy, blaszki dość gęste, zbiegające. Początkowo są białawe, później siwożółte, w końcu cynamonowobrązowe. Na ich ostrzach występują brązowe plamki, u dojrzałych owocników oprószone są zarodnikami[4].

Trzon

Wysokość 3–10 cm, grubość 0,6–1,7 cm, walcowaty. Powierzchnia gładka, o podobnej barwie jak kapelusz, przy podstawie czerwona. Po uciśnięciu zmienia barwę na brązowoczerwoną[4].

Miąższ

Zbudowany jest z kulistawych komórek powodujących ich specyficzną kruchość i nieregularny przełam. Smak łagodny, czasem nieco gorzki zapach przypominający tran lub pluskwiaki (Hemiptera)[5].

Mleczko

Młode owocniki obficie wydzielają mleczko, starsze słabo. Jest ono białe z kremowym odcieniem, w smaku łagodne, jednak po dłuższej próbie pozostawiające gorzkawy smak[6].

Cechy mikroskopowe;

Wysyp zarodników jasnożółty. Zarodniki owalno-kulistawe, o wymiarach 7–8 × 6,5–7 μm, o powierzchni pokrytej brodawkami połączonym siatkowatym wzorem. Podstawki mają rozmiar 40-45 × 8–10 μm. Występują pleurocystydy i cheilocystydy, te ostatnie są liczniejsze. Mają wrzecionowaty kształt i rozmiar 40–45 × 5–10 μm[6].

Gatunki podobne

Wśród grzybów o morfologicznie zbliżonych owocnikach wymienia się gatunki: mleczaj bukowy (Lactarius subdulcis), mleczaj bagienny (Lactarius lacunarum), mleczaj rudy (Lactarius rufus), mleczaj obrączkowy (Lactarius rubrocinctus), mleczaj kamforowy (Lactarius camphoratus)[5].

Występowanie i zasięg

[edytuj | edytuj kod]

Rozprzestrzeniony na całym świecie, poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, oraz na wielu wyspach. W Europie na północy jego zasięg sięga aż po archipelag Svalbard[7]. W Polsce jest pospolity[2].

Rośnie na ziemi w lasach liściastych i mieszanych, zwłaszcza w obecności dębów. W Europie wytwarza owocniki od czerwca do października[4]. Badania naukowe wykazały, że tworzy mykoryzę wyłącznie z dębem[8].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Grzyb mykoryzowy[2]. Owocniki są jadalne, w celach spożywczych poleca się ich smażenie, podczas którego znika nieprzyjemny aromat. W przypadku stwierdzenia gorzkiego posmaku surowych owocników przed przyrządzaniem należy je sparzyć[5]. Zazwyczaj jednak nie jest zbierany w celach spożywczych[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
  2. a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 381, ISBN 83-89648-09-1.
  3. Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
  4. a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 71, 74, ISBN 978-83-245-9550-1.
  5. a b c E. Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
  6. a b c Alina Skirgiełło, Mleczaj (''Lactarius''). Grzyby (''Mycota''), tom 25. Podstawczaki (''Basidiomycetes''), gołąbkowce (''Russulales''), gołąbkowate (''Russulaceae''), mleczaj (''Lactarius''), Kraków: PWN, 1998, s. 95–96, ISBN 83-85444-65-3.
  7. Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-09-01].
  8. Norbert Luschka, Macrofungi in Central German Floodplain Forests, „Global Ecology and Biogeography Letters”, 6 (3/4), Blackwell Publishing, 1997, s. 231–5, ISSN 0960-7447.