Mustafa Mümin Aksoy
pułkownik | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1911–1920 (Imperium Osmańskie) |
Siły zbrojne | |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
Mustafa Mümin Aksoy (przed wprowadzeniem nazwisk Osmanzade Mustafa Mümin Bej) zwany "Giaurem Müminem" (tr. Gavûr Mümin; ur. 1892 w Izmirze, zm. 24 stycznia 1948 tamże) – oficer armii osmańskiej i tureckiej, żandarm, szef kemalistycznej siatki szpiegowskiej w zaanektowanej przez Królestwo Grecji Jonii.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Po ukończeniu szkoły oficerskiej wziął udział w I wojnie bałkańskiej, w rejonie Edirne i Çatalca. Podczas I wojny światowej walczył w kampaniach gallipolijskiej, synajskiej i kaukaskiej, w czasie konfliktu został dwukrotnie ranny. W grudniu 1918 został przeniesiony do żandarmerii otrzymując przydział do swojego rodzinnego miasta[1]. Po śmierci swojego dowódcy, płk Sulejmana Fethi Beja, w czasie zajęcia Izmiru przez greków, por. Mümin Efendi przejął komendę nad pułkiem. Nawiązał kontakt z Mustafą Kemalem Paszą, byłym generałem armii osmańskiej wzywającym do oporu przeciwko zaborcom, wysyłając mu potajemnie broń, odzież, kable telefoniczne oraz informacje o działaniach greckiego wojska[2].
Po przeniesieniu pułku żandarmerii do Balıkesir wstąpił do Sił Narodowych, z osobistego rozkazu Kemala Paszy wrócił do Izmiru z zadaniem zorganizowania siatki szpiegowskiej. Dzięki spokrewnieniu ze wspierającym siły okupacyjne burmistrzem Hacı Hasanem Bejem Mümin Efendi nawiązał dobre stosunki z grekami, min. z cywilnym komisarzem Aristeidisem Stergiadisem. Wykorzystując koligację, dobre stosunki z greckimi żołnierzami oraz swój romans z greczynką Afrodytą występującą na scenie jednego z klubów nocnych w mieście zdołał pozyskać cenne dla kemalistów informacje przekazywane następnie do Ankary. Mustafa Mümin został zdekonspirowany w listopadzie 1921, ze względu na interwencję Hasana Beja wydany wyrok śmierci nie został wykonany[3].
Uwięziony w Palamidi Osmanzade Mümin wrócił do Turcji dopiero 5 kwietnia 1923, w ramach wymiany za wziętego do niewoli w czasie Wielkiej Ofensywy gen. Nikolaosa Trikupisa. Zrehabilitowany przed sądem rozpoczął służbę w żandarmerii Tureckich Sił Zbrojnych, zmarł na gruźlicę jako jej dowódca w Wanie, w stopniu pułkownika[1].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Mustafa Mümin był synem Ibrahima Beja, członka cenionej izmirskiej rodziny Osmanzade. Jego stryj, Hacı Hasan Bej w okresie greckiej okupacji pełnił urząd burmistrza miasta współpracując z Królestwem. W 1934 cała rodzina przyjęła nazwisko Aksoy.
Mümin Aksoy był zaręczony z Muhsine, plan ożenku przerwała jednak śmierć pułkownika[4].
Awanse
[edytuj | edytuj kod]- podporucznik - 23 lipca 1911
- porucznik - 14 grudnia 1916
- kapitan - 1 marca 1921[1]
- major - 30 sierpnia 1923
- podpułkownik - 30 sierpnia 1942
- pułkownik - 30 sierpnia 1946[1]
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Republika Turcji
[edytuj | edytuj kod]- Medal Niepodległości ze wstążką wojskową (czerwoną)[3]
Imperium Osmańskie
[edytuj | edytuj kod]- Oficer Orderu Medżydów[1]
- Złoty Medal Liakat
- Medal Wojenny
Odniesienia w kulturze
[edytuj | edytuj kod]Do historii izmirskiej siatki wywiadu kemalistów oraz działalności kpt. Mustafy Mümina nawiązuje fabuła tureckiego serialu obyczajowego Zraniona miłość z lat 2016-2018. Sam Aksoy stał się pierwowzorem głównego bohatera produkcji - Cevdeta (Halit Ergenç), pułkownika Sił Narodowych (byłego majora armii osmańskiej) służącego z rozkazu lokalnego patrioty a następnie Mustafy Kemala w greckim wojsku, w stopniu pułkownika (po awansie generała)[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e İstiklal Savaş'nın iki ünlü casusundan biri [online], aydinlik.com.tr [dostęp 2024-04-24] (tur.).
- ↑ İşte Genelkurmay belgelerinde Albay Cevdet [online], com/iste-genelkurmay-belgelerinde-albay-cevdet-0211171200.html [dostęp 2024-04-24] (tur.).
- ↑ a b İşte İstiklal'in gizli kahramanı gavur Mümin! - Sözcü [online], sozcu.com.tr [dostęp 2024-04-24] (tur.).
- ↑ https://www.ulusal.com.tr/gundem/vatanim-sensin-dizisindeki-albay-cevdet-in-gercekte-kim-oldugu-ortaya-cikti-h145240.html
- ↑ Albay Cevdet gerçekten yaşamış [online], hurriyet.com.tr [dostęp 2024-04-24] (tur.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Yaşar Aksoy, Gâvur Mümin. Gazi Pasa’nin Casusu, Kirmizi Kedi Yayinevi 2020.