Naczelny Komitet Narodowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Naczelny Komitet Narodowy w 1914. Siedzą (od lewej): Ludomił German, Konstanty Srokowski, Edmund Zieleniewski, prezes NKN Władysław Leopold Jaworski, Władysław Sikorski, Ignacy Steinhaus. Stoją (od lewej) Rudolf Starzewski, Tadeusz Starzewski, Ludwik Hieronim Morstin, Artur Hausner, Antoni Górski, Zygmunt Marek, Aleksander Lisiewicz.
Departament Wojskowy NKN 1914. W centrum stoi Ignacy Daszyński, w centrum za stołem Władysław Sikorski.
Sekretariat Generalny NKN 1915/16 Kraków. W środku Michał Sokolnicki i Leon Wasilewski
Michał Sokolnicki jako sekretarz NKN
Siedziba i biuro werbunkowe Departamentu Wojskowego NKN, Piotrków Trybunalski 1916

Naczelny Komitet Narodowy – reprezentacja polityczna Polaków w Galicji, powstała 16 sierpnia 1914 w Krakowie, w wyniku porozumienia wszystkich polskich środowisk politycznych zaboru austriackiego: konserwatystów, demokratów, narodowych demokratów, postępowców, ludowców i socjalistów. Popierał rozwiązanie sprawy polskiej podczas I wojny światowej w oparciu o Austro-Węgry - był rzecznikiem trializmu czyli przekształcenia monarchii habsburskiej w trzyczłonowe państwo Austro-Węgry-Polskiej. Polską część monarchii miano utworzyć z połączenia Galicji z Królestwem Polskim. Na czele NKN stanął Juliusz Leo. Kolejni prezesami organizacji byli Władysław Leopold Jaworski, Leon Biliński.

Historia[edytuj | edytuj kod]

NKN powstał z połączenia Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych i lwowskiego Centralnego Komitetu Narodowego. Organizację poparli konserwatyści krakowscy, Stronnictwo Postępowo-Demokratyczne[1], Stronnictwo Ludowe i Unia Stronnictw Niepodległościowych.

Department Prasy NKN-u wydawał m.in. Wiadomości Polskie.

Polityka NKN była proaustriacka i od początku zmierzała w kierunku utworzenia monarchii trialistycznej: Austro-Węgiersko-Polskiej. Z inicjatywy NKN były tworzone Legiony Polskie u boku armii austriackiej. Polityka władz austriackich, pomimo przychylności cesarza Franciszka Józefa dla takiej koncepcji, była powstrzymywana przez Cesarstwo Niemieckie, odgrywające w sojuszu z Austro-Węgrami rolę dominującą i niechcące dopuścić do zjednoczenia ziem polskich zaboru rosyjskiego i austriackiego pod berłem Habsburga. Dla Berlina było to niepożądane ze względu na znaczące wzmocnienie pozycji Austrii i realne zagrożenie polską irredentą wobec ziem polskich zaboru pruskiego.

Poleceniom NKN-u nie podporządkował się Józef Piłsudski, który 5 września 1914, utworzył związaną z Niemcami krótkotrwałą Polską Organizację Narodową.

Organizację opuścili także działacze reprezentujący nurt endecki, nie zgadzający się z treścią roty przysięgi składanej przez Legiony, zbyt mało akcentującej polski, narodowy charakter wojska.

W NKN istniały dwie sekcje: krakowska, na czele której stał Władysław Leopold Jaworski, oraz lwowska, na czele której stał Tadeusz Cieński. Departamentem wojskowym NKN kierował płk Władysław Sikorski, reprezentujący stanowisko proaustriackie. W 1915 r. doszło do konfliktu pomiędzy Sikorskim i Piłsudskim, który sprzeciwiał się dalszemu werbunkowi do Legionów wobec dwuznacznego stanowiska władz austriackich w sprawie polskiej.

W następnych latach doszło do upadku znaczenia NKN, które stopniowo traciło poparcie od coraz większej ilości frakcji.

W związku z powołaniem Rady Regencyjnej, jako organu władzy zwierzchniej Królestwa Polskiego, zadeklarowano rozwiązanie NKN. Niemniej jednak jeszcze 1 stycznia 1918 r. Rada Ministrów Królestwa Polskiego zawarła z tą organizacją porozumienie o przekazaniu na rzecz jej Departamentu Stanu zagranicznych biur informacyjnych, zorganizowanych przez NKN[2].

Struktura[edytuj | edytuj kod]

Przewodniczącym NKN został Prezes Koła Polskiego Juliusz Leo[3], NKN dzielił się na dwie autonomiczne sekcje: wschodnią z siedzibą we Lwowie i zachodnią z siedzibą w Krakowie. Każda z tych z nich miała sprawować funkcje w pełnym zakresie NKN. Sprawy dotyczące ogólnego kierownictwa zastrzeżone były Komitetowi Wykonawczemu. NKN składał się z 20 członków rzeczywistych i takiej samej liczby ich zastępców.

Sekcja Wschodnia NKN[edytuj | edytuj kod]

Sekcja Zachodnia NKN[edytuj | edytuj kod]

Organizacja[edytuj | edytuj kod]

  • Departament Wojskowy: Biuro Werbunkowe, Biuro Prasowe, Biuro Prezydialne, Oddział Wywiadowczy[6] - z siedzibą w Piotrkowie
  • Departament Skarbowy
  • Departament Opieki - z siedzibą w Krakowie
  • Departament Organizacyjny
  • przedstawicielstwa zagraniczne
  • centralne biuro wydawnictw

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919. przypisy Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, t. I Wrocław 2010, s. 33.
  2. ↑ Damian Szymczak: Między Habsburgami a Hohenzollernami. Rywalizacja niemiecko - austro-węgierska w okresie I wojny światowej a odbudowa państwa polskiego. Kraków: Avalon, 2009, s. 346. ISBN 978-8360448-71-7.
  3. ↑ Do Narodu Polskiego! Polacy! W Krakowie, dnia 16 sierpnia 1914. Parlamentarne Koło Polskie, [b.n.s]
  4. ↑ Dziennik Obwieszczeń Naczelnego Komitetu Narodowego. Sekcya Zachodnia, Kraków 24 sierpnia 1914 roku, rok I, nr 1, s. 3.
  5. ↑ Konstanty Srokowski, N. K. N.: zarys historji Naczelnego Komitetu Narodowego, Kraków 1923, s. 146-147.
  6. ↑ dzieje.pl (pol.). W: 11 listopada 1918 - zdjęcia cz. 1 [on-line]. [dostęp 01-04-2012].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Naczelny_Komitet_Narodowy&oldid=64474006”