Monety obiegowe III RP
Monety obiegowe III RP – monety emitowane przez Narodowy Bank Polski od 1 stycznia 1990 r., czyli dnia przegłosowania przez Sejm RP ustawy o zmianie ustroju, nazwy państwa oraz symboli narodowych. Na awersie każdej monety znajduje się nazwa państwa polskiego "Rzeczpospolita Polska" oraz godło. W ciągu pierwszych lat panowała wysoka inflacja, wobec czego bank centralny emitował coraz to wyższe nominały monet oraz banknotów. Dnia 1 stycznia 1995 r. na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. przeprowadzona została w Polsce operacja denominacji złotego. Nowy polski złoty (PLN) równał się 10 000 starych złotych. Wymiany starych złotych na nowe złote (banknotów i monet), które przestały być prawnymi środkami płatniczymi, dokonano w ten sposób, że wydawano nowe banknoty i monety, a w zamian wycofując stare. Do dnia 31 grudnia 2010 roku można było wymienić stare pieniądze, po tej dacie, a od 2011 r. stały się one bezużyteczne. W okresie przed denominacją znajdowały się w obiegu monety wybite jeszcze przed 1990 rokiem oraz monety wyemitowane z nową nazwą państwa od 50 zł do 20 000 zł, a po denominacji, w obiegu powszechnym znajdują się monety o nominale od 1 grosza do 5 złotych.
Spis treści
Okres przed denominacją[edytuj]
W 1990 roku w związku ze zmianą ustroju państwa zmieniona została legenda monet emitowanych przez NBP. W pierwszym roku wprowadzone zostały do obiegu monety o nominałach 50 i 100 złotych, a także okolicznościowa moneta upamiętniająca związek Solidarność.
Monety obiegowe[edytuj]
Z powodu wzrastającej inflacji produkowano coraz większe nominały monet, zaniechując produkcji monet groszowych ze względu na ich bardzo małą wartość. W okresie 1990-1995 wybite zostały tylko dwa nominały monet obiegowych.
| Nominał | Rok emisji | Stop | Średnica (mm) | Masa (g) | Rant | Nakład |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 50 złotych | 1990 | Miedzionikiel | 26 | 6,8 | Gładki | 28 707 000 |
| 100 złotych | 1990 | Miedzionikiel | 28 | 7,68 | Gładki | 37 341 000 |
Monety okolicznościowe[edytuj]
| Nominał | Rok | Nazwa | Metal | Średnica | waga | Nakład | Rant |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 10 000 złotych | 1990 | Solidarność | Miedzionikiel | 29,5 | 10,8 | 15 164 010 | ząbkowany |
| 10 000 złotych | 1991 | 200. rocznica ustanowienia Konstytucji 3 maja | Żelazonikiel | 29,5 | 9,47 | 2 604 601 | ząbkowany |
| 10 000 złotych | 1992 | Władysław III Warneńczyk | Miedzionikiel | 29,5 | 10,8 | 2 500 000 | ząbkowany |
| 20 000 złotych | 1993 | Zamek w Łańcucie | Miedzionikiel | 29,5 | 10,8 | 500 000 | ząbkowany |
| 20 000 złotych | 1993 | Jaskółki | Miedzionikiel | 29,5 | 10,8 | 520 000 | ząbkowany |
| 20 000 złotych | 1993 | Kazimierz IV Jagiellończyk | Miedzionikiel | 29,5 | 10,8 | 1 500 000 | ząbkowany |
| 20 000 złotych | 1993 | Lillehammer 1994 | Miedzionikiel | 29,5 | 10,8 | 988 000 | ząbkowany |
| 20 000 złotych | 1994 | 75 lat związku inwalidów wojennych RP | Miedzionikiel | 29,5 | 10,8 | 76 000 | ząbkowany |
| 20 000 złotych | 1994 | Zygmunt I Stary | Miedzionikiel | 29,5 | 10,8 | 1 500 000 | ząbkowany |
| 20 000 złotych | 1994 | Otwarcie nowego gmachu mennicy państwowej | Miedzionikiel | 29,5 | 10,8 | 252 000 | ząbkowany |
| 20 000 złotych | 1994 | 200. rocznica powstania kościuszkowskiego | Miedzionikiel | 29,5 | 10,8 | 100 000 | ząbkowany |
Okres po denominacji[edytuj]
Ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. Narodowy Bank Polski dokonał dnia 1 stycznia 1995 r. denominacji złotego wprowadzając nową jednostkę pieniężną złoty dzielącą się na 100 groszy. Od początku emitowanych jest 9 nominałów monet 1, 2, 5, 10, 20 i 50 groszy oraz 1, 2 i 5 złotych[1].
Bite są również monety kolekcjonerskie wykonane ze srebra i złota, lecz ich cena emisyjna, która jest kilkakrotnie wyższa od wartości nominalnej dyskwalifikuje je jako monety obiegowe.
Specyfikacja monet obiegowych[edytuj]
Na awersach monet w środkowej części znajduje się wizerunek orła będący godłem Rzeczypospolitej Polskiej oraz biegnący wokół niego napis "Rzeczpospolita Polska". Pod spodem umieszczone jest oznaczenie roku wprowadzenia do obiegu. Na rewersach znajdują się oznaczenia nominałów z symbolicznie przedstawionymi elementami roślinnymi[1]. Projektantem tych monet jest Stanisława Wątróbska-Frindt.
| Nominał | Stop | Średnica (mm) | Masa (g) | Rant |
|---|---|---|---|---|
| 1 grosz | stal powlekana mosiądzem/mosiądz manganowy (M-Mn) | 15,5 | 1,64 | ząbkowany |
| 2 grosze | stal powlekana mosiądzem/mosiądz manganowy (M-Mn) | 17,5 | 2,13 | gładki |
| 5 groszy | stal powlekana mosiądzem/mosiądz manganowy (M-Mn) | 19,5 | 2,59 | ząbkowany/gładki |
| 10 groszy | miedzionikiel (MN) | 16,5 | 2,51 | ząbkowany/gładki |
| 20 groszy | miedzionikiel (MN) | 18,5 | 3,22 | ząbkowany |
| 50 groszy | miedzionikiel (MN) | 20,5 | 3,94 | ząbkowany |
| 1 złoty | miedzionikiel (MN) | 23,0 | 5,00 | ząbkowany/gładki |
| 2 złote | rdzeń: miedzionikiel (MN)
pierścień: brązal (B-Al) |
21,5 (rdzeń: 12,0) | 5,21 | gładki |
| 5 złotych | rdzeń: brązal (B-Al)
pierścień: miedzionikiel (MN) |
24,0 (rdzeń: 16,0) | 6,54 | moletowany nieregularnie |
Monety z bimetalu składają się z rdzenia otoczonego pierścieniem. W przypadku monety 2 zł rdzeń jest wykonany z miedzioniklu, a pierścień z mieszanki brązu z aluminium. W monecie 5 zł jest odwrotnie.
Zmiana monet obiegowych o niskich nominałach[edytuj]
Zarząd NBP zadecydował w maju 2013 roku, że najpóźniej od kwietnia 2014 monety o nominale do 5 groszy będą bite na stali powlekanej mosiądzem. Nowe monety wyglądają podobnie do dotychczasowych, zmianie uległ awers i w niewielkim stopniu rewers; o około 10 procent zmieniła się ich grubość, waga pozostała bez zmian. Zastosowanie nowego surowca (ok. 40-krotnie tańszego od obecnie stosowanego) spowodowane jest przyczynami ekonomicznymi[2]. 31 października 2013 r. NBP ogłosił, że na podstawie przeprowadzanego przetargu nowe monety ze stali powlekanej produkowane będą przez The Royal Mint z Wielkiej Brytanii. Zgodnie z umową mennica ta będzie produkować monety o nominale 1, 2 i 5 groszy od kwietnia 2014 do końca 2016 roku[3]. 3 marca 2014 r. Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu nowe monety o nominałach 1 gr, 2 gr i 5 gr, wykonane ze stali powlekanej mosiądzem i ze zmienionym wizerunkiem awersu.
Nakład monet obiegowych[edytuj]
Nakłady w sztukach (na podstawie informacji NBP[4]).
| Rok | 1 grosz | 2 grosze | 5 groszy | 10 groszy | 20 groszy | 50 groszy | 1 złoty | 2 złote | 5 złotych |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1990 | 29 140 000 | 34 400 000 | 70 240 000 | 43 055 000 | 25 100 000 | 29 152 000 | 20 240 000 | – | – |
| 1991 | 79 000 000 | 97 410 000 | 171 040 000 | 123 164 300 | 75 400 000 | 99 120 000 | 60 080 000 | – | – |
| 1992 | 362 000 000 | 157 000 003 | 103 784 000 | 210 005 000 | 106 100 001 | 116 000 000 | 102 240 000 | – | – |
| 1993 | 80 780 000 | – | 20 280 101 | 80 240 008 | – | – | 20 904 000 | – | – |
| 1994 | – | – | – | – | – | – | 69 956 000 | 79 644 000 | 112 896 033 |
| 1995 | 102 280 109 | – | – | – | – | 101 600 113 | 99 740 122 | 122 880 020 | – |
| 1996 | – | – | – | – | 29 745 000 | – | – | – | 52 940 003 |
| 1997 | 103 080 002 | 92 400 002 | – | – | 59 755 000 | – | – | – | – |
| 1998 | 257 640 003 | 154 840 050 | 93 472 002 | 62 695 000 | 52 500 000 | – | – | – | – |
| 1999 | 203 970 000 | 187 900 000 | 99 024 000 | 47 040 000 | 25 985 000 | – | – | – | – |
| 2000 | 210 100 000 | 94 500 000 | 75 600 000 | 104 060 000 | 52 135 000 | – | – | – | – |
| 2001 | 210 000 020 | 84 000 000 | 67 368 000 | 62 820 000 | 41 980 001 | – | – | – | – |
| 2002 | 240 000 000 | 83 910 000 | 67 200 000 | 10 500 000 | 10 500 000 | – | – | – | – |
| 2003 | 250 000 000 | 80 000 000 | 48 000 000 | 31 500 000 | 20 400 000 | – | – | – | – |
| 2004 | 300 000 000 | 100 000 000 | 62 500 000 | 70 500 000 | 40 000 025 | – | – | – | – |
| 2005 | 375 000 000 | 163 003 250 | 113 000 000 | 94 000 000 | 37 000 025 | – | – | 5 000 000 | – |
| 2006 | 184 000 000 | 105 000 000 | 54 000 000 | 40 000 000 | 35 000 000 | – | – | 5 000 000 | – |
| 2007 | 330 000 000 | 160 000 000 | 116 000 000 | 100 000 000 | 68 000 000 | – | – | 20 000 000 | – |
| 2008 | 316 000 000 | 172 000 000 | 107 000 000 | 103 000 000 | 91 000 000 | 13 000 000 | 5 000 000 | 15 000 000 | 5 000 000 |
| 2009 | 338 000 000 | 222 000 000 | 160 000 000 | 146 000 000 | 133 000 000 | 57 000 000 | 34 000 000 | 62 000 000 | 59 000 000 |
| 2010 | 150 000 000 | 120 000 000 | 100 000 000 | 62 000 000 | 45 000 000 | 12 000 000 | 3 000 000 | 15 000 000 | 30 000 000 |
| 2011 | 270 000 000 | 150 000 000 | 90 000 000 | 80 000 000 | 15 000 000 | 10 000 000 | – | – | – |
|
2012 |
365 000 000 | 100 000 000 | 60 000 000 | 136 000 000 | 38 000 000 | 12 000 000 | 10 000 000 | – | – |
|
2013 |
323 000 000 | 150 000 000 | 88 000 000 | 142 000 000 | 36 000 000 | 30 000 000 | 21 000 000 | – | – |
|
2014 (MW) |
86 000 000 | 20 000 000 | 15 000 000 | 88 000 000 | 46 000 000 | 28 400 000 | 35 250 000 | 28 000 000 | – |
|
2014 (RM) |
334 924 900 | 117 084 750 | 81 004 500 | - | - | - | - | - | – |
Monety okolicznościowe[edytuj]
Narodowy Bank Polski od 1995 roku emituje okolicznościowe monety 2 złotowe, początkowe bite z miedzioniklu, a od 1996 roku ze stopu Nordic gold. Monety te upamiętniające m.in. ważne wydarzenia lub wybitnych Polaków są oficjalnym środkiem płatniczym i można je spotkać w powszechnym obiegu. W kwietniu 2014 roku NBP zakończył emisję monet okolicznościowych o nominale 2 złotych wykonanych z Nordic Gold. Natomiast od maja 2014 roku NBP rozpoczął emisję monet okolicznościowych w standardzie obiegowym o wartości nominalnej 5 złotych z serii Odkryj polskę. Wszystkie monety okolicznościowe emitowane przez NBP są prawnym środkiem płatniczym w Polsce.[1]
Przypisy
- ↑ a b c Banknoty i monety - Monety obiegowe (pol.). Narodowy Bank Polski. [dostęp 2009-07-18].
- ↑ http://wyborcza.biz/Waluty/1,111132,14017855,Groszowki_nie_zostana_wycofane__ale_beda_taniej_bite.html
- ↑ http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/aktualnosci/wiadomosci_2013/2013_10_31_komunikat.html
- ↑ Nakłady emisji monet obiegowych (pol.). nbp.pl. [dostęp 2012-01-27].
Bibliografia[edytuj]
- Janusz Parchimowicz: Katalog monet polskich. Szczecin: 2010. ISBN 978-83-87355-62-3.
