Monodelf peruwiański
| Monodelphis sanctaerosae | |
| Voss, Pine & Solari, 2012 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
monodelf peruwiański |
Monodelf peruwiański[1] (Monodelphis sanctaerosae) – gatunek ssaka z rodziny dydelfowatych (Didelphidae). Znany jedynie z pojedynczego okazu zebranego w Boliwii na granicy sawanny i lasu. Z wyglądu przypomina monodelfa szarego, bliżej spokrewniony jest z monodelfem amazońskim. Nie ma danych na temat rozrodu czy odżywiania.
Budowa
[edytuj | edytuj kod]
Monodelfy osiągają niewielkie rozmiary[2]. Handbook of the Mammals of the World podaje następujące rozmiary monodelfa peruwiańskiego: długość głowy i tułowia wynosi 10,8 cm, czemu towarzyszy długi na 6 cm ogon. Masa ciała wynosi 23 g[3].
Boki głowy są bladoczerwonawe[3] czy też cynamonowopłowe[2]. Niewielkie uszy cechuje jednolite ubarwienie, za życia prawdopodobnie są one brązowoszare. Zdają się one nagie[3]. Czaszka niczym się szczególnym nie wyróżnia. Twórcy gatunku wspominają otwory łzowe otwierające się do przodu od oczodołów na bok, otwór podoczodołowy leżący grzbietowo do przedtrzonowca trzeciego, niezbyt wydatny grzebień strzałkowy, długie otwory szczękowo-podniebienne, a tylno-boczne podniebienne jeszcze dłuższe, okna podniebienne zaś w ogóle nieobecne, mały i nierozdęty wyrostek alisphenoid tympanic, brak wtórnego otworu owalnego, prawie trójkątne i perforowane strzemiączko, siekacze od drugiego do piątego coraz szersze, w końcu zaś prostej budowy kły[2].
Astúa zwraca uwagę na podobieństwo futra pokrywającego grzbiet monodelfa peruwiańskiego do futra monodelfa szarego. Opisuje je jako jednolicie szpakowate, brązowoszare pośrodkowo, bledsze natomiast po bokach[3], przejście jest płynne[2]. Brzuch zwierzęcia jest bladobeżowy, przy czym podstawy włosów są szare. Torba (marsupium) u holotypowej samicy nie występuje, sutków nie udało się policzyć[3]. Niemniej dydelfowate mają często nieparzystą liczbę sutków, zgrupowanych w 2 rzędy z jednym pośrodkowym[4]. Przykładowo monodelf szary ma 13 sutków[5].
Ciało wieńczy ogon o długości 5/9 długości głowy i tułowia[3]. Monodelfy ogólnie ogony mają dość krótkie[6]. Bliższe 10 mm jego długości pokrywa futro, zarówno od strony grzbietowej, jak i brzusznej. Reszty ogona nie pokrywa futro. Jest ona ubarwiona na dwie kontrastujące barwy. Grzbiet jest ciemniejszy od bledszej strony brzusznej[3].
Dłonie i stopy pokrywa włos krótki i blady, skóra jest prawdopodobnie na dłoniach różowawa, a na stopach bladoszarawa[2].
Genetyka
[edytuj | edytuj kod]Kariotyp monodelfa peruwiańskiego nie został poznany pomimo pobrania komórek szpiku kostnego[3]. U monodelfa szarego występuje 18 chromosomów[5], u kapturowego również[7]. Gatunek odróżnia od jego krewnych sekwencja genu kodującego cytochrom b[2].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Historia badań nad monodelfem peruwiańskim sięga publikacji Andersona[2]. W 1997 Anderson zbadał prawie 37 000 okazów boliwijskich ssaków z ponad 300 gatunków[8]. Znalazł się wśród nich niezaliczony do żadnego gatunku okaz monodelfa określany przez autora jako „Monodelphis sp. A”. Opisywany był jako podobny do monodelfa szarego, ale o mniejszych rozmiarach. Sam Anderson nie znalazł w nim żadnych cech odróżniających od innych monodelfów[2]. W 2010 ukazały się wyniki analiz genetycznych Solariego, uwzględniające 17 gatunków, poza tym także „takson B”, na przedstawionym kladogramie grupa siostrzana monodelfa amazońskiego (Monodelphis glirina)[6] (poniżej, znacznie uproszczono).
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kolejne, dokładniejsze badanie ujawniło w omawianym okazie cechy odróżniające go od innych monodelfów. Nowy gatunek ssaka opisany został pod nazwą Monodelphis sanctaerosae w 2012. Autorami opisu byli Voss, Pine i Solari. Jako miejsce typowe wskazali Santa Rosa de la Roca w Santa Cruz w Boliwii, podając współrzędne 15°50′S 61°27′W/-15,833333 -61,450000, 250 m n.p.m. Znany jest jedynie okaz typowy, samica, złapany w pułapkę w czerwcu 1990, skatalogowany jako AMNH 263548, niegdyś RHP 15068. Holotyp stanowi skóra i szkielet[3].
Kreatorzy gatunku zaliczyli go do grupy monodelfa rdzawobocznego, do której zalicza się także takie gatunki jak monodelf szary, monodelf amazoński, monodelf kapturowy i monodelf eremicki. Należą one do rodzaju monodelf, którego systematyka podlegała pewnym zmianom. Jeszcze w 2009 Voss i Jansa wymieniali 22 gatunki, z których później część synonimizowano, opisywano także kolejne[2]. Polskie nazewnictwo ssaków świata wymienia 24 gatunki[1]. Kolejni autorzy potwierdzali bliskie pokrewieństwo monodelfa peruwiańskiego i M. glirina, wskazując jeszcze na trzeci, nienazwany jeszcze, blisko z nimi spokrewniony gatunek[9].
Podgatunków nie wyróżnia się[3].
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Aktywność gatunku pozostaje zagadką. Nie ma też danych odnośnie jego struktury społecznej i zajmowanych areałów[3].
Nie ma informacji na temat rozrodu monodelfa peruwiańskiego[3]. Dydelfowate ogólnie rozwijają się szybko. Po krótkiej ciąży matka rodzi liczne młode[4]. Monodelf peruwiański nie ma na brzuchu torby lęgowej[3], podobnie jak inne monodelfy. Nie może wobec tego trzymać w niej młodych, które tkwią raczej uczepione sutków na brzuchu matki[4].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten znany jest jedynie z okazu typowego zebranego w departamencie Santa Cruz na wschodzie Boliwii[3].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Jako siedlisko monodelfa peruwiańskiego podaje się tereny pokryte mozaiką sawanny i porozrzucanych drzew, suchego lasu o zamkniętych koronach drzew i terenów trawiastych okresowo zalewanych. W okolicy takich właśnie terenów na granicy sawanny i lasu znaleziono holotypową samicę[3]. Monodelfy to zwierzęta naziemne[2] w przeciwieństwie do wielu dydelfowatych wiodących mniej lub bardziej nadrzewny tryb życia[4].
Nie ma żadnych informacji, czym to zwierzę się odżywia[3]. Ogólnie dydelfowate są wszystkożercami, odżywiającymi się głównie małą zdobyczą zwierzęcą, a niekiedy również owocami[4].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Znany jedynie z pojedynczego osobnika gatunek nawet nie został rozpoznany przez IUCN, tym bardziej że opisany został już po ostatniej ocenie przez tę organizację statusu dydelfowatych. Już po niej nad ponowną oceną pracuje IUCN New World Marsupial Specialist Group, niemniej i ona nie będzie w stanie ocenić statusu zwierzęcia znanego z jednego tylko osobnika[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 5. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Robert S. Voss, Ronald H. Pine, Sergio Solari., A new species of the didelphid marsupial genus Monodelphis from eastern Bolivia, „American Museum Novitates”, 2012 (3740), BioOne, 2021, s. 1–14 (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q 40. Santa Rosa Short-Tailed Opossum, s. 152, w: D. Astúa, Family Didelphidae (Opossums), [w:] D.E. Wilson & R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 5. Monotremes and Marsupials, Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 70-, ISBN 978-84-96553-99-6 (ang.).
- ↑ a b c d e D. Astúa, Family Didelphidae (Opossums), [w:] D.E. Wilson & R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 5. Monotremes and Marsupials, Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 70-, ISBN 978-84-96553-99-6 (ang.).
- ↑ a b 39. Gray Short-Tailed, s. 151–152, w: D. Astúa, Family Didelphidae (Opossums), [w:] D.E. Wilson & R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 5. Monotremes and Marsupials, Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 70-, ISBN 978-84-96553-99-6 (ang.).
- ↑ a b S. Solari, A molecular perspective on the diversification of short-tailed opossums (Monodelphis: Didelphidae), „Mastozoología Neotropical”, 17 (2), 2010, s. 317–333 (ang.).
- ↑ 38. Hooded Red-sided Opossum, s. 150–151 D. Astúa, Family Didelphidae (Opossums), [w:] D.E. Wilson & R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 5. Monotremes and Marsupials, Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 70, ISBN 978-84-96553-99-6 (ang.).
- ↑ S. Anderson, Mammals of Bolivia, taxonomy and distribution, „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 231, 1997, s. 1–652 (ang.).
- ↑ Silvia E. Pavan, A revision of the Monodelphis glirina group (Didelphidae: Marmosini), with a description of a new species from Roraima, Brazil, „Journal of Mammalogy”, 100 (1), 2019, s. 103–117 (ang.).
- ↑ Francisco das Chagas Silva-Neto, Silvia E. Pavan, Diego Astúa., Evolution, divergence, and convergence in the mandibles of opossums (Didelphidae, Didelphimorphia), „Current Zoology”, 70, 2024, s. 488–504, DOI: 10.1093/cz/zoad027 (ang.).