Msiri

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Msiri
Mwenda Msiri Ngelengwa Shitambi
Ilustracja
Król Yeke
Okres

od 1856
do 1891

Dane biograficzne
Miejsce urodzenia

Tabora, Tanzania

Data i miejsce śmierci

20 grudnia 1891
Katanga, Demokratyczna Republika Konga

Ojciec

Kalasa

Małżeństwo

Maria de Fonseca

Msiri (zm. 20 grudnia 1891[1]) – założyciel i władca Królestwa Yeke (zwanym także królestwem Garanganze[2] lub Garenganze[3]) w południowo-wschodniej Katandze (obecnie w Demokratycznej Republice Konga) od około 1856 do 1891 roku[2]. Jego imię jest czasem zapisywane jako ‘M’Siri’ lub Msidi[4], a jego pełne imię to Mwenda Msiri Ngelengwa Shitambi[2].

Początki[edytuj | edytuj kod]

Ulubiona żona Msiri, portugalsko-angolska Maria de Fonseca.

Msiri był synem Kalasa, kupca z Tanzanii[5]. Jako młodzieniec, towarzyszył swojemu ojcu w podróży do Katangi[5].

Około 1856 r. Msiri osiedlił się na południu Katangi wraz z kilkoma swoimi zwolennikami z ludu Nyamwezi[1].

Około 1870 roku udało mu się przejąć większość tego regionu od poprzednich władców – ludu Lunda[1].

Msiri prowadził politykę poprzez liczne małżeństwa, których liczba szacowana jest na ponad sto[4]. Żenił się z kobietami pochodzącymi z dworów jego poddanych, przez co jego lennicy myśleli, że mają swoich sojuszników na dworze władcy.

Rozwój państwa[edytuj | edytuj kod]

W latach 70. XIX wieku zaczął handlować ze znanym arabskim kupcem – Tippu Tib[1]. Msiri był szczególnie zainteresowany kupnem karabinów i prochu[3], które uważał za absolutnie konieczne do zbudowania swojej potęgi militarnej[1].

W 1880, gdy zmarł ojciec Msiri, zaczął on być tytułowany jako mwami[5].

Według różnych raportów, królestwo Msiri, podczas każdego sezonu wytapiania, produkowało 3,850 kilogramów miedzi[6].

W szczytowym okresie swojej władzy, w połowie lat 80. XIX wieku, Msiri nie tylko rządził bardzo dużym królestwem, ale również otrzymywał daninę z sąsiednich obszarów[1]. Jego gospodarka była w dużej mierze oparta na handlu miedzią, chociaż w kraju odbywał się również handel niewolnikami i kością słoniową[1]. Podstawą jego polityki było utrzymywanie otwartych szlaków handlowych w kierunku wschodniego i zachodniego wybrzeża[1].

Wpływy europejskie[edytuj | edytuj kod]

W 1886 roku Msiri zaprosił do swojego państwa misjonarzy[1]. Wśród nich byli Frederick Stanley Arnot, Charles Swan i Faulknor[3]. Misjonarze starali się zachować neutralność i unikać angażowania się w lokalną politykę[3]. Arnot otrzymał nawet od Msiri ziemię pod budowę swojej własnej chaty[3]. Arnot zapewniał miejscowej ludności prostą pomoc medyczną, a także uczył dzieci czytać i pisać[3]. Założył także mały sierociniec[3].

Msiri odmówił negocjacji z Brytyjską Kompanią Południowoafrykańską. W 1891 roku, gdy przybyły wyprawy z Wolnego Państwa Konga, należącego do króla Belgii Leopolda II, jeden z żołnierzy próbował zachęcić do buntu przeciwko Msiri[1].

20 grudnia 1891, podczas następnej belgijskiej wyprawy, w trakcie negocjacji, Msiri wyjął miecz podarowany mu przez Williama Stairsa[7], na co kapitan Bodson zareagował oddając dwa strzały z rewolweru[7]. Żołnierze przeciągęli go aż do wioski, gdzie wieczorem zmarł[7].

Ocena[edytuj | edytuj kod]

W swoich zapiskach, Arnot określa Msiri jako „przykładnego dżentelmena”[3], natomiast według dr J. Keira Howarda, ten opis świadczy raczej o samym Arnocie, niżeli o władcy[3].

Howard podaje także, że rządził w sposób arbitralny, mściwy, okrutny i despotyczny. Był wodzem, który zniewolił sąsiadów, a jego stolicę otaczały palisady, na których wisiały czaszki jego wrogów[3]. Według żołnierzy, którzy dotarli do Msiri, trzymał on ludzkie głowy ułożone niedaleko swojego tronu[8].

Arnot w swoich dziennikach pisał, że wśród poddanych panuje strach przed Msiri, lecz nie zauważył on żadnych przejawów okrucieństwa czy tortur[4].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g h i j Msiri, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  2. a b c Joanna Lewis, Empire of Sentiment, Cambridge University Press, 18 stycznia 2018, s. 96, ISBN 978-1-107-19851-7.
  3. a b c d e f g h i j Arnot, Frederick Stanley, Central Africa (present day Democratic Republic of Congo, Angola and Zambia), Open Brethren (Christian Missions in Many Lands) [online], web.archive.org, 27 września 2007 [dostęp 2020-05-22] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-27].
  4. a b c R.S. Arnot, F. S. Arnot and Msidi [online], s. 428–434 [dostęp 2020-05-22].
  5. a b c Everett Jenkins, Pan-African Chronology II: A Comprehensive Reference to the Black Quest for Freedom in Africa, the Americas, Europe and Asia, 1865–1915, McFarland, 11 lipca 2015, s. 255, ISBN 978-1-4766-0886-0.
  6. Thomas Q. Reefe, The Rainbow and the Kings: A History of the Luba Empire to 1891, 1 stycznia 1981, s. 173, ISBN 978-0-520-04140-0.
  7. a b c William G. Stairs, African Exploits: The Diaries of William Stairs, 1887–1892, 18 marca 1998, s. 379, ISBN 978-0-7735-1640-3.
  8. Le Capitaine Paul le Marinel [online], web.archive.org, 11 lutego 2005 [dostęp 2020-05-22] [zarchiwizowane z adresu 2005-02-11].