Modraczek (zwyczajny)
| Tarsiger cyanurus[1] | |||
| (Pallas, 1773) | |||
.jpg) Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
modraczek (zwyczajny) | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Zasięg występowania wraz z modraczkami himalajskim i tybetańskim uznawanymi obecnie za osobne gatunki w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska | |||
Modraczek (zwyczajny)[3] (Tarsiger cyanurus) – gatunek małego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Zamieszkuje północną Europę i Azję; sporadycznie zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał Peter Simon Pallas w 1773 roku. Autor nadał mu nazwę Motacilla cyanurus, a jako miejsce typowe wskazał rejon rzeki Jenisej[4][5]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Tarsiger[3][4][6].
Jest to gatunek monotypowy[6]. Do niedawna za podgatunek modraczka uznawano modraczka himalajskiego (Tarsiger rufilatus) występującego od Himalajów po południowe i środkowe Chiny[4], uzyskał on jednak status odrębnego gatunku[3][6]. Taksony te różnią się od siebie upierzeniem i wokalizacją[4], a ich odrębność potwierdziły badania genetyczne[7]. W 2022 roku Wei i inni na podstawie badań genetycznych i różnic w wokalizacji (przy minimalnych różnicach w morfologii) wydzielili do osobnego gatunku Tarsiger albocaeruleus (modraczek tybetański) populację z północno-środkowych Chin opisaną w 1937 roku jako podgatunek T. cyanurus albocaeruleus, który jednak później zwykle nie był uznawany[3][8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi 13–15 cm[4], rozpiętość skrzydeł: 22–24 cm[9], masa ciała 10–18 g[4]. Sylwetka podobna do rudzika. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U ptaków obu płci widoczne są rdzawe boki ciała, szaroniebieskie z wierzchu sterówki i białe gardło. U samca w sezonie lęgowym głowa, wierzch ciała i kuper są szaroniebieskie; u samicy te obszary ciała są szarobrązowe. W szacie spoczynkowej samiec płowieje i przypomina samicę[10].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Modraczki w sezonie lęgowym zamieszkują obszar od Finlandii, północno-zachodniej Rosji i Uralu po Kamczatkę i dalej na południe po Mongolię, Japonię i północno-wschodnie Chiny. Zimują w południowej i południowo-wschodniej Azji[4].
W Polsce stwierdzony 23 razy (stan na koniec 2022)[11], z czego większość stwierdzeń dotyczy ptaków schwytanych podczas akcji obrączkowania, jedno – martwego ptaka znalezionego w Jastarni w październiku 2010[10]. W 2020 roku miało miejsce aż 5 stwierdzeń[12], m.in. stwierdzono pojedynczego samca zimującego w Sieradzu[12][13].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Modraczki gniazdują w lasach iglastych, preferują naturalne, stare i wilgotne lasy świerkowe z obecnymi porostami, często na obszarze górzystym. Zimują w gęstych zaroślach złożonych z liściastych krzewów, preferują wzgórza i okolice górskich szczytów; obserwowane są także przy drogach. Pożywieniem modraczków są bezkręgowce, głównie owady, a poza sezonem lęgowym także i owoce. Biologia gatunku słabo poznana[10]. W Rosji okres lęgowy trwa od maja do sierpnia[14]. Swoje gniazda modraczki budują nisko nad ziemią lub na ziemi, w półotwartej dziupli, między korzeniami drzew[10], pod zwalonym konarem albo w dziurze w skarpie. Mają one formę kubeczka z trawy, mchu, paproci, gałązek i korzeni; wyściółkę stanowią włosy, pióra, delikatne trawy, a niekiedy i igły sosnowe. Zniesienie liczy od 3 do 7 jaj[14].
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje modraczka za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji nie została oszacowana. W 2015 roku organizacja BirdLife International szacowała liczebność populacji europejskiej na 20 200 – 56 500 par lęgowych, a jej trend oceniała jako wzrostowy. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International uznaje globalny trend liczebności populacji za prawdopodobnie stabilny[2].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[15].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tarsiger cyanurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Tarsiger cyanurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 - kląskawki (wersja: 2024-10-19). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-01].
- ↑ a b c d e f g Collar, N. & de Juana, E.: Orange-flanked Bush-robin (Tarsiger cyanurus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-27)].
- ↑ P.S. Pallas, Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs, t. 2 cz. 2, St. Petersburg 1773, s. 664,690,709 (niem.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-12-01]. (ang.).
- ↑ Site Luo et al. Deep phylogeographic divergence of a migratory passerine in Sino-Himalayan and Siberian forests: the Red-flanked Bluetail (Tarsiger cyanurus) complex. „Ecology and Evolution”. 4 (7), s. 977–986, 2014. DOI: 10.1002/ece3.967. PMCID: PMC3997315. (ang.).
- ↑ Chentao Wei i inni, Cryptic species in a colorful genus: Integrative taxonomy of the bush robins (Aves, Muscicapidae, Tarsiger) suggests two overlooked species, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 175, 2022, DOI: 10.1016/j.ympev.2022.107580 (ang.).
- ↑ Paul Sterry, Andrew Cleve, Andy Clements, Peter Godfellow: Ptaki Europy: przewodnik. Warszawa: Świat Książki, 2007. ISBN 978-83-247-0818-5.
- ↑ a b c d Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 399. ISBN 978-83-7845-983-5.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 39. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2022. „Ornis Polonica”. 64, s. 129–154, 2023.
- ↑ a b Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 37. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2020. „Ornis Polonica”. 62, s. 113–148, 2021.
- ↑ Dariusz Piekarczyk: Unikalnego modraczka spotkać można w Sieradzu. sieradz.naszemiasto.pl, 28 grudnia 2020.
- ↑ a b Ashpole, J., Burfield, I., Ieronymidou, C., Pople, R., Wheatley, H. & Wright, L: Tarsiger cyanurus -- (Pallas, 1773). BirdLife International, 31 marca 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-10)].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).