Moszczenica (dopływ Bzury)
| ||
 Moszczenica pod Wolą Branicką | ||
| Kontynent | Europa | |
| Państwo |  Polska
| |
| Lokalizacja | woj. łódzkie | |
| Rzeka | ||
| Długość | 55,08 km | |
| Powierzchnia zlewni | 515 km² | |
| Źródło | ||
| Miejsce | w okolicach wsi Byszewy | |
| Wysokość | 190 m n.p.m. | |
| Współrzędne | 51°49′17,5″N 19°38′00,2″E/51,821528 19,633389 | |
| Ujście | ||
| Recypient | Bzura | |
| Miejsce | na południe od Orłowa-Kolonii | |
| Wysokość | ok. 93,5 m n.p.m.[1] | |
| Współrzędne | 52°07′54,1″N 19°33′49,8″E/52,131694 19,563833 | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego   źródło  ujście | ||
Położenie na mapie Polski  źródło ujście | ||
Moszczenica (dawniej Moszczanka, ze staropol. mościć – w pierwotnym znaczeniu: utwardzać grunt do łatwiejszego przejścia[potrzebny przypis]) – rzeka, prawy dopływ Bzury[2] o długości 55,08 km[3] i powierzchni dorzecza ok. 515 km².
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Źródła rzeki znajdują się w okolicach wsi Byszewy na wys. 190 m n.p.m. W początkowym biegu, na terenie Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich, płynie ona na północ, wcinając się prostopadle w kolejne poziomy wysoczyznowe. Powstały w ten sposób charakterystyczne, występujące na przemian odcinki doliny o stosunkowo stromych stokach i znacznym nachyleniu (4-5‰) – przypominając wtedy rzeki wyżynne – oraz odcinki szerszej doliny na spłaszczeniach terenu. W okolicach Strykowa, w strefie przejściowej między Wyżyną Łódzką a Pradoliną Warszawsko-Berlińską, Moszczenica zmienia swój bieg na północno-zachodni. Pomiędzy Swędowem a Wolą Branicką rzeka podcina lewy brzeg wysoki na 10 m, porośnięty gęstym lasem, poprzecinany parowami i wąwozami, w którym wyznaczono rezerwat przyrody Grądy nad Moszczenicą, natomiast na prawym brzegu położone są piaszczyste wydmy porośnięte jałowcami i świetlistym lasem mieszanym, graniczące ze wsią Kębliny. Po kilkunastu kilometrach rzeka ponownie skręca na północ. Poniżej Rogoźna wypływa na bezleśną, lekko falistą Równinę Łowicko-Błońską, a następnie wpada do Bzury. Lewymi dopływami rzeki są Borchówka, Struga Dobieszkowska (Młynówka), Kiełmiczanka, prawym dopływem jest Malina. Sieć ta powstała u schyłku zlodowacenia Warty, a doliny uformowały się w okresach interglacjałów oraz w holocenie.
Zbudowane w Cesarce i Strykowie zbiorniki uregulowały poziom wody w Moszczenicy, który przedtem ulegał dużym wahaniom (od 72 cm w 1947 r. do 300 cm w 1957 r. na wodowskazie w Strykowie, stwarzając co roku poważne zagrożenie dla niżej położonych zagród.[potrzebny przypis]
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
Wody Moszczenicy mieszczą się w II i III klasie czystości. Są one stosunkowo czyste mikrobiologicznie[styl do poprawy], największe przekroczenia dotyczą stężenia fosforanów. Wśród ichtiofauny tej rzeki notowano występowanie: minoga strumieniowego (Lampetra planeri), ciernika (Gastrosteus asculeatus), kiełbia (Gobio gobio), śliza (Nemachilus barbatulus), kozy (Cobitis taenia), płoci (Rutilus rutilus), piskorza (Misgurnus fosillis), lina (Tinca tinca) i okonia (Perca fluviatilis). Wśród płazów i gadów zamieszkujących[potrzebny przypis] okolice Moszczenicy spotkać można m.in. traszkę zwyczajną (Triturus vulgaris) i traszkę grzebieniastą (Triturus cristatus), oraz płazy bezogoniaste, zwłaszcza ropuchę szarą (Bufo bufo), kumaka nizinnego (Bombina bombina) i rzekotkę (Hyla arborea). W okolicach wsi Kębliny znajdują się żeremie bobra (Castor fiber).[potrzebny przypis]
Rola rzeki w historii i kulturze[edytuj | edytuj kod]
Osadnictwo człowieka w dorzeczu Moszczenicy pojawiło się w paleolicie. W Średniowieczu w dolinie Moszczenicy wytapiano żelazo w tzw. kuźnicach oraz przygotowywano węgiel drzewny w tzw. mielerzach.[potrzebny przypis] Później nad rzeką rozwinęło się młynarstwo. Dolina rzeki jest terenem letniskowym i wycieczkowym dla mieszkańców aglomeracji łódzkiej.[potrzebny przypis] Jarosław Iwaszkiewicz w cyklu "Podróże do Polski" (1977) zamieścił opowiadanie "Dolina Moszczenicy" opisujące przedwojenne krajobrazy wokół tej rzeki, obserwowane podczas pieszych wycieczek.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Moszczenica na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2017-07-20].
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. s. 179. [dostęp 2017-07-20].
- ↑ Moszczenica na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2017-07-20].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Moszczenica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 728.