Mrówkojad wielki

Mrówkojad wielki
	Myrmecophaga tridactyla
	Linnaeus, 1758
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	włochacze
Podrząd	giętkojęzykowe
Rodzina	mrówkojadowate
Rodzaj	Myrmecophaga; Linnaeus, 1758
Gatunek	mrówkojad wielki
Synonimy
	Rodzaju: Myrmecophata Bechstein, 1801; Nyrmecophaga Bechstein, 1801; Myrmecopha G. Fischer, 1803; Myrmecophagus J.E. Gray, 1825; Falcifer Rehn, 1900; Gatunku: Myrmecophaga jubata Linnaeus, 1766; Myrmecophaga centralis Lyon, 1906; Myrmecophaga tridactyla artatus Osgood, 1912;
	Rodzaju: Myrmecophata Bechstein, 1801; Nyrmecophaga Bechstein, 1801; Myrmecopha G. Fischer, 1803; Myrmecophagus J.E. Gray, 1825; Falcifer Rehn, 1900; Gatunku: Myrmecophaga jubata Linnaeus, 1766; Myrmecophaga centralis Lyon, 1906; Myrmecophaga tridactyla artatus Osgood, 1912;
Podgatunki
	M. t. tridactyla Linnaeus, 1758; M. t. artata Osgood, 1912; M. t. centralis Lyon, 1906;
	M. t. tridactyla Linnaeus, 1758; M. t. artata Osgood, 1912; M. t. centralis Lyon, 1906;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	; niebieski - obecny; pomarańczowy - przypuszczalnie wytępiony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mrówkojad wielki^[12] (Myrmecophaga tridactyla) – gatunek ssaka z rodziny mrówkojadowatych (Myrmecophagidae), występujący w Ameryce Środkowej i Południowej.

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Mrówkojad wielki występuje w Ameryce Środkowej i Południowej zamieszkując w zależności od podgatunku^[13]:

M. tridactyla tridactyla - Ameryka Południowa na wschód od Andów.
M. tridactyla artata - północno-wschodnia Kolumbia i północno-zachodnia Wenezuela na zachód od Andów.
M. tridactyla centralis - od Hondurasu przez większą część Ameryki Środkowej do zachodniej Kolumbii i północno-zachodniego Ekwadoru.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Myrmecophaga tridactyla^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu wskazał Amerykę Południową (w oryg. łac. Habitat in America meridionali), ograniczone do Pernambuco, w Brazylii^[2]^[14]. Jedyny przedstawiciel rodzaju mrówkojad^[12] (Myrmecophaga) który również opisał w 1758 roku Karol Linneusz^[2].

Rozpoznanie podgatunków oparte jest na rozmieszczeniu geograficznym, ale nie przeprowadzono dokładnej analizy morfologicznej i genetycznej^[13]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki^[13].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Myrmecophaga: gr. μυρμηξ murmēx, μυρμηκος murmēkos „mrówka”; -φαγος -phagos „-jedzący”, od φαγειν phagein „jeść”^[15].
Falcifer: łac. falcifer „sierpowaty”, od falx, falcis „sierp”; -fera „noszący”, od ferre „nosić”^[16].
tridactyla: gr. τριδακτυλος tridaktulos „trójpalcowy, trzypalczasty”, od τρι- tri- „trój-”, od τρεις treis, τρια tria „trzy”; δακτυλος daktulos „palec”^[17].
artata: łac. artatus „wąski, krótki”, od artare „zredukować, zmniejszyć”^[17].
centralis: łac. centralis, centrale „centralny, w środku”, od centrum „środkowy punkt, środek”, od gr. κεντρον kentron „ostry punkt”^[17].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 1000–1400 mm, długość ogona 600–900 mm, długość ucha 35–60 mm, długość tylnej stopy 140–180 mm; masa ciała 22–45 kg^[18]. Średniej wielkości ssak o szarobrunatnym ubarwieniu z czarną szeroką pręgą biegnącą po bokach i przez pierś. Charakterystyczny, bardzo długi pysk zakończony jest małym otworem gębowym; brak zębów, długi (do 60 cm) i lepki język umożliwia wyciąganie mrówek i termitów z ich gniazd. Kończyny przednie przystosowane do grzebania, zaopatrzone w 4 pazury, z których 3 są duże i silne.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Środowisko[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkuje dżungle deszczowe, lasy mieszane, trawiaste równiny i stepy. Żyją samotnie, łączą się w pary tylko w okresie godów. Jeden osobnik, zależnie od ilości dostępnego pożywienia zajmuje obszar od 1 km² do 2,5 km².

Odżywianie[edytuj | edytuj kod]

Odżywia się głównie żyjącymi w ziemi gatunkami mrówek. Termity lub mrówki wędrowne zjada bardzo rzadko. Wyszukuje mrowiska korzystając ze znakomitego węchu, następnie rozgrzebuje część mrowiska i za pomocą długiego, lepkiego języka wyciąga mrówki z wnętrza mrowiska. Nigdy nie niszczy całego mrowiska. Ponadto zjada również larwy owadów, owoce oraz ptasie jaja.

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Mrówkojady tworzą pary tylko na czas godów. Ciąża trwa około 180 dni. Młode po urodzeniu samodzielnie wspina się na grzbiet matki, sierść noworodka ma taką samą strukturę i barwę jak matki, dzięki czemu jest słabo widoczne dla drapieżników. Młode jest karmione mlekiem matki przez 6 miesięcy. Po dwóch latach uzyskuje samodzielność.

Ochrona[edytuj | edytuj kod]

Najrzadszy ze wszystkich mrówkojadów, zagrożony wyginięciem ze względu na zmiany środowiska.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d Niepoprawna późniejsza pisownia Myrmecophaga Linnaeus, 1758.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Myrmecophaga tridactyla, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 35. (łac.).
↑ Bechstein 1801 ↓, s. 209.
↑ Bechstein 1801 ↓, s. 1346.
↑ G. Fisher: Das Nationalmuseum der Naturgeschichte zu Paris: von seinem ersten Ursprunge bis zu seinem jetzigen Glanze. Cz. 2. Frankfurt am Main: Verlegt bei Fridrich Esslinger, 1803, s. 333. (niem.).
↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 343, 1825. (ang.).
↑ J.A.G. Rehn. On the Linnaean genera Myrmecophaga and Didelphis. „The American naturalist”. 34, s. 576, 1900. (ang.).
↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1766, s. 52. (łac.).
↑ M.W. Lyon. Description of a new species of great anteater from Central America. „Proceedings of the United States National Museum”. 31, s. 570, 1907. (ang.).
↑ W.H. Osgood. Mammals from western Venezuela and eastern Colombia. „Publication. Field Museum of Natural History”. Zoology series. 10 (5), s. 40, 1912. (ang.).
↑ Myrmecophaga tridactyla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 26. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 124. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Myrmecophaga tridactyla. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-10].
↑ Palmer 1904 ↓, s. 443.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 284.
↑ ^a ^b ^c The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ A. Bertassoni: Family Myrmecophagidae (Anteaters). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 89–90. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

J.M. Bechstein: Gemeinnützige Naturgeschichte Deutschlands nach allen drey Reichen: ein Handbuch zur deutlichern und vollständigern Selbstbelehrung besonders für Forstmänner, Jugendlehrer und Oekonomen. Cz. 1. Leipizg: Bey Siegfried Lebrecht Crusius, 1801, s. 1–1355. (niem.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
A.A. Woltanski A.A., Myrmecophaga tridactyla, (On-line), Animal Diversity Web, 2004 [dostęp 2008-12-17] (ang.).
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 201, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[uwaga1-3] Niepoprawna późniejsza pisownia Myrmecophaga Linnaeus, 1758.

[itis-1] Myrmecophaga tridactyla, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Linnaeus1758-2] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 35. (łac.).

[CITEREFBechstein1801[https://www.biodiversitylibrary.org/page/30309314_209]-4] Bechstein 1801 ↓, s. 209.

[CITEREFBechstein1801[https://www.biodiversitylibrary.org/page/30258578_1346]-5] Bechstein 1801 ↓, s. 1346.

[Fischer-6] G. Fisher: Das Nationalmuseum der Naturgeschichte zu Paris: von seinem ersten Ursprunge bis zu seinem jetzigen Glanze. Cz. 2. Frankfurt am Main: Verlegt bei Fridrich Esslinger, 1803, s. 333. (niem.).

[Gray-7] J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 343, 1825. (ang.).

[Rehn-8] J.A.G. Rehn. On the Linnaean genera Myrmecophaga and Didelphis. „The American naturalist”. 34, s. 576, 1900. (ang.).

[Linnaeus1766-9] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1766, s. 52. (łac.).

[Lyon-10] M.W. Lyon. Description of a new species of great anteater from Central America. „Proceedings of the United States National Museum”. 31, s. 570, 1907. (ang.).

[Osgood-11] W.H. Osgood. Mammals from western Venezuela and eastern Colombia. „Publication. Field Museum of Natural History”. Zoology series. 10 (5), s. 40, 1912. (ang.).

[iucn-12] Myrmecophaga tridactyla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[Cichocki&inni-13] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 26. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-14] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 124. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-15] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Myrmecophaga tridactyla. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-10].

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792190_443]-16] Palmer 1904 ↓, s. 443.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792031_284]-17] Palmer 1904 ↓, s. 284.

[Jobling-18] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Bertassoni-19] A. Bertassoni: Family Myrmecophagidae (Anteaters). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 89–90. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]