Mrówkodławik szuwarowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mrówkodławik szuwarowy
Formicivora acutirostris paludicola
Buzzetti, Belmonte-Lopes, Reinert, Silveira & Bornschein, 2013[a]
Ilustracja
Samiec
Ilustracja
Samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

tyrankowce

Rodzina

chronkowate

Podrodzina

chronki

Plemię

Formicivorini

Rodzaj

Formicivora

Gatunek

mrówkodławik bagienny

Podgatunek

mrówkodławik szuwarowy

Synonimy
  • Formicivora paludicola Buzzetti, Belmonte-Lopes, Reinert, Silveira & Bornschein, 2013
  • Stymphalornis acutirostris paludicola (Buzzetti, Belmonte-Lopes, Reinert, Silveira & Bornschein, 2013)[1]
  • Stymphalornis paludicolus (Buzzetti, Belmonte-Lopes, Reinert, Silveira & Bornschein, 2013)[1]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Mrówkodławik szuwarowy[3] (Formicivora acutirostris paludicola) – podgatunek mrówkodławika bagiennego, małego ptaka z podrodziny chronek w rodzinie chronkowatych (Thamnophilidae). Występuje endemicznie w stanie São Paulo (południowo-wschodnia Brazylia). Krytycznie zagrożony wyginięciem. Opisany po raz pierwszy w roku 2013 jako odrębny gatunek i przez niektóre autorytety nadal tak klasyfikowany.

Odkrycie[edytuj | edytuj kod]

Takson opisany po raz pierwszy w roku 2013. W trakcie prac terenowych na bagnie w rejonie Mogi das Cruzes, 625 m n.p.m. zaobserwowano samicę i młodego samca pozornie podobnego do mrówkodławika bagiennego (Formicivora acutirostris). Uznając osobniki za należące do potencjalnie nowego gatunku, D.R.C. Buzzetti powrócił nazajutrz, 7 października 2004, na bagna i zebrał dorosłego samca z czarnym spodem ciała – takowy u mrówkodławika bagiennego nie występuje. Kolejna obserwacja miała miejsce, gdy L.F. Silveira – świadomy odkrycia nowego przedstawiciela Formicivora – udał się do Biritiba Mirim w lutym 2005 roku, gdzie odkrył populację nowego gatunku. Obszar został jednak zalany wskutek wybudowania tamy (Barragem do Paraitinga 2). Silveira zaangażował B.L. Reinerta w prace terenowe nad nowym gatunkiem. Liczebność, potencjalnie mogąca ulec zmianie w wyniku zalania, oszacowano na około 100 osobników. Zaangażowane zostały inne osoby – M.R. Bonschein i R. Belmonte-Lopes – wskutek czego powstała grupa badająca właśnie ten gatunek. Po zebraniu i zbadaniu pierwszych okazów stwierdzono, że są to ptaki należące do nowego gatunku[4].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Holotyp stanowi dorosły samiec o w pełni skostniałej czaszce, zebrany 7 października 2004 w rejonie Mogi das Cruzes, São Paulo. Przekazany został do Muzeum Zoologii Universidade de São Paulo i oznaczony numerem 78787[5]. Zebrano łącznie 13 okazów – 9 samców i 4 samice[6]. Prawdopodobnie okaz tego gatunku pozyskano już w 1945 roku, został on jednak znacznie uszkodzony postrzałem, przez co nie mógł być zbadany. Żaden z późniejszych autorów odnoszących się do owego pozyskanego w Salesópolis okazu, nie odnotował jednak jego odmienności względem mrówkodławika rdzawogrzbietego (Formicivora rufa), do którego został przypisany[7].

Odrębność gatunku, według autorów pierwszego opisu, potwierdza zarówno morfologia, jak i sekwencje mitochondrialnego DNA[6]. Miałby to być gatunek siostrzany wobec mrówkodławika bagiennego (Formicivora acutirostris), niekiedy wydzielanego do monotypowego rodzaju Stymphalornis[8]. W 2016 South American Classification Committee nie uznało tego taksonu za odrębny gatunek i zaleca traktowanie go jako podgatunek F. acutirostris[9][10]. Tak też klasyfikują go obecnie autorzy Kompletnej listy ptaków świata czy Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC)[3][11]. Z kolei na liście ptaków świata opracowywanej we współpracy BirdLife International z autorami Handbook of the Birds of the World (5. wersja online: grudzień 2020) takson ten nadal klasyfikowany jest jako gatunek[12].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Występuje wyraźny dymorfizm płciowy. U samca wierzch głowy, ciała i górna część pokryw nadogonowych ciemne, szarawobrązowe. Czoło szare, kantarek czarny. Występuje cienka biała brew. Pokrywy uszne, gardło i spód ciała czarne. Nogawice, pokrywy podogonowe i sterówki czarne, 5. i 4. para sterówek posiada na końcu białą plamkę. Pokrywy małe 2. rzędu białe, pozostałe czarne z białymi plamkami, z wyjątkiem dwóch pokryw dużych, które cechuje ciemna, szarobrązowa barwa. Pokrywy podskrzydłowe białe z czarnymi plamkami. Lotki I i II rzędu brązowe, bardzo ciemne z białą chorągiewką wewnętrzną. Lotki III rzędu znakuje ciemny szarobrązowy pas na chorągiewce zewnętrznej. Nogi i stopy niebieskawoszare, pazury szare, dziób czarny. Tęczówka brązowa[13]. U samców, biorąc pod uwagę paratypy, nie występuje duża zmienność upierzenia i dotyczy ona głównie ilości bieli na końcach sterówek. Wymiary holotypu: długość ciała 147 mm, widoczna górna krawędź dzioba 13,7 mm, długość dzioba 11,4 mm, szerokość dzioba 3,5 mm, długość skrzydła 49,7 mm, ogon 64,3 mm, skok 21,1 mm, masa ciała 8,9 g[14].

U samicy (pierwszy paratyp) wierzch głowy i ciała, kuper i górna część pokryw nadogonowych ciemne, szarobrązowe. Czoło i kantarek szare. Podobnie jak u samca, obecna cienka biała brew. Pokrywy uszne szare. Na gardle i spodzie ciała obecne czarne plamki. Nogawice czarne z białymi zakończeniami piór. Pokrywy podogonowe jak i sterówki czarne, z 4. i 5. parą z białą plamką na końcu. Małe pokrywy skrzydłowe szare, średnie i duże czarne z białymi plamkami na końcu, z wyjątkiem wewnętrznych chorągiewek dwóch pokryw dużych, które przybierają barwę ciemnoszarobrązową. Pokrywy podskrzydłowe białe. Lotki I i II rzędu bardzo ciemne, brązowe, z białą wewnętrzną chorągiewką. Lotki III rzędu z ciemnym szarobrązowym pasem na chorągiewce zewnętrznej. Tęczówka, dziób, nogi i stopy jak u samca. Pozostałe zbadane samice różniły się intensywnością plamkowania oraz – podobnie jak samce – wielkością plam na sterówkach[14].

Wymiary[edytuj | edytuj kod]

Wymiary – podane w mm, jeśli nie zaznaczono inaczej – przedstawia poniższa tabela. Dane będące przedziałem podano, gdy zmierzono co najmniej 3 osobniki. Długość dzioba podano od bliższego ciału krańca nozdrzy po końcówkę dzioba. Długość skrzydła podano od zgięcia do końca lotek przy złożonym skrzydle (wing chord)[15].

F. a. paludicola
samiec 		F. a. acutirostris
samiec 		F. a. paludicola
samica 		F. a. acutirostris
samica
całkowita długość ciała 145–153 143–152 139–143 146; 149
długość dzioba 9,9–11,4 11,4–12,4 10–11 11–12,2
szerokość dzioba 3,3–3,7 3,7–3,9 3,5–3,6 3,4–3,9
długość skrzydła 48,4–51,2 49,2–51,1 48–50,4 48,1–52,7
długość ogona 57,9–64,3 58,2–63 55,7–61,3 59–60,4
długość skoku 19,8–21,4 20,3–21,7 18,9–20,5 19,3–21,7
masa ciała (g) 8,5–11 9,5–10,9 8–9,6 9–10,2

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Mrówkodławik szuwarowy znany jest (na rok 2013) z 15 lokalizacji w obszarze Biritiba Mirim, Mogi das Cruzes, Salesópolis, Santa Isabel oraz São José dos Campos, co czyni go endemitem stanu São Paulo w południowo-wschodniej Brazylii. Siedliska te mieszczą się nieopodal źródeł rzek Tietê oraz Paraíba do Sul. Gatunek odnotowywano od 600 do 760 m n.p.m. Od momentu odkrycia przeszukano koło 50 innych bagiennych lokalizacji do 900 m n.p.m., mieszczących się na południe od tych już znanych, jednak nie odnaleziono innych miejsc występowania[16].

Środowisko[edytuj | edytuj kod]

Pierwszej obserwacji i nagrania głosu gatunku dokonano, gdy ptak przebywał na mokradle zdominowanym przez pałki Typha domingensis i oczeretu Schoenoplectus californicus. Dalsze osobniki pozyskano jedynie z obszarów także porośniętych przez te dwa gatunki, gdzie ich wysokość wynosiła 0,6–2,5 m. Prócz wymienionych, występowały także inne gatunki z rodziny ciborowatych (Cyperaceae) – np. Rhynchospora globosa i inni przedstawiciele Rhynchospora – a także wiechlinowatych (Poaceae), jak gatunki z rodzaju Briza. Odnotowano także krzewy, przykładowo Eupatorium, Baccharis semiserrata (także inne z rodzaju Baccharis; astrowate), Tibouchina gracilis i Tibouchina ursina (zaczerniowate), Siphocampilus verticillatus (dzwonkowate), Leucothoe (wrzosowate), Rapanea parvifolia (borowicowate) oraz Eupatorium bupleurifolium (astrowate). Występują także trawy, np. z rodzajów Eriochrysis i Panicum, oraz paprocie[17].

Behawior[edytuj | edytuj kod]

Mrówkodławik szuwarowy obserwowany był w parach lub grupach rodzinnych liczących 4 osobniki. Porusza się krótkimi lotami skokami w niższej warstwie roślinności. Nie opuszcza obszarów bagnistych. Lot ciężki, przemierza w ten sposób najwyżej 25 m w linii prostej. Większość czasu przeznacza na żerowanie, na przykład na komarach, modliszkach i gąsienicach[18]. Pieśń stanowią gwałtowne, lecz powtarzane w równych odstępach dźwięki składające się z dwóch nut. Dana fraza trwa 0,240–0,338 s[7], zaś ilość fraz w pieśni jest zmienna i zależy od stopnia zaangażowania ptaka w pieśń[19].

Status[edytuj | edytuj kod]

IUCN od 2016 roku uznaje mrówkodławika szuwarowego za gatunek krytycznie zagrożony (CR, Critically Endangered). Liczebność populacji szacuje się na 150–700 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji nie jest znany[2].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Publikacja, w której ukazał się pierwszy opis, datowana jest na rok 2013, ale niektóre źródła podają rok 2014 jako faktyczną datę ukazania się tej publikacji drukiem.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b D. Lepage: São Paulo Antwren Stymphalornis paludicolus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2021-09-17]. (ang.).
  2. ↑ a b Formicivora paludicola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-09-17] (ang.).
  3. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Thamnophilidae Swainson, 1824 - chronkowate - Antbirds (wersja: 2021-07-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-09-17].
  4. ↑ Buzzetti i in. 2013 ↓, s. 271.
  5. ↑ Buzzetti i in. 2013 ↓, s. 272.
  6. ↑ a b Buzzetti i in. 2013 ↓, s. 269.
  7. ↑ a b Buzzetti i in. 2013 ↓, s. 278.
  8. ↑ Buzzetti i in. 2013 ↓, s. 270.
  9. ↑ R.T. Chesser, K.J. Burns, C. Cicero, J.L. Dunn, A.W. Kratter, I.J. Lovette, P.C. Rasmussen, J.V. Remsen Jr., J.D. Rising, D.F. Stotz & K. Winker. Fifty-seventh Supplement to the American Ornithologists' Union Check-list of North American Birds. „The Auk”. 133 (3), s. 544–560, 2016. DOI: 10.1642/AUK-16-77.1. (ang.). 
  10. ↑ Proposal (693) to South American Classification Committee. Recognize Formicivora paludicola as a valid species. South American Classification Committee, 2015. [dostęp 2021-09-17]. (ang.).
  11. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-09-17]. (ang.).
  12. ↑ Handbook of the Birds of the World and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 5 [online], grudzień 2020, s. 249 [dostęp 2021-09-17].
  13. ↑ Buzzetti i in. 2013 ↓, s. 274.
  14. ↑ a b Buzzetti i in. 2013 ↓, s. 276.
  15. ↑ Buzzetti i in. 2013 ↓, s. 275.
  16. ↑ Buzzetti i in. 2013 ↓, s. 277.
  17. ↑ Buzzetti i in. 2013 ↓, s. 282.
  18. ↑ Buzzetti i in. 2013 ↓, s. 284.
  19. ↑ Buzzetti i in. 2013 ↓, s. 279.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mrówkodławik_szuwarowy&oldid=71636659”