Musaeum Gottwaldianum
Musaeum Gottwaldianum – kunstkamera stworzona przez gdańskich lekarzy Christopha Gottwalda i jego syna Johanna Christopha Gottwalda w II połowie XVII wieku. W czasie swego istnienia była najbardziej znaną i największą kunstkamerą w Gdańsku[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kunstkamerę zaczął tworzyć Christoph Gottwald w 1664 r.[2], a po jego śmierci powiększał ją jego syn Johann Christoph[3]. Zawartość zbiorów Gottwaldów znana jest przede wszystkim z trzech egzemplarzy katalogu aukcyjnego z 1714 r. opracowanych przez gdańskiego przyrodnika i lekarza Johanna Philippa Breyne i dwóch katalogów ilustracji zbiorów[4] (ilustracje autorstwa Samuela Donneta i Christopha Gottwalda[5]). Część rycin, w postaci miedziorytów, przedstawiających okazy z Musaeum wydał w 1782 r. w Norymbergii Gabriel Nicolaus Raspe[6]. Ponadto zachował się opis zwiedzania kolekcji w 1694 r. autorstwa Carla Arndta[7]. Odniesienia do zbiorów kunstkamery zawarte też są w listach z epoki[8][9], a także w pracy Gabriela Rzączyńskiego „Historia naturalis curiosa Regni Poloniae, Magni Ducatus Lithuaniae XX divisa”[10].
Zbiory obejmowały głównie obiekty geologiczne: minerały, skały, skamieniałości i duży zbiór bursztynów oraz wyroby z tych grup, oprócz tego zawierały kolekcje zoologiczną, botaniczną, medyczną i zbiór różnych dzieł sztuki[11][12]. Dokładna liczba eksponatów kunstkamery jest nieznana, szacuje się ją na podstawie zachowanych katalogów aukcji zbiorów Gottwaldów z IV 1714 r., jednak choć wystawiono wówczas największą część kolekcji, to niektóre okazy zbywano poza aukcją i nie zostały one ujęte w katalogach[8]. Ponadto, w katalogu aukcyjnym nie zawsze wyszczególniano liczbę okazów, zwykle podawano liczbę skrzyń lub zespołów okazów[13]. Geologiczną i paleontologiczną część kunstkamery wg stanu na 1714 r. bardzo orientacyjnie szacuje się na ponad 3000 okazów[10][13]. Była to najliczniejsza część zbiorów Gottwaldów[14][15]. W kunstkamerze znajdowały się też różne kurioza, m.in. kamień nerkowy pozyskany ze zwłok króla Jana III Sobieskiego[16], róg jednorożca[10], fragment relikwii[7] i przedmioty o cudownych właściwościach[17].
Po śmierci Johanna Christopha jego żona stopniowo wyprzedawała zbiory teścia i męża[5], ich zasadniczą część nabył przedstawiciel cara Piotra Wielkiego[8] za 20 000 rubli w IV 1714 r. i w 1716 r. trafiła ona do Petersburga, gdzie obok dwóch innych tego typu zbiorów kupionych w Europie, stała się podstawą tworzonej tam kunstkamery Piotra[18]. W następnych latach zbiór Gottwaldów został w Rosji rozdzielony, a poszczególne części włączone do zbiorów tematycznych, później przekazanych do różnych muzeów rosyjskich[19]. Kolekcja minerałów i skał stała się główną częścią utworzonego gabinetu minerałów petersburskiej kunstkamery, którego zbiory znajdują się współcześnie w Muzeum Mineralogicznym im. A.J. Fersmana RAN w Moskwie[20]. Jednak obecnie trudno stwierdzić, które okazy są ze zbiorów Gottwaldów[11]. W 2018 r. opublikowano wyniki badań, wskazujące, że kilka okazów marmurów ruinowych ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego im. A.J. Fersmana prawdopodobnie pochodzi z Musaeum Gottwaldianum[21].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Świat bursztynu. Katalog wystawy stałej Muzeum Bursztynu w Wielkim Młynie w Gdańsku. Muzeum Gdańska, 2021, strona 127 ISBN 978-83-61077-91-6.
- ↑ Pękacka-Falkowska 2018, s. 63.
- ↑ Pękacka-Falkowska 2018, s. 67.
- ↑ Novgorodova 2018, s. 121, 122.
- ↑ a b Pękacka-Falkowska 2018, s. 69.
- ↑ Jakubowski J., Musaeum Gottwaldianum ze zbiorów Biblioteki Politechniki Gdańskiej i wydawnicze losy dzieła Christophorusa Gottwaldta (1636–1700) w XVIII w. Porta Aurea, (14), 93–119.
- ↑ a b Pękacka-Falkowska 2018, s. 83.
- ↑ a b c Pękacka-Falkowska 2018, s. 87.
- ↑ Novgorodova 2018, s. 122, 123.
- ↑ a b c Pękacka-Falkowska 2018, s. 80.
- ↑ a b Novgorodova 2018.
- ↑ Pękacka-Falkowska 2018.
- ↑ a b Novgorodova 2018, s. 117.
- ↑ Pękacka-Falkowska 2018, s. 77–83.
- ↑ Novgorodova 2018, s. 111, 114.
- ↑ Novgorodova 2018, s. 125.
- ↑ Pękacka-Falkowska 2018, s. 84.
- ↑ Novgorodova 2018, s. 111–113.
- ↑ Novgorodova 2018, s. 115, 125.
- ↑ Novgorodova 2018, s. 114, 115, 117.
- ↑ Novgorodova 2018, s. 118, 121.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Daria D. Novgorodova. Musaeum Gottwaldianum i jego losy w Rosji. „Klio – Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym”. 46 (3), s. 109–137, 2018. DOI: 10.12775/KLIO.2018.035.
- Katarzyna Pękacka-Falkowska. Wokół kolekcji przyrodniczych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Cz. I: Christoph i Johann Christoph Gottwaldowie oraz ich gdańskie muzeum. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. 63 (2), s. 51–97, 2018. DOI: 10.4467/0023589XKHNT.18.010.9463.