Nagórnik zwyczajny
| ||
| Monticola saxatilis[1] | ||
| (Linnaeus, 1766) | ||
 Samiec | ||
_f_(46527244482).jpg) Samica | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | wróblowe | |
| Podrząd | śpiewające | |
| Rodzina | muchołówkowate | |
| Podrodzina | kląskawki | |
| Rodzaj | Monticola | |
| Gatunek | nagórnik zwyczajny | |
| Synonimy | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 lęgowiska przeloty zimowiska | ||
Nagórnik zwyczajny[4], nagórnik[4], nagórnik skalny, drozd skalny (Monticola saxatilis) – gatunek małego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Nie wyróżnia się podgatunków[2][5]. Nie jest zagrożony.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Nagórnik zamieszkuje rejony górskie od północno-zachodniej Afryki, przez południową i środkową Europę i Azję Mniejszą aż po środkową Azję (okolice Bajkału, Mongolia i środkowe Chiny). Pospolity w basenie Morza Śródziemnego. Wędrowny (przeloty IV–V i VIII–IX), zimuje w tropikalnej Afryce.
W Polsce dawniej skrajnie nieliczny ptak lęgowy w Karpatach; obserwowany w Pieninach, Tatrach, Bieszczadach i w Babiogórskim Parku Narodowym. Do początków XX wieku występował też na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej (choć pojedynczy lęg po długiej przerwie odnotowano tam w latach 60.[6]). Ostatni potwierdzony lęg nagórnika na terenie Polski miał miejsce w 1969 roku na Połoninie Caryńskiej w Bieszczadach, jednak możliwe, że skrajnie niewielka populacja utrzymała się do lat 80., z prawdopodobnymi lęgami w 1985 w Tatrach i 1987 w Pieninach[6]. Po tym czasie ptaki tego gatunku odnotowywano bardzo rzadko, bez oznak lęgowości[6].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
- Wygląd zewnętrzny
- Sylwetka wyprostowana, podobna do białorzytki, z długim dziobem i krótkim ogonem. Samiec w szacie godowej ma modropopielatą głowę i gardło, spód ciała i skrzydeł oraz ogon jaskraworude. Wierzch ciała szary z białą plamą o zmiennej wielkości, kuper niebieski. Samice mają upierzenie o przytępionych barwach, ułożonych w deseń łuskowatych plamek. Głowa, gardło i grzbiet brązowe, spód beżowy z rudym nalotem. Ogon rudopomarańczowy, podobnie jak u samca. Młode podobne do samic, ale z bardziej wyrazistym rysunkiem.
- Rozmiary
- długość ciała ok. 17–19 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 33–37 cm, długość skrzydła złożonego ok. 11,4–12,9 cm, długość ogona ok. 6,5 cm
- Masa ciała
- ok. 45–60 g
- Głos
- Wabi krótkim „czak-czak” lub czystym „diu”. Śpiew urozmaicony, złożony z melodyjnych fletowych fraz z motywami szczebiotliwymi. Śpiewa siedząc na kamieniu lub w locie, kiedy to wznosi się z rozpostartym ogonem i następnie wraca powoli do punktu wyjścia.
- Zachowanie
- Prowadzi samotniczy tryb życia. Płochliwy, często chowa się za skałkami. Charakterystycznie potrząsa ogonem, podobnie jak pleszka zwyczajna.
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Tereny skaliste w górach i na wyżynach, górskie hale, a na południu zbocza ze żwirem i skąpą roślinnością w winnicach, ruinach, żwirowniach. Preferuje miejsca nasłonecznione i suche. Często występuje powyżej 1500 m n.p.m.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Głównie owady i ich larwy zbierane na ziemi, a także pająki, jaszczurki oraz jagody.
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
- Gniazdo
- W dziurze lub szczelinie skalnej, uwite niezbyt starannie ze źdźbeł i korzonków.
- Jaja i wysiadywanie
- Samica składa 4–6 jaj o barwie niebieskawo-zielonej, niekiedy skąpo nakrapianych rdzawymi plamkami. Jaja są wysiadywane przez 14–15 dni.
- Pisklęta
- Pisklęta opuszczają gniazdo po 14–15 dniach. Przez ok. 3–4 tygodnie pozostają pod opieką rodziców.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje nagórnika zwyczajnego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 0,8–2,9 miliona dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[7]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek wymarły regionalnie (RE, Regionally Extinct)[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Monticola saxatilis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Collar, N. & Bonan, A.: Rufous-tailed Rock-thrush (Monticola saxatilis). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-26].
- ↑ a b Monticola saxatilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 - kląskawki (wersja: 2019-10-12). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-26].
- ↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Chats, Old World flycatchers (ang.). IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-26].
- ↑ a b c d Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 603–604. ISBN 83-919626-1-X.
- Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 2. Warszawa: Multico, 2005, s. 68. ISBN 83-7073-360-3.
- Paul Sterry, Richard Allen: Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 302. ISBN 83-7311-826-8.
- Lars Jonsson: Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 408. ISBN 83-7319-927-6.
- Klaus Richarz, Anne Puchta: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 296. ISBN 83-7495-018-8. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.
- Monticola saxatilis (Nagórnik). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 309–311. ISBN 83-86564-43-1.