Muzeum Kolejnictwa na Śląsku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej
Ilustracja
Wachlarz parowozowni w Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Jaworzyna Śląska

Adres

ul. Towarowa 4
58-140 Jaworzyna Śląska

Data założenia

2004

Zakres zbiorów

kolejnictwo

Położenie na mapie Jaworzyny Śląskiej
Mapa konturowa Jaworzyny Śląskiej, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej”
Położenie na mapie powiatu świdnickiego
Mapa konturowa powiatu świdnickiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej”
Położenie na mapie gminy Jaworzyna Śląska
Mapa konturowa gminy Jaworzyna Śląska, w centrum znajduje się punkt z opisem „Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej”
Ziemia50°54′56,304″N 16°26′12,494″E/50,915640 16,436804
Strona internetowa

Muzeum Kolejnictwa na Śląsku – prywatne muzeum w Jaworzynie Śląskiej w województwie dolnośląskim. Głównym celem statutowym placówki jest ochrona i promocja dziedzictwa kultury technicznej na terenie Śląska oraz działalność dydaktyczna i naukowa. Cele realizowane są przede wszystkim przez ochronę posiadanego zbioru, opracowywanie ekspertyz i dokumentacji, a także konserwację oraz rewitalizację historycznych obiektów przemysłowych.

Muzeum mieści się na terenie zespołu historycznej parowozowni w Jaworzynie Śląskiej. Budynek parowozowni wachlarzowej pochodzi z 1907 roku, rozbudowywany w latach 1914, 1933 oraz 1960.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Kolekcja eksponatów znajdujących się w Muzeum tworzona była od 1992 roku początkowo przez PKP przy współpracy z Klubem Sympatyków Kolei z Wrocławia.[1]

Brak środków na ich utrzymanie spowodował, że od 2002 roku obiekt zaczął popadać w ruinę, a zabytki kolejnictwa były systematycznie rozkradane.[2]

Muzeum Kolejnictwa na Śląsku rozpoczęło swoją działalność w 2004[3][4]. Po ponad rocznych staraniach zmierzających do ratowania kolekcji parowozów i lokomotyw zgromadzonych w Jaworzynie Śląskiej, Muzeum wydzierżawiło teren wraz z eksponatami od Gminy Jaworzyna Śląska. Od 2005 roku Muzeum prowadzi swoją działalność pod nadzorem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2016 r. Muzeum stało się Oddziałem Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska. Zbiór eksponatów przejęty od PKP składał się z 34 lokomotyw, 41 wagonów i 8 maszyn warsztatowych.

Obecnie Muzeum dysponuje największą kolekcją taboru kolejowego w Polsce, jej podstawę stanowi zbiór 40 lokomotyw parowych produkcji niemieckiej, polskiej, amerykańskiej oraz angielskiej oraz przeszło 60 wagonów kolejowych różnego typu i przeznaczenia a także inne szynowe pojazdy specjalistyczne.[2]

Ekspozycje[edytuj | edytuj kod]

Podstawę kolekcji Muzeum stanowi zabytkowy tabor kolejowy normalnotorowy z lat 1890 do 1972. Zbiór tworzy 50 lokomotyw trakcji parowej, spalinowej i elektrycznej, a także 100 wagonów oraz kolejowych pojazdów specjalistycznych np. drezyn WM-10. Zabytkowy tabor kolejowy prezentowany jest na terenie bocznicy kolejowej Muzeum, w tym na wachlarzu parowozowni. W kolekcji znajdują się również sprawne pojazdy szynowe – polski parowóz TKt48-18 z 1951 roku, czechosłowacki autobus szynowy serii 830(inne języki) z 1955 roku, najstarsza czynna lokomotywa spalinowa w Polsce, Deutz OMZ 122 R z 1940 roku, lokomotywa spalinowa Ls40 4606, a także lokomotywa manewrowa SM30-531 z 1961 roku.

Ekspozycje stałe Muzeum Kolejnictwa na Śląsku prezentują historię kolei i techniki kolejowej od XIX wieku do okresu PRL. W częściowo chronologicznym układzie wyodrębniono 7 tematycznych przestrzeni ekspozycyjnych:

  • Naczelnik 1930 (historia kolei w Jaworzynie Śląskiej 1843–1945),
  • Naczelnik 1977 (historia kolei w Jaworzynie 1945–1990),
  • pracownia ODRA (prezentująca jedyną na Dolnym Śląsku elektroniczną maszynę cyfrową, czyli komputer mainframe ODRA 1305),
  • Kolejowa Kasa,
  • Kolejowa Medycyna Pracy,
  • Kolejowa Drukarnia oraz
  • zabytkowa makieta kolejowa H0.

Intencją Muzeum było opowiedzenie historii kolei, jednego z najważniejszych wynalazków w dziejach naszej cywilizacji, w oparciu o lokalny, dobrze udokumentowany kontekst w zrekonstruowanych wnętrzach stanowiących autentyczne i atrakcyjne tło dla głównej narracji.

Zawartość ekspozycji stanowią w dużej mierze nie prezentowane wcześniej artefakty ze zbiorów Muzeum Kolejnictwa na Śląsku i pozostałych oddziałów Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska. Dużej liczbie różnorodnych rodzajowo zabytków towarzyszy bogaty materiał ilustracyjny — tekstowy, mapowy oraz ikonograficzny.

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Wybrane eksponaty[edytuj | edytuj kod]

Ważniejsze wydarzenia[edytuj | edytuj kod]

Od 2011 roku na terenie Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku organizowana jest Gala Parowozów[5][6][7], Międzynarodowe Zloty Zabytkowych Parowozów. Rok rocznie Jaworzynę Śląską odwiedzają parowozy z Niemiec, Czech i Polski. W 2014 odbyła się 4 edycja, w której udział wzięły parowozy z Polski i Czech.

Wiosną 2014 roku, po przeprowadzeniu remontów i modernizacji zabytkowej infrastruktury kolejowej, w ramach projektu współfinansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego uruchomiono na terenie bocznicy kolejowej Muzeum tzw. Trasę Parowozową. Dzięki temu zwiedzający uzyskali możliwość przejazdu zabytkowym taborem kolejowym (prowadzonym przez parowóz TKt48-18 bądź przez wagon motorowy konstrukcji czeskiej), połączonego z prezentacją najważniejszych obiektów technicznych, kluczowych dla funkcjonowania dawnej parowozowni. Na trasie zwiedzania znajdują się m.in. żuraw wodny, dźwig węglowy Thiele & Maiwald z 1920 r. z zasiekiem, kanał oczystkowy z elektrowyciągiem, obrotnica oraz zapadnia kolejowa Henschla z 1930 r. Obejrzeć można również pomieszczenia dawnego warsztatu pneumatycznego, odlewni i warsztatu mechanicznego, a także olejarnię i piaskownię, a także autentyczny schron z 1943 r.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Klub Sympatyków Kolei we Wrocławiu [online], wolf.ict.pwr.wroc.pl [dostęp 2019-06-11].
  2. a b Maciej Mądry, Katalog Muzealiów Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej, Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska, 2015.
  3. MKDNiS – Muzea utworzone przez osoby fizyczne s. 6, poz. 57.. bip.mkdnis.gov.pl, 19 marca 2014. [dostęp 2021-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-10-06)].
  4. Piotr Gerber, Miron Urbaniak, Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej - nowe formy ochrony zabytków w Polsce, [w:] Maria Zwierz (red.), Wrocławskie dworce kolejowe: książka wydana z okazji obchodów 160. rocznicy uruchomienia linii kolejowej Wrocław-Berlin, Wrocław 2006, s. 116, ISBN 978-83-89262-30-1.
  5. Gala Parowozów 2014.
  6. GALA PAROWOZÓW 2014.
  7. GALA PAROWOZÓW 2014.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]