Morea (roślina)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Moraea)
Morea
Ilustracja
Moraea vegeta
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

kosaćcowate

Rodzaj

morea

Nazwa systematyczna
Moraea P. Miller
Fig. Pl. 159. t. 238. 27 Jun 1758[3]
Typ nomenklatoryczny

M. vegeta Linnaeus[3]

Synonimy
  • Barnardiella Goldblatt
  • Galaxia Thunb.
  • Gynandriris Parl.
  • Helixyra Salisb. ex N. E. Br.
  • Hexaglottis Vent.
  • Homeria Vent.
  • Rheome Goldblatt
  • Roggeveldia Goldblatt
  • Sessilistigma Goldblatt[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Morea[5] (Moraea) – rodzaj roślin należący do rodziny kosaćcowatych (Iridaceae). Obejmuje ponad 200 gatunków[6] do ok. 226[7]. Większość występuje w Afryce, przy czym centrum zróżnicowania rodzaju znajduje się na jej południowym krańcu – w Namaqualand i w Prowincji Przylądkowej Zachodniej[8] (rośnie tam 115 przedstawicieli rodzaju, z czego 79 to miejscowe endemity[7]). Zasięgi innych gatunków sięgają na północ po Nigerię i Etiopię[8]. Poza tym mniej liczni przedstawiciele rosną w obszarze śródziemnomorskim i w strefie międzyzwrotnikowej innych kontynentów[7]. Rośliny te spotykane są w miejscach skalistych, na pustyniach, w formacjach trawiastych, w suchych zaroślach, ale też na górskich mokradłach[8]. Ze względu na zawartość glikozydów wiele roślin z tego rodzaju jest trujących dla bydła. Niektóre gatunki zostały rozprzestrzenione jako ozdobne w klimacie ciepłym[7]. Lokalnie spożywane są bulwocebule Moraea fugax[9].

Rodzaj nazwany został początkowo Morea dla upamiętnienia botanika angielskiego – Roberta More'a. Nazwa została jednak zmieniona Moraea przez Karola Linneusza prawdopodobnie ze względu na jego teścia – Johana Moraeusa[10].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Byliny z bulwocebulami, osiągające do 1,5 m wysokości[8].
Liście
Wyrastają w dwóch rzędach, są spłaszczone, rzadko dęte, równowąskie i osiągają do 2 m wysokości. Czasem skręcają się wokół swojej osi[8].
Kwiaty
Pojedyncze lub zebrane po kilka w rozgałęzione kwiatostany na szczycie pędu kwiatonośnego. Okwiat efektowny, barwy najczęściej żółtej lub niebieskiej, ale także: czerwonej, białej, brązowej, nierzadko z ciemnymi plamkami. Listki z zewnętrznego okółka okwiatu są prosto wzniesione lub rozpostarte i zwykle wówczas z odgiętymi w dół końcami. Listki okółka wewnętrznego są wolne, mniejsze i zwykle długo zaostrzone. Pręciki są trzy i przykryte są spłaszczonymi szyjkami słupka, przy czym ich nitki zrastają się u nasady słupka w otaczający go cylinder. Zalążnia jest dolna, trójkomorowa, z licznymi zalążkami. Szyjki słupka trzy, płatkowate, rozwidlone[8].
Owoce
Trójkomorowe, wielonasienne torebki pękające między przegrodami, walcowate lub kuliste z wyciągniętym lub krótkim dzióbkiem. Nasiona zwykle płaskie, czasem kanciaste[8].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Moraea aristata
Moraea atropunctata
Moraea bellendenii
Moraea bipartita
Moraea elliotii
Moraea miniata

Rodzaj z plemienia Irideae, z podrodziny Iridoideae z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae). W jego obrębie gatunki dzielone są na pięć podrodzajów: Grandiflora, Monocephalae, Moraea, Vieusseuxia i Visciramosa[4]. Z analiz molekularnych wynika, że są to rośliny siostrzane dla rodzaju Ferraria, z którym tworzą z kolei klad siostrzany dla rodzajów Dietes i Bobartia[11].

Wykaz gatunków[6]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-03-03] (ang.).
  3. ↑ a b Moraea. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-03-03]. (ang.).
  4. ↑ a b Genus: Moraea Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-03-02].
  5. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 107.
  6. ↑ a b Moraea. The Plant List. [dostęp 2019-03-03]. (ang.).
  7. ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 889, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 443. ISBN 0-333-74890-5.
  9. ↑ Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 165-167. ISBN 978-1-84246-634-6.
  10. ↑ Mark Hyde, Bart Wursten, Petra Ballings, Meg Coates Palgrave: Moraea Mill.. [w:] Flora of Zimbabwe [on-line]. [dostęp 2019-03-02].
  11. ↑ P. Goldblatt, John C. Manning. Systematics and biology of the African genus Ferraria (Iridaceae: Irideae). „Bothalia - African Biodiversity and Conservation”. 41, 1 , 2011. DOI: 10.4102/abc.v41i1.33. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Morea_(roślina)&oldid=73137718”