Nagórnik zwyczajny

Nagórnik zwyczajny
Monticola saxatilis
(Linnaeus, 1766)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Nadrząd	neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	muchołówkowate
Rodzaj	Monticola
Gatunek	nagórnik zwyczajny
Synonimy
Turdus saxatilis Linnaeus, 1766
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
najmniejszej troski

Nagórnik zwyczajny, nagórnik skalny, drozd skalny (Monticola saxatilis) – gatunek ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae), zamieszkującego rejony górskie od północnej Afryki, przez południową i środkową Europę i Azję Mniejszą aż po środkową Azję (okolice Bajkału, Mongolia i środkowe Chiny). Wędrowny (przeloty IV–V i VIII–IX), zimuje w tropikalnej Afryce.

Pospolity w basenie Morza Śródziemnego. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy w Karpatach; obserwowany w Pieninach, Tatrach, Bieszczadach i w Babiogórskim Parku Narodowym. Dawniej (do początków XX wieku) występował też na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny

Sylwetka wyprostowana, podobna do białorzytki, z długim dziobem i krótkim ogonem. Samiec w szacie godowej ma modropopielatą głowę i gardło, spód ciała i skrzydeł oraz ogon jaskraworude. Wierzch ciała szary z białą plamą o zmiennej wielkości, kuper niebieski. Samice mają upierzenie o przytępionych barwach, ułożonych w deseń łuskowatych plamek. Głowa, gardło i grzbiet brązowe, spód beżowy z rudym nalotem. Ogon rudopomarańczowy, podobnie jak u samca. Młode podobne do samic, ale z bardziej wyrazistym rysunkiem.

Rozmiary

długość ciała ok. 17–19 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 33–37 cm, długość skrzydła złożonego ok. 11,4–12,9 cm, długość ogona ok. 6,5 cm

Masa ciała

ok. 45–60 g

Głos

Wabi krótkim "czak-czak" lub czystym "diu". Śpiew urozmaicony, złożony z melodyjnych fletowych fraz z motywami szczebiotliwymi. Śpiewa siedząc na kamieniu lub w locie, kiedy to wznosi się z rozpostartym ogonem i następnie wraca powoli do punktu wyjścia.

Zachowanie

Prowadzi samotniczy tryb życia. Płochliwy, często chowa się za skałkami. Charakterystycznie potrząsa ogonem, podobnie jak pleszka zwyczajna.

Środowisko

Tereny skaliste w górach i na wyżynach, górskie hale, a na południu zbocza ze żwirem i skąpą roślinnością w winnicach, ruinach, żwirowniach. Preferuje miejsca nasłonecznione i suche. Często występuje powyżej 1500 m n.p.m.

Pożywienie

Głównie owady i ich larwy zbierane na ziemi, a także pająki, jaszczurki oraz jagody.

Lęgi

Gniazdo

W dziurze lub szczelinie skalnej, uwite niezbyt starannie ze źdźbeł i korzonków.

Jaja i wysiadywanie

Samica składa 4–6 jaj o barwie niebieskawo-zielonej, niekiedy skąpo nakrapianych rdzawymi plamkami. Jaja są wysiadywane przez 14–15 dni.

Pisklęta

Pisklęta opuszczają gniazdo po 14–15 dniach. Przez ok. 3–4 tygodnie pozostają pod opieką rodziców.

Status i ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Bibliografia

1. Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 603-604. ISBN 83-919626-1-X.
2. Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 2. Warszawa: Multico, 2005, s. 68. ISBN 83-7073-360-3.
3. Paul Sterry, Richard Allen: Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany'. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 302. ISBN 83-7311-826-8.
4. Lars Jonsson: Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 408. ISBN 83-7319-927-6.
5. Klaus Richarz, Anne Puchta: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 296. ​ISBN 83-7495-018-8​. ISBN 978-83-7495-018-3.