Morganit
 Morganit wydobyty w kopalni Little Three, hrabstwo San Diego, Kalifornia, USA (4,5 x 2,2 x 3,5 cm) | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
Be3Al2(SiO3)6 |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
7,5–8,0 |
| Przełam |
muszlowy, nierówny |
| Łupliwość |
niewyraźna |
| Pokrój kryształu |
pryzmatyczny do tabularnego, promienisty, trapiche, kolumnowy; ziarnisty, zwarty[1] |
| Układ krystalograficzny |
heksagonalny (dwunastokątny dwupiramidalny)[1] |
| Właściwości mechaniczne |
kruchy[1] |
| Gęstość |
2,71–2,90 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
różowy, brzoskwinioworóżowy |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
szklisty, żywiczny[1] |
| Współczynnik załamania |
1,572 - 1,600 jednoosiowy[1] |
Morganit – minerał, krzemian berylu i glinu[2], zazwyczaj przezroczysta i różowa w odcieniach odmiana berylu.
Odkrycie i pochodzenie nazwy
[edytuj | edytuj kod]Odkryty w 1911 r. w okręgu San Diego w Kalifornii (USA). Morganit swoją nazwę zawdzięcza amerykańskiemu mineralogowi G.F. Kunzowi, który w 1911 roku nazwał go na cześć bankiera i kolekcjonera minerałów J.P. Morgana (1837-1913). Z kolei rosyjscy mineralodzy różowy beryl z Madagaskaru nazwali worobiewitem, upamiętniając mineraloga W.I. Worobiewa. Występuje także na Uralu w okolicy Sawatajewa[3][4][5].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Właściwości
[edytuj | edytuj kod]Morganit to różowa, ciemnoróżowa, przezroczysta odmiana berylu zabarwiona domieszkami cezu, litu, rubidu, manganu. Najczęściej beryl przyjmuje formę słupów sześciobocznych i dwuścianu podstawowego, a rzadziej podwójnych piramid. Zazwyczaj występuje w postaci pojedynczych kryształów, choć może także tworzyć skupienia pręcikowe[2].
Możliwe inkluzje – wrostki zwykle jedno- lub dwufazowe, a także liczne wrostki biotytu, ilmenitu, muskowitu, pirytu i rutylu [4](efekt kociego oka). Rzadko występuje w formie kryształów bliźniaczych, nie wykazuje luminescencji oraz nie jest radioaktywny. Dwójłomność wynosi między 0.008 a 0.009. Wykazuje niską dyspersję na poziomie 0,014. Ma pleochroizm słaby do wyraźnego (od bladoróżowego po głęboki różowoniebieski). Charakteryzuje się wyraźnym dichroizmem[6]. Jest przezroczysty do półprzezroczystego[1]. Cechą charakterystyczną morganitu jest jego fluorescencja w czerwonym odcieniu, widoczna pod wpływem światła ultrafioletowego[4].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Występuje przede wszystkim w pegmatytach (często wzbogaconych w lit, sód i cez)[2], w skałach magmowych[7] i w skałach okruchowych. Bywa znajdowany w łupkach biotytowych i utworach hydrotermalnych[3]. Występuje przede wszystkim z takimi minerałami jak: kwarc, kwarc dymny, szerlit, lepidolit, albit, muskowit, mikroklin czy epidot. Mogą mu towarzyszyć mu inne odmiany berylu jak akwamaryn czy heliodor. Współwystępuje także z innymi kamieniami szlachetnymi jak rubellit czy kunzyt[2][4][7][8].
Miejsca występowania
[edytuj | edytuj kod]Najlepsze okazy pochodzą z Brazylii (Cruzeiro, Alto do Gis) USA (Kalifornia, Utah, Maine)[3], Madagaskaru – Anjanabonoina, Tsilazina (rekordowe okazy osiągają masę ok. 5 kg) i Afganistanu (Nuristan, Kunar)[1][8]. Także: Mozambik, Zimbabwe, Namibia, Kenia, Kambodża, Birma, Kazachstan, Pakistan, Chiny, Włochy, Rosja – Ural[2][3][8].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- bardzo poszukiwany i wysoko ceniony kamień kolekcjonerski,
- kamień jubilerski (masa przeciętnych kamieni ok. 5 kr). Najpiękniejszy okaz morganitu (czerwonoróżowy, szlifowany schodkowo, o masie 598,7 ct) pochodzący z Republiki Malgaskiej znajduje się w Ermitażu.
- najczęściej okazy szlifuje się fasetkowo przede wszystkim szlifem schodkowym i szmaragdowym, a rzadziej kaboszonowo (dotyczy to głównie okazów wykazujących efekt kociego oka)[3].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Morganit z kwarcem na Clevelandycie z Minas Gerais w Brazylii -
różowy okaz z inkluzjami czarnego turmalinu z Brazylii -
intensywnie różowy okaz morganitu z turmalinem z Afganistanu -
Szlifowany okaz -
morganit z lekko dymnym kwarcem i albitem -
morganit z fioletowym kunzytem i kwarcem z Nuristanu w Afganistanie
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Maślankiewicz: Kamienie szlachetne. Wyd. 3 poprawione i uzupełnione. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1982.
- Michał Sachanbiński: Vademecum zbieracza kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1984. ISBN 83-220-0199-1.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Morganite (Beryl).
- ↑ a b c d e https://jednaziemia.pgi.gov.pl/zasoby-ziemia/kamienie-szlachetne/3898-morganit-worobiewit.html
- ↑ a b c d e Jerzy Żaba: ILUSTROWANA ENCYKLOPEDIA SKAŁ I MINERAŁÓW. Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 303-304. ISBN 978-83-8293-231-7.
- ↑ a b c d Jerzy Głowacki, JEŻ : BERYL I JEGO SZLACHETNE ODMIANY_SZMARAGD, AKWAMARYN, MORGANIT, HELIODOR, BIXBIT [online], JEŻ, 5 maja 2020 [dostęp 2024-12-28].
- ↑ Ryszard Hutnik i inni, Vademecum Zbieracza Kamieni Szlachetnych i Ozdobnych, Wydawnictwo geologiczne, 1984, s. 110, ISBN 83-220-0199-1 [dostęp 2024-12-28].
- ↑ Post Author: admin, Morganit – opis – Wiadomości Jubilerskie [online], 10 sierpnia 2015 [dostęp 2024-12-28] (pol.).
- ↑ a b Mahmut MAT, Morganite: The Pastel Jewel of Geology » Geology Science [online], Geology Science, 16 listopada 2024 [dostęp 2024-12-29] (ang.).
- ↑ a b c Morganite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2024-12-29] (ang.).