Muzeum Ziemi Braniewskiej

Muzeum Ziemi Braniewskiej

Dawne Kolegium Jezuickie (Liceum Hosianum) – obecnie siedziba muzeum
Państwo	Polska
Miejscowość	Braniewo
Adres	ul. Gdańska 19 14-500 Braniewo
Data założenia	3 września 2016
Dyrektor	Zarząd Towarzystwa Miłośników Braniewa
Położenie na mapie Braniewa Muzeum Ziemi Braniewskiej
Położenie na mapie Polski Muzeum Ziemi Braniewskiej
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Muzeum Ziemi Braniewskiej
Położenie na mapie powiatu braniewskiego Muzeum Ziemi Braniewskiej
54°22′54,6″N 19°49′18,6″E
Strona internetowa

Muzeum Ziemi Braniewskiej – placówka muzealna w Braniewie, założona w 2016 z inicjatywy miejscowych działaczy społecznych, członków i miłośników Towarzystwa Miłośników Braniewa. Uroczyste otwarcie pierwszej ekspozycji miało miejsce 3 września 2016. Zalążkiem zbiorów była kolekcja Braniewskiego Towarzystwa Historycznego „Baszta” oraz liczne dary społeczeństwa.

Historia muzealnictwa w Braniewie

Pierwsze muzeum – Das Antik-Archäologische Kabinett am Lyceum Hosianum

Założyciel pierwszego muzeum – prof. Weißbrodt

Jeden z cenniejszych eksponatów – popiersie biskupa Marcina Kromera z XVI wieku

Biblia. Testamentum Novum cum prologis, pozyskana ok. 1900 przez prof. Weißbrodta – współcześnie najstarszy zabytek w Bibliotece Narodowej

Kopia inskrypcji łacińskiej z końca XIX w. (na zamówienie prof. Weißbrodta) z sarkofagu konsula Luciusa Corneliusa Scypiona Barbatusa (298 p.n.e.). Jego zwycięstwa opisuje elogium na sarkofagu – jest to najstarsza inskrypcja łacińska dotycząca postaci historycznej

W 1880 przy braniewskim Liceum Hosianum prof. Wilhelm Weißbrodt utworzył jedno z najstarszych muzeów w Prusach Wschodnich Das Antik-Archäologische Kabinett am Lyceum Hosianum in Braunsberg. Początkowym zamysłem autora było stworzenie sali historycznej stanowiącej bazę dydaktyczną dla studentów uczelni, lecz dzięki gorliwości profesora z początkowo niewielkiego zbioru gipsowych odlewów powstało pokaźne muzeum sztuki antycznej. Wśród eksponatów prof. Weißbrodt zgromadził w muzeum, oprócz odlewów, wiele zabytkowych inskrypcji oraz znalezisk archeologicznych. Pod koniec życia profesora Weißbrodta katalog zbiorów liczył 1250 pozycji, z czego około połowa zbiorów była oryginałami. Kamiennych inskrypcji było około 140. Ponadto gabinet archeologii antycznej zawierał wiele bezcennych zabytków z Grecji, Italii i Egiptu: rzeźby antyczne i reliefy, detal architektoniczny, kolekcję ceramiki obejmującą zespół waz greckich (jak aryballos czy alabastron koryncki), greckie naczynia czarno- i czerwonofigurowe, naczynia wykopane przez Heinricha Schliemanna w Troi, rzymskie Terra sigillata czy etruskie Bucchero, terakoty aleksandryjskie, lampki rzymskie; ponadto zbiór małej plastyki greckiej, rzymskiej i egipskiej, w tym gliniane figurki z Tanagry; a także liczne rzymskie przedmioty ze szkła i brązu, fragmenty tkaniny koptyjskiej, mumie i papirusy egipskie, oprócz tego biżuterię, broń i inne. Za sprawą prof. Weißbrodta i profesora historii Viktora Röhricha od 1899 działał również gabinet numizmatyczny, który obejmował zarówno monety antyczne, jak i późniejsze. Najważniejszy etap budowania kolekcji skończył się w 1917 wraz ze śmiercią profesora Weißbrodta, który mimo podeszłego wieku (umarł w wieku 81 lat) do końca był oddany braniewskiej uczelni i jej zbiorom. W latach 1918–1923 kolejnym opiekunem zbiorów antycznych został Josef Kroll (1889–1980), profesor filozofii klasycznej, wykształcony na uniwersytetach w Münster, Freiburgu i Berlinie, zajmujący się problematyką religijności w świecie greckim (następnie wyjechał z Braniewa na uniwersytet w Kolonii, gdzie został rektorem). W 1923 zbiory przejął profesor Bernhard Laum (1884–1974), znany archeolog, specjalista od antyku greckiego i rzymskiego, po doktoracie w Strasburgu i habilitacji we Frankfurcie. Za jego czasów, podobnie jak za kadencji jego poprzednika, nie było już tak wiele nowych nabytków. W XX w. muzeum zmieniało swoją lokalizację w mieście, część zbiorów była prezentowana w Kamiennym Domu, część została przeniesiona w 1927 do budynku dawnego kasyna miejskiego. W 1936 prof. Laum opuścił Braniewo, przenosząc się na Uniwersytet w Marburgu, ostatnim kustoszem muzeum został nauczyciel greki i łaciny Josef Weinig (1888–1945).

Muzeum istniało jednak nieprzerwanie aż do II wojny światowej. W 1945 budynki, w których przechowywano zbiory – Kamienny Dom i budynek po kasynie – zostały zniszczone podczas działań wojennych, a po wojnie rozebrane.

Sytuacja po II wojnie światowej

Po wojnie zbiory uległy rozproszeniu, muzeum przestało istnieć. Część eksponatów zaginęła, część eksponatów sztuki sakralnej trafiła do kościołów w różnych miastach. Do dziś na wystawach w zamku w Lidzbarku Warmińskim (oddział Muzeum Warmii i Mazur) prezentowanych jest kilkanaście rzeźb oraz część kolekcji cyny z przedwojennych zbiorów Braniewa. Wiele z ocalałych zabytków przekazano do ówczesnego Muzeum Mazurskiego w Olsztynie, później znalazły się one w Dziale Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie (122 kamienne inskrypcje – 39 łacińskie i 84 greckie). Najstarszy rękopis w Muzeum Narodowym w Warszawie pochodzi ze zbiorów muzealnych Braniewa. Jest nim rękopis Nowego Testamentu z VIII wieku, zakupiony przez prof. Weißbrodta w 1900, a przechowywany wcześniej w Trewirze i Koblencji.

Od 1945 Braniewo nie miało własnej placówki muzealnej, pomimo swojej bogatej historii.

28 listopada 1978 zawiązało się w mieście Towarzystwo Miłośników Braniewa. Od samego początku istnienia stowarzyszenia jednym z priorytetów działalności było dążenie do utworzenia muzeum miasta Braniewa. Idea długo pozostawała w sferze planów, m.in. ze względu na problem znalezienia odpowiedniej godnej lokalizacji, właściwej dla tego rodzaju placówki. Brak było też zaangażowania władz lokalnych, a także środków finansowych na zrealizowanie przedsięwzięcia. W 2015 Towarzystwo Miłośników Braniewa wystąpiło do starosty braniewskiego z pismem proszącym o pomoc i podjęcie działań w Kurii Arcybiskupiej, mającym na celu zrealizowanie marzenia wielu mieszkańców Braniewa – utworzenia muzeum.

W styczniu 2016 podpisane zostało porozumienie władz powiatu braniewskiego z Kurią Archidiecezjalną w Olsztynie – właścicielem historycznego obiektu Collegium Hosianum, na mocy którego pomieszczenia po zlikwidowanej bibliotece pedagogicznej zostały użyczone do końca 2025 roku na obiekt muzealny. W czerwcu 2016 udało się przenieść do pomieszczenia zastępczego cały księgozbiór ok. 20 tys. książek biblioteki, w lipcu rozpoczęto remont i adaptację pierwszych pomieszczeń. To wszystko mogło się odbyć dzięki finansowym wsparciu Starostwa Powiatowego w Braniewie, wsparciu materialnym braniewskich przedsiębiorców oraz pomocy mieszkańców Braniewa. Pomoc ze strony osób wspierających polegała na przekazywaniu niezbędnego wyposażenia, w tym: materiałów budowlanych, elektrycznych, grzejników, a także wsparcia logistycznego. Istotnym czynnikiem powstania muzeum był też dobry klimat ze strony Kościoła oraz dyrekcji Zespołu Szkół Zawodowych, która zajmuje pozostałą część obiektu.

Muzeum Ziemi Braniewskiej

Ekspozycje muzealne (2017)

Ekspozycje muzealne (2017)

Ekspozycje muzealne (2017)

Muzeum Ziemi Braniewskiej zostało otwarte 3 września 2016. Prowadzone jest społecznie przez organizację pozarządową, jaką jest Towarzystwo Miłośników Braniewa. Pozyskiwane bądź wypożyczane są kolejne eksponaty do muzeum, otwierane kolejne wystawy stałe i czasowe. Ponadto organizowane są w muzeum konferencje, w tym międzynarodowe, oraz czwartkowe spotkania z historią. Remontowane i adaptowane na cele muzealne są kolejne pomieszczenia – m.in. przylegająca do obiektu Hosianum średniowieczna 4-kondygnacyjna Wieża Klesza. 4 sierpnia 2017 w Muzeum Ziemi Braniewskiej dokonano otwarcia kolejnych wystaw pt. „Braniewo - miasto portowe od połowy XIV do połowy XX wieku” oraz „Ceramika budowlana konstrukcyjna i dekoracyjna”. Do Wieży Kleszej przeniesiona została wystawa „Historia Zamku Biskupiego w Braniewie”.16 listopada 2017 otwarto kolejną wystawę „W przededniu wielkiej wojny 1409–1410”. Na wystawie prezentowane są zbroje rycerskie oraz poszczególne elementy: przyłbica, napierśniki, naramienniki, rękawice i trzewiki pancerne, a także sztylety, tarcze i miecze. Na ścianie ukazana jest chorągiew braniewska, a w witrynkach drobne przedmioty codziennego użytku.

Na zewnątrz muzeum, pod arkadami, znajduje się ciekawy ciąg tablic pamiątkowych, sukcesywnie wystawianych kolejnym wybitnym postaciom związanym z Braniewem, jak m.in. Antonio Possevino (pierwsza tablica, styczeń 2006), Stanisław Hozjusz (listopad 2006), Władysław Świtalski (2012), Wilhelm Weißbrodt (2014), Maciej Kazimierz Sarbiewski (2016), Konrad Zuse (2017) i ostatnia poświęcona węgierskiemu poecie epoki odrodzenia Bálintowi Balassiemu (31 maja 2018). Kolejne tablice wybitnych osób związanych z Braniewem są już umieszczane w innych lokalizacjach w mieście, np. tablice honorowych obywateli Braniewa – Jacoba Jacobsona (21 września 2018) i Wojciecha Iwulskiego (21 października 2020) – zostały odsłonięte przy ul. Kościuszki., a tablice upamiętniające zmarłych wykładowców na otwartym w 2021 lapidarium na cmentarzu św. Jana.

Wydawana była również w formie papierowej cykliczna publikacja poświęcona historii Braniewa i okolic pt. Celulozowe Muzeum Ziemi Braniewskiej. Wydanie pierwszej części miało miejsce w grudniu 2014, jako pierwszy przyczynek do utworzenia muzeum, a także tęsknota za niezmaterializowanymi jeszcze dążeniami do jego posiadania. Do 2017 wydane zostały cztery części publikacji Celulozowe Muzeum Ziemi Braniewskiej. Następne wydania są to przeważnie monografie poświęcone historycznym budowlom i wybitnym mieszkańcom – m.in. Życie i działalność ks. Tadeusza Brandysa, Życie i działalność ks. dziekana Stanisława Orłowskiego, Historia Wieży Kleszej, Dawne braniewskie obwarowania miejskie.

Muzeum jest otwarte codziennie w godz. 12.00–16.00 oprócz poniedziałków. Wstęp do muzeum jest bezpłatny.

Linki zewnętrzne

• Muzeum Ziemi Braniewskiej. Prezentacja filmowa muzeum