Mury obronne Tallinna
Zespół murów obronnych i baszt wokół Starego Miasta w Tallinnie budowany był etapami od II poł. XIII w. do XVI w.
Historia i architektura[edytuj | edytuj kod]
Budowę murów obronnych i baszt rozpoczęto w 1265 r. na rozkaz królowej Małgorzaty Sambirii[1]. Umocnienia wznoszone były z dostępnego na miejscu wapienia, początkowo miały wysokość pięciu metrów i grubość 1,5 m[1]. Dokładny przebieg murów i rozmieszczenie baszt zostały zaprojektowane przez fortyfikatora Johannesa Kanne, któremu w 1310 r. król Eryk Menved powierzył zadanie zmodernizowania umocnień Rewla. Plan Kannego był realizowany bardzo powoli i zaprojektowane przez niego mury, i to nie w całości (bez północnego odcinka), ukończono dopiero w 1345 r.[2] W roku następnym, gdy Rewel przeszedł w ręce zakonu krzyżackiego, budowa murów według projektu Kannego została ukończona. W 1355 r. zakończono prace nad ich północnym odcinkiem. Umocnienia osiągnęły wysokość 6,5 metra i grubość maksymalnie 2,3 metra[2]. W II poł. XIV w. i na początku XV w. w murach budowane były baszty, których liczba do 1413 r. przekroczyła 30[3].
Ostatecznie w XV w. mury osiągnęły wysokość 16 m i grubość trzech metrów[1], natomiast czteropiętrowe baszty nawet 18-22 metrów[4]. Umocnienia pełniły funkcje głównej linii obrony miasta do XVII w.[5] Swoje wojskowe znaczenie straciły ostatecznie po wielkiej wojnie północnej. Wtedy też miasto zaczęło rozwijać się poza linią murów[6].
Stan zachowania[edytuj | edytuj kod]
Łączny obwód murów miejskich Starego Miasta w Tallinnie wynosi 3,8 km, z czego 2,4 przypada na Dolne Miasto, pozostała część – na Górne Miasto. W murach historycznie znajdowało się 46 baszt, z których przetrwały 22[1] (według innego źródła – 26[4][7]).
W północno-zachodnim narożniku murów znajduje się baszta Kiek in de Kök, która w momencie budowy w XV w. była najpotężniejszą taką budowlą na dzisiejszym terytorium krajów bałtyckich[8]. Druga podobna wieża, Gruba Małgorzata, wzniesiona w XVI w., położona jest w północnym narożniku zespołu miejskiego[1]. Na północno-zachodnim odcinku murów Dolnego Miasta znajduje się osiem baszt: Grusbeketagune, Eppingi, Plate, Köismäe, Loewenschede, Nunnadetagune, Kudjala, Sauna oraz Nunna[1].
W murach Dolnego Miasta znajdowało się sześć bram, wszystkie z basztami nadbramnymi[2]. W XV w. bramy i prowadzące do nich mosty zwodzone ponad miejską fosą dodatkowo wzmocniono, wznosząc przed każdą z nich dwie niewielkie baszty[9]. Przez Wielką Bramę Morską (Suur Rannavärav) wiódł wjazd od strony północnej, od północnego wschodu wzniesiono Małą Bramę Morską (Väike Rannavärav). Główny wschodni wjazd do miasta prowadził przez Bramę Viru[1]. Na południowym wschodzie znajdowała się Brama Bydlęca (Karja-värav), na południu Brama Harju, na zachodzie Brama Mniszek (Nunnavärav)[1]. Większość tych obiektów – bram i baszt[9] – została rozebrana, gdy straciła znaczenie obronne; przetrwały jedynie Wielka Brama Morska i częściowo Brama Viru[1].
Na Górne Miasto prowadziły natomiast jedynie dwie bramy: Długa Noga (Pikk jalg) dla wozów i jeźdźców[1], ukończona w 1380 r.[2], oraz przeznaczona dla pieszych Krótka Noga (Lühike jalg)[1] z XV w.[10] Obie te bramy zachowały się[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l T. Piątkowski, Estonia, s. 113–114.
- ↑ a b c d W. Raam, Architiekturnyje..., s. 50.
- ↑ W. Raam, Architiekturnyje..., s. 50–51.
- ↑ a b A. Dylewski, M. Masłowski, B. Piotrowski, J. Swajdo, P. Wójcik, Litwa, Łotwa, Estonia i obwód kaliningradzki, Pascal, Bielsko-Biała 2006, ISBN 978-83-7304-599-6, s. 444.
- ↑ W. Raam, Architiekturnyje..., s. 48.
- ↑ W. Raam, Architiekturnyje..., s. 55.
- ↑ Tallinn’s city wall, Estonia [online], Visitestonia.com [dostęp 2020-05-21] (ang.).
- ↑ About the museum [online], Tallinna Linnamuuseum [dostęp 2020-05-19] (ang.).
- ↑ a b W. Raam, Architiekturnyje..., s. 52.
- ↑ T. Piątkowski, Estonia, s. 123.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- T. Piątkowski, Estonia. Przewodnik, Rewasz, Pruszków 2017, ISBN 978-83-62460-94-6.
- W. Raam, Architiekturnyje pamiatniki Estonii, Iskusstwo, Leningrad 1974.