Nadolnik (Poznań)
Część Poznania | |
Stara i nowa zabudowa Nadolnika | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miasto | |
SIMC |
0970000 |
Strefa numeracyjna |
(+48) 61 |
Tablice rejestracyjne |
PO |
Położenie na mapie Poznania | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego | |
52°25′37″N 16°57′58″E/52,426900 16,966100 |
Nadolnik – północna część Głównej w Poznaniu, rozlokowana nad rzeką Główną, w jej dolnym biegu, niedaleko ujścia do Warty. Dzielnica posiada silne tradycje młynarskie.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Tradycyjnie za Nadolnik uważa się teren na północ od ul. Mariackiej, w tym północną część ul. Nadolnik (jej większość przynależy do Głównej). Teren ten opada w dolinę rzeki Głównej. Skrajnie zachodnia część Nadolnika, przy Warcie, została w pierwszej dekadzie XXI w. odcięta zbudowaną tu dwujezdniową trasą Augusta Hlonda (tzw. Nowe Zawady).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki pisane o całej Głównej pochodzą z XII i XIII wieku, kiedy to wieś ta stanowiła osadę biskupów poznańskich, którzy w okolicach obecnej ul. Nadolnik posiadali swoją letnią rezydencję. Początkowo Nadolnik tożsamy był z tzw. Nadolnym Młynem, nazywanym tak w odróżnieniu od Górnego Młyna (oba znajdowały się po południowej stronie rzeki Głównej). Rejon Nadolnika pojawia się na mapie po raz pierwszy w 1728, ale brak tam jeszcze nazwy – występuje tylko nazwa Zawad i fragment drogi wiodącej do Młyna. Po raz pierwszy nazwa Nadolnik została uwzględniona na pruskim planie Poznania z 1840, jako Nadolnik M. (obok Ober M.). M. oznaczało młyn (Mühle). Z obu tych młynów wychodziły niewielkie drogi na północ, w kierunku Czerwonaka i Koziegłów. Potem nazwa ulega ugruntowaniu (np. na mapach z 1846 i 1860), a z czasem rozciągnięciu na oba młyny i ich okolice, wzdłuż rzeki Główna i na północ od Głównej (dzielnicy). Na przestrzeni lat okolice te miały charakter przede wszystkim przemysłowy – nierozerwalnie związany z robotniczą tradycją całej Głównej i Zawad. W granicach Poznania Nadolnik znalazł się w 1925.
Młyn[edytuj | edytuj kod]
Z czasem Górny Młyn ulegał przebudowom i modernizacjom. Około 1820 przejęła go firma Pinn & Aronsohn i utrzymywała aż do okolic 1918. W 1924 zabudowania spłonęły. Odbudowano je w 1929, jako jeden z najnowocześniejszych młynów parowych w Wielkopolsce i na polskim Pomorzu – pod nazwą Cerealia (ul. Nadolnik 8). Obiekt wyposażono w maszynę parową firmy Marschall. Do młyna doprowadzono bocznicę kolejową, po której do dziś zachował się modernistyczny most na Głównej. W czasie II wojny światowej młyn przejęli Niemcy – zarządcą został Helmut Lemke, chwalący się wcześniejszą działalnością szpiegowską na terenie międzywojennego powiatu czarnkowskiego. Młyn nazwano Ost Mühle. Po wojnie obiekt przejęły Polskie Zakłady Zbożowe w Poznaniu (od 1945 dyrektorem był Maksymilian Tschuschke). Po 1970 został zelektryfikowany i działał do 21 kwietnia 2015, kiedy to uległ pożarowi. W budynku ponownie wybuchł pożar 2 maja 2016[1]. W lipcu 2017 rozpoczęła się przy młynie budowa deweloperskiego osiedla mieszkaniowego[2], w wyniku czego budynek rozebrano do lutego 2019[3].
Dzieje powojenne[edytuj | edytuj kod]
W 1963 powstał projekt regulacji całej Głównej, w myśl którego dzielnica miała się stać dużym blokowiskiem, co całkowicie zniszczyłoby jej lokalny koloryt. Do zmian jednak nie doszło i dzięki temu Nadolnik nie uległ oddzieleniu od Głównej dwujezdniową ulicą Nowe Zawady i zachował dawny charakter. W początkowych latach XXI w. w rejonie wschodniego Nadolnika powstały nowe bloki komunalne, a w grudniu 2018 oddano do użytku wielofunkcyjne boisko o wymiarach 17 na 36 metrów[4].
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
Z uwagi na boczne położenie Nadolnik stanowi enklawę cennej, ale zaniedbanej zieleni. W okresie międzywojennym istniał tu sztuczny staw (zasypany po 1970). Od strony południowo-zachodniej rósł park z drzewami owocowymi i rabatami kwiatowymi, z basenem i oczkiem wodnym. Uporządkowano go w 1956. Do dziś ślady tego założenia są czytelne. W Studium rozwoju miasta planuje się odbudowę jazu Nadolnik na Głównej i budowę niewielkiej elektrowni wodnej oraz zagospodarowanie terenu na potrzeby rekreacji. Wydzielono także eksperymentalny rezerwat zieleni miejskiej (Park Nadolnik). Znany przyrodnik – Helena Szafran, uważała, że park na Nadolniku, gdyby nie fabryczne sąsiedztwo, byłby najpiękniej usytuowanym parkiem w Poznaniu (duże różnice poziomów, rzeka i staw w sąsiedztwie). W 2013 park uporządkowano i przewidywana jest jego kompleksowa rewitalizacja[5]
W najwyższym punkcie parku Helmut Lemke ustawił w czasie II wojny głaz pamiątkowy poświęcony swojemu ojcu (granitowy obiekt nadal istnieje).
Komunikacja[edytuj | edytuj kod]
Oprócz bocznicy kolejowej (wyłącznie towarowej) do młyna Cerealia, Nadolnik nie posiadał żadnych form komunikacji zbiorowej. Przystanki autobusowe MPK Poznań znajdują się na Głównej, przy Rynku Wschodnim (wcześniej dotarła tam pierwsza w Polsce linia trolejbusowa – 1930, likwidacja – lata 60. XX w.).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Rudnicze (Poznań) – inna dzielnica Poznania o historycznych tradycjach przemysłowych
- Staw Kajka
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Głos Wielkopolski, Wielki pożar starego młyna na Nadolniku
- ↑ so, Osiedle przy młynie, w: My. Czasopismo mieszkańców, nr 8(200)/2017, Pro Publico, Poznań, s.9, ISSN 1641-6813
- ↑ Ostatnie chwile starego młyna, w: My. Czasopismo mieszkańców, nr 2(218)/2019, Pro Publico, Poznań, s.10, ISSN 1641-6813
- ↑ Jest nowe boisko, w: My. Czasopismo mieszkańców, nr 1(217)/2019, Pro Publico, Poznań, s.11, ISSN 1641-6813
- ↑ Agnieszka Smogulecka, Plac zabaw w parku na Nadolniku, Głos Wielkopolski, 25.4.2013, s.5
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dorota Matyaszczyk, Główna i Zawady na planach i mapach Poznania i okolic, w: Kronika Miasta Poznania nr 2/2002, s.81-88, ISSN 0137-3552
- Magdalena Mrugalska-Banaszak, Budownictwo i architektura przemysłowa na Zawadach i Głównej do 1939 roku – wykaz obiektów przemysłowych, w: Kronika Miasta Poznania nr 2/2002, s.222, ISSN 0137-3552
- Jan Tschuschke, Młyn Cerealia na Głównej, w: Kronika Miasta Poznania nr 2/2002, s.247-248, ISSN 0137-3552
- Dorota Leśniewska, Główna i Zawady we współczesnych planach rozwoju miasta Poznania, w: Kronika Miasta Poznania nr 2/2002, s.354 i 361-362, ISSN 0137-3552
- Anna Jabłońska, Zieleń na Głównej i Zawadach w międzywojniu, w: Kronika Miasta Poznania nr 2/2002, s.349-350, ISSN 0137-3552
- Włodzimierz Łęcki, Piotr Maluśkiewicz, Poznań od A do Z, Poznań: KAW, 1986, s. 40, ISBN 83-03-01260-6, OCLC 835895412 .
- Poznań – atlas aglomeracji, wyd. CartoMedia/Pietruska & Mierkiewicz, Poznań, 2008, ISBN 978-83-7445-018-8