Mocja
Mocja (od łac. motio „poruszanie, ruch”) – zjawisko zmiany rodzaju gramatycznego rzeczownika przez proces słowotwórczy w obrębie jednego leksemu[1][2], z reguły z rodzaju męskiego na żeński (feminatywy), występujący w przypadku imion i nazwisk, nazw zawodów i nazw zwierząt. Także różnorodność końcówek gramatycznych z powodu zmiany rodzaju[3].
Podstawowe sposoby to:
- sufiksacja (np. autor – autorka)[4],
- zmiana paradygmatu fleksyjnego (np. Stanisław – imię kobiece Stanisława).
Różnie rozpatruje się zjawisko mocji nazwisk, które bywa przedmiotem kontrowersji. Na przykład w standardowym języku czeskim mocja nazwisk jest dobrze ugruntowana i następuje za pomocą końcówki -ová, dodanej do nazwiska męża[5], natomiast w języku angielskim nie występuje nigdy. Rada Języka Polskiego zaleca zmianę końcówki tylko w przypadku nazwisk zakończonych na -ski, -cki, -dzki[6].
Mocja jest szczególnie produktywna w językach germańskich – niemieckim i niderlandzkim, w innych językach europejskich występuje rzadko bądź w niewielkim stopniu, np. w języku angielskim: actor → actress[7]. W niektórych językach, np. hiszpańskim zmiana rodzaju może odbywać się bez mocji, ze zmianą rodzajnika[8]: el estudiante → la estudiante
Zjawisko istnienia różnych wyrazów dla różnych płci, np. w parach: mężczyzna-kobieta, ojciec-matka, syn-córka, gdzie każdy z wyrazów ma inne podłoże językowe, nie jest uważane za przejaw mocji[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nagórko 2007 ↓, s. 88.
- ↑ mocja. [w:] Encyklopedia WIEM [on-line]. onet.pl. [dostęp 2016-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-26)].
- ↑ Mocja. [w:] Słownik języka polskiego PWN [on-line]. [dostęp 2017-12-26].
- ↑ Nagórko 2007 ↓, s. 238.
- ↑ Czeska emancypacja: „–ová” kontra równouprawnienie płci [online], Cafebabel [dostęp 2017-04-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-25] (pol.).
- ↑ Nazwiska kobiet – współpraca z MSWiA [online], Rada Języka Polskiego [dostęp 2017-04-06].
- ↑ Jak wyrazić rodzaj żeński i rodzaj męski?. [w:] Langloo [on-line]. [dostęp 2017-12-26].
- ↑ Tworzenie rodzaju żeńskiego - język hiszpański. [w:] Język hiszpański [on-line]. [dostęp 2017-12-26].
- ↑ Ziková 2017 ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Alicja Nagórko: Zarys gramatyki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-15390-8.
- Markéta Ziková, PŘECHYLOVÁNÍ, [w:] Petr Karlík, Marek Nekula, Jana Pleskalová (red.), Nový encyklopedický slovník češtiny, 2017 [zarchiwizowane z adresu 2020-06-11] (cz.).