Moszczenica (dopływ Bzury)

Moszczenica
Moszczenica pod Wolą Branicką
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Lokalizacja	woj. łódzkie
Rzeka
Długość	55,08 km
Powierzchnia zlewni	515 km²
Źródło
Miejsce	w okolicach wsi Byszewy
Wysokość	190 m n.p.m.
Współrzędne	51°49′17,5″N 19°38′00,2″E
Ujście
Recypient	Bzura
Miejsce	na południe od Orłowa-Kolonii
Wysokość	ok. 93,5 m n.p.m.
Współrzędne	52°07′54,1″N 19°33′49,8″E
Położenie na mapie województwa łódzkiego źródło ujście
Położenie na mapie Polski źródło ujście

Moszczenica (dawniej Moszczanka, ze staropol. mościć – w pierwotnym znaczeniu: utwardzać grunt do łatwiejszego przejścia^{[potrzebny przypis]}) – rzeka, prawy dopływ Bzury o długości 55,08 km i powierzchni dorzecza ok. 515 km².

Źródła rzeki znajdują się w okolicach wsi Byszewy na wys. 190 m n.p.m. W początkowym biegu, na terenie Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich, płynie ona na północ, wcinając się prostopadle w kolejne poziomy wysoczyznowe. Powstały w ten sposób charakterystyczne, występujące na przemian odcinki doliny o stosunkowo stromych stokach i znacznym nachyleniu (4-5‰) – przypominając wtedy rzeki wyżynne – oraz odcinki szerszej doliny na spłaszczeniach terenu. W okolicach Strykowa, w strefie przejściowej między Wyżyną Łódzką a Pradoliną Warszawsko-Berlińską, Moszczenica zmienia swój bieg na północno-zachodni. Pomiędzy Swędowem a Wolą Branicką rzeka podcina lewy brzeg wysoki na 10 m, porośnięty gęstym lasem, poprzecinany parowami i wąwozami, w którym wyznaczono rezerwat przyrody Grądy nad Moszczenicą, natomiast na prawym brzegu położone są piaszczyste wydmy porośnięte jałowcami i świetlistym lasem mieszanym, graniczące ze wsią Kębliny. Po kilkunastu kilometrach rzeka ponownie skręca na północ. Poniżej Rogoźna wypływa na bezleśną, lekko falistą Równinę Łowicko-Błońską, a następnie wpada do Bzury. Lewymi dopływami rzeki są Borchówka, Struga Dobieszkowska (Młynówka), Kiełmiczanka, prawym dopływem jest Malina. Sieć ta powstała u schyłku zlodowacenia w stadium warty, a doliny uformowały się w okresach interglacjałów oraz w holocenie.

Zbudowane w Cesarce i Strykowie zbiorniki uregulowały poziom wody w Moszczenicy, który przedtem ulegał dużym wahaniom (od 72 cm w 1947 r. do 300 cm w 1957 r. na wodowskazie w Strykowie, stwarzając co roku poważne zagrożenie dla niżej położonych zagród.^{[potrzebny przypis]}

Wody Moszczenicy mieszczą się w II i III klasie czystości. Są one stosunkowo czyste mikrobiologicznie, największe przekroczenia dotyczą stężenia fosforanów. Wśród ichtiofauny tej rzeki notowano występowanie: minoga strumieniowego (Lampetra planeri), ciernika (Gastrosteus asculeatus), kiełbia (Gobio gobio), śliza (Nemachilus barbatulus), kozy (Cobitis taenia), płoci (Rutilus rutilus), piskorza (Misgurnus fosillis), lina (Tinca tinca) i okonia (Perca fluviatilis). Wśród płazów i gadów zamieszkujących^{[potrzebny przypis]} okolice Moszczenicy spotkać można m.in. traszkę zwyczajną (Triturus vulgaris) i traszkę grzebieniastą (Triturus cristatus), oraz płazy bezogoniaste, zwłaszcza ropuchę szarą (Bufo bufo), kumaka nizinnego (Bombina bombina) i rzekotkę (Hyla arborea). W okolicach wsi Kębliny znajdują się żeremie bobra (Castor fiber).^{[potrzebny przypis]}

Rola rzeki w historii i kulturze

Osadnictwo człowieka w dorzeczu Moszczenicy pojawiło się w paleolicie. W Średniowieczu w dolinie Moszczenicy wytapiano żelazo w tzw. kuźnicach oraz przygotowywano węgiel drzewny w tzw. mielerzach.^{[potrzebny przypis]} Później nad rzeką rozwinęło się młynarstwo. Dolina rzeki jest terenem letniskowym i wycieczkowym dla mieszkańców aglomeracji łódzkiej.^{[potrzebny przypis]} Jarosław Iwaszkiewicz w cyklu "Podróże do Polski" (1977) zamieścił opowiadanie "Dolina Moszczenicy" opisujące przedwojenne krajobrazy wokół tej rzeki, obserwowane podczas pieszych wycieczek.

Zobacz też

• Rzeki Polski

Linki zewnętrzne

• Moszczenica w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VI: Malczyce – Netreba. Warszawa 1885.