Mniszchowie herbu własnego

Herb Mniszchów, odmiana hrabiowska

Mniszchowie – polski ród magnacki herbu Mniszech (zwany też Kończyc), przydomku Wandalin, piszący się „z Wielkich Kończyc i Ossownicy”.

Za twórcę potęgi rodu uważa się Mikołaja Mniszcha (1484-1553), podkomorzego Zygmunta Augusta i burgrabiego krakowskiego, pochodzącego prawdopodobnie z Czech lub Śląska. Jego syn, Jerzy (1548-1613), wojewoda sandomierski, przysporzył rodowi sławy jako organizator wyprawy moskiewskiej, tzw. I Dymitriady. Wyniosła ona jego córkę Marynę, jako żonę Dymitra I Samozwańca, na tron moskiewski (1606). Jerzy Mniszech miał zostać udzielnym władcą Księstwa Smoleńskiego i Siewierskiego. Bunt rosyjskich poddanych przeszkodził realizacji tych planów, choć dzięki II Dymitriadzie, Maryna ponownie (1610-1612) zasiadła na moskiewskim tronie. Jej brat, Franciszek Bernard (zm. 1661), kasztelan sądecki, ustanowił główną siedzibę rodu w Dukli. W następnych pokoleniach, Mniszchowie należeli do elity politycznej Rzeczypospolitej. Syn Franciszka Bernarda, Jerzy (zm. 1693) został wojewodą wołyńskim, wnuk Józef (zm. 1747), marszałkiem wielkim koronnym i kasztelanem krakowskim, a prawnuk, Jerzy August (1715-1778), kasztelan krakowski, stał się przywódcą tzw. Kamaryli Mniszcha, najważniejszej koterii dworskiej za czasów panowania Augusta III. Jego brat, Jan Karol (1716-1759), podkomorzy wielki koronny, dzięki małżeństwu, wszedł w posiadanie Księstwa Wiśniowieckiego, które stało się nową siedzibą rodu. Jego młodszy syn, Michał Jerzy (1748-1806), zapoczątkował linię wiśniowiecką („wołyńską”), której ostatnim przedstawicielem był Andrzej Jerzy Mniszech (1823–1905). Starszy syn, Józef Jan Tadeusz (1742-1797), zapoczątkował linię „galicyjską”, której ostatnim przedstawicielem był Aleksander Emanuel Kazimierz (1871–1941) oraz jego adoptowany syn, Tadeusz Hubert (1910-1993), używający nazwiska Wandalin-Mniszech-Horoch.

W roku 1783 przedstawiciele rodu uzyskali tytuł hrabiów w Austrii.

Rezydencje

• 
  Pałac Mniszchów w Dukli
• 
  Projekt Pałacu Mniszchów na Długich Ogrodach w Gdańsku
• 
  Pałac Mniszchów w Warszawie - w rękach rodu od 1714 roku do pocz. XIX wieku
• 
  Pałac Mniszchów w Dęblinie
• 
  Plan zamku w Wiśniowcu
• 
  Teren zamku w Laszkach Murowanych - w rękach rodu w latach 1638-1815
• 
  Wiśniowiec - siedziba rodu od połowy XVIII wieku do połowy XIX wieku

Bibliografia

• Kossakowski S. K., 1860, Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, t. 2, Warszawa.
• Leitgeber S., 1993, Nowy Almanach Błękitny, Oficyna Wydawnicza „Audiutor”, Poznań-Warszawa.
• Zielińska T., 1997, Poczet polskich rodów arystokratycznych, WSiP, Warszawa.