Naczelny Komitet Narodowy
Naczelny Komitet Narodowy – powstały 16 sierpnia 1914 w Krakowie, w wyniku porozumienia polskich środowisk konserwatywnych i demokratycznych. W założeniu miał być najwyższą władzą wojskową, polityczną i skarbową dla Polaków zamieszkujących Galicję. Na jego czele stanął Juliusz Leo. Kolejni prezesami organizacji byli Władysław Leopold Jaworski, Leon Biliński.
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
NKN powstał z połączenia Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych i Centralnego Komitetu Narodowego (lwowski). Organizację poparli konserwatyści krakowscy, Stronnictwo Postępowo-Demokratyczne[1], Stronnictwo Ludowe, i Unia Stronnictw Niepodległościowych.
Polityka NKN była proaustriacka i od początku zmierzała w kierunku utworzenia monarchii trialistycznej: Austro-Węgiersko-Polskiej. Z inicjatywy NKN były tworzone Legiony Polskie u boku armii austriackiej. Polityka władz austriackich, pomimo przychylności cesarza Franciszka Józefa dla takiej koncepcji, była powstrzymywana przez Cesarstwo Niemieckie, odgrywające w sojuszu z Austro-Węgrami rolę dominującą i niechcące dopuścić do zjednoczenia ziem polskich zaboru rosyjskiego i austriackiego pod berłem Habsburga. Dla Berlina było to niepożądane ze względu na znaczące wzmocnienie pozycji Austrii i realne zagrożenie polską irredentą wobec ziem polskich zaboru pruskiego.
Poleceniom NKN-u nie podporządkował się Józef Piłsudski, który 5 września 1914, utworzył związaną z Niemcami krótkotrwałą Polską Organizację Narodową.
Organizację opuścili także działacze reprezentujący nurt endecki, nie zgadzający się z treścią roty przysięgi składanej przez Legiony, zbyt mało akcentującej polski, narodowy charakter wojska.
W NKN istniały dwie sekcje: krakowska, na czele której stał Władysław Leopold Jaworski, oraz lwowska, na czele której stał Tadeusz Cieński. Departamentem wojskowym NKN kierował płk Władysław Sikorski, reprezentujący stanowisko proaustriackie. W 1915 r. doszło do konfliktu pomiędzy Sikorskim i Piłsudskim, który sprzeciwiał się dalszemu werbunkowi do Legionów wobec dwuznacznego stanowiska władz austriackich w sprawie polskiej.
W następnych latach doszło do upadku znaczenia NKN, które stopniowo traciło poparcie od coraz większej ilości frakcji.
W związku z powołaniem Rady Regencyjnej, jako organu władzy zwierzchniej Królestwa Polskiego, zadeklarowano rozwiązanie NKN. Niemniej jednak jeszcze 1 stycznia 1918 r. Rada Ministrów Królestwa Polskiego zawarła z tą organizacją porozumienie o przekazaniu na rzecz jej Departamentu Stanu zagranicznych biur informacyjnych, zorganizowanych przez NKN[2].
Organizacja[edytuj | edytuj kod]
- Departament Wojskowy: Biuro Werbunkowe, Biuro Prasowe, Biuro Prezydialne, Oddział Wywiadowczy[3] - z siedzibą w Piotrkowie
- Departament Skarbowy
- Departament Opieki - z siedzibą w Krakowie
- Departament Organizacyjny
- przedstawicielstwa zagraniczne
- centralne biuro wydawnictw
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Anna Radziwiłł, Wojciech Roszkowski, 2002, Historia 1871-1939, ISBN 83-7195-050-0
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919. przypisy Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, t. I Wrocław 2010, s. 33.
- ↑ Damian Szymczak: Między Habsburgami a Hohenzollernami. Rywalizacja niemiecko - austro-węgierska w okresie I wojny światowej a odbudowa państwa polskiego. Kraków: Avalon, 2009, s. 346. ISBN 978-8360448-71-7.
- ↑ dzieje.pl (pol.). W: 11 listopada 1918 - zdjęcia cz. 1 [on-line]. [dostęp 01-04-2012].
