Neil Ferguson (epidemiolog)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Neil Ferguson
Neil Morris Ferguson
Ilustracja
Neil M. Ferguson
(14 lutego 2020)
Data i miejsce urodzenia

grudzień 1968
Whitehaven, North West England

Zawód, zajęcie

biomatematyk, epidemiolog (matematyczne modelowanie rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych)

Narodowość

brytyjska

Alma Mater

Uniwersytet Oksfordzki
(Lady Margaret Hall,
Linacre College)

Uczelnia

Imperial College London

Wydział

III Faculty of Medicine,
School of Public Health

Stanowisko

profesor, prodziekan (Academic Development)

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Neil Ferguson (epidemiolog)[a] (ur. w grudniu 1968 w Whitehaven, North West England[1]) – brytyjski biomatematyk, epidemiolog, specjalista w dziedzinie matematycznego modelowania rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych (w tym pandemie COVID-19[2][3], grypy[4] i in.), profesor biologii matematycznej w Imperial College London (School of Public Health)[5][6], członek Academy of Medical Sciences (UK)[7].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w grudniu 1968 roku w Whitehaven (North West England), gdzie jego ojciec był psychologiem wychowawczym, a matka bibliotekarką (później otrzymała święcenia kapłańskie kościoła anglikańskiego)[8]. Chodził do Llanidloes High School[9], a w latach 1980. kształcił się w Uniwersytecie Oksfordzkim (Lady Margaret Hall[10] i Linacre College). Zamierzał zostać fizykiem (fizyka teoretyczna, fizyka cząstek elementarnych, fizyka materii skondensowanej). Promotorem pracy doktorskiej dotyczącej problemów grawitacji kwantowej był John Wheater[8][11]. Po opublikowaniu w 1994 roku praca spotkała się z uznaniem (była np. cytowana w cenionym podręczniku geometrii kwantowej (ang. quantum geometry)[12]), jednak wkrótce Ferguson – nieoczekiwanie dla promotora – porzucił fizykę cząstek elementarnych zwracając się w kierunku biomatematyki. Stwierdził, że chce zająć się zastosowaniami modelowania matematycznego (zob. np. model Kermacka-McKendricka) w czasie rozwiązywania żywotnych potrzeb ludzi zagrożonych epidemiami (w drugiej połowie lat 1990. zmagano się ze wzrostem zapadalności na HIV). Wspomina[13], że nowy cel wybrał po wysłuchaniu wykładu Roberta Maya (Baron May of Oxford), fizyka teoretycznego, który stworzył m.in. matematyczne podstawy biologii, populacjologii, wiedzy o strukturach ekosystemów i in.[14][15] (wprowadził pojęcie basic reproductive number – podstawowa liczba odtwarzania R0[b])[16].

Praca zawodowa[edytuj | edytuj kod]

Jest profesorem biomatematyki w Imperial College London (zob. też Roy M. Anderson), gdzie kieruje Zakładem Epidemiologii Chorób Zakaźnych w School of Public Health oraz pełni funkcję prodziekana wydziału medycznego do spraw rozwoju akademickiego[5]. Kieruje również jednostkami:

  • Abdul Latif Jameel Institute for Disease and Emergency Analytics (J-IDEA)[17]
  • MRC[c] Centre for Global Infectious Disease Analysis (MRC-GIDA)[18]; w tych ramach Imperial College COVID-19 Response Team, opracowujący i udostępniający raporty o rozwoju epidemii w Wielkiej Brytanii i innych krajach[2]

MRC-GIDA współpracuje z WHO i doradza rządowi Wielkiej Brytanii w sprawach strategii walki z epidemiami, m.in. z pandemią COVID-19 (w ramach centrum GIDA działa Scientific Advisory Group for Emergencies, Sage[d][19]). Neil Ferguson współpracuje też z zespołem CSaP w University of Cambridge (Centre for Science and Policy, centrum wdrażające nowe mechanizmy współdziałania naukowców z politykami[6][20]). Współrealizuje programy badawcze finansowane w ramach grantów o łącznej wysokości rzędu 5 mln GBP[6].

Tematyka badań naukowych[edytuj | edytuj kod]

Celem badań jest lepsze zrozumienie czynników epidemiologicznych i procesów populacyjnych, które decydują o rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych w populacjach ludzi i zwierząt. Ta wiedza umożliwia opracowywanie optymalnych strategii interwencyjnych, zmierzających do ograniczania rozwoju chorób w skali organizmów i całych populacji, jest podstawą programów ochrony zdrowia publicznego obejmujących zagadnienia weterynarii biocenotyki i inne. W czasie tworzenia modeli epidemiologicznych są uwzględniane m.in. informacje o strukturze społecznej narażonej ludności, popularności szczepień, skuteczności dostępnych leków, warunkach wpływających np. na liczebność różnych wektorów(np. komary, kleszcze) itp. Tworzenie prognostycznych modeli epidemiologicznych jest szczególnie trudne, gdy chorobę wywołuje patogen nowy, gdy brakuje niezbędnych do modelowania informacji dot. mechanizmu oddziaływania, zapadalności, śmiertelności, możliwościach nabywania odporności po przechorowaniu, trwałości nabytej odporności itp.). Neil Ferguson z zespołem gromadził dane dot. takich chorób zakaźnych jak[5][6][21]:

Wiedzę o przebiegu epidemii czasów współczesnych oraz zapisy historyczne Ferguson ze współpracownikami wykorzystuje analizując sposoby reakcji na nowe zagrożenia, np. na ataki bioterrorystyczne dokonywane z użyciem celowo uwolnionych wirusów ospy prawdziwej[22].

Od pojawienia się nowego koronawirusa z Wuhan (SARS-CoV-2, COVID-19 w Chinach) Neil Ferguson ze współpracownikami gromadzi, analizuje i popularyzuje informacje potrzebne do zbudowania najbardziej wiarygodnego modelu rozwoju pandemii, pozwalającego rządom realizować najbardziej racjonalne strategie przeciwdziałania. Do czasu opracowania skutecznych szczepionek i leków stosowane są różne interwencje niefarmaceutyczne, NPIs (Non-pharmaceutical interventions[e])[23].

1
A
2
B
3
C
Walka z pandemią COVID-19 wymaga międzynarodowej multidyscyplinarnej współpracy naukowców i polityków.
Stopniowo doskonalone modele epidemiologiczne są ważnym narzędziem, pozwalającym ocenić skuteczność różnych interwencji niefarmakologicznych (NPIs)[24], niezbędnych w warunkach braku szczepionek i leków.
A – Prosty przedziałowy model SIR, opracowany na przełomie lat 1920–1930, pozwalał prognozować – bez stosowania zaawansowanych technik obliczeniowych – zmiany liczby osób zainfekowanych (I, linia czerwona) na podstawie m.in. wartości R0[b]
B – Aktualizowana od 22 października 2020 liczba potwierdzonych przypadków COVID-19 na 1000 mieszkańców (mapy wcześniejsze – zob. historia pliku w Commons)
C – Zmiany sytuacji epidemicznej ilustrują linie (przykład Litwy): gruba ciągła – całkowita liczba potwierdzonych przypadków; gruba przerywana – wygładzony przyrost liczby przypadków; czerwona kropka-kreska – całkowita liczba zgonów; cienka kropkowana – jej wygładzony przyrost

Publikacje (wybór)[edytuj | edytuj kod]

Fizyka teoretyczna[edytuj | edytuj kod]

  • Ferguson, N., Wheater, J.F., On the transition from crystalline to dynamically triangulated random surfaces. Phys. Lett., B 319 (1993), 104
  • Ferguson, N.M. Continuous interpolations from crystalline to dynamically triangulated random surfaces. PhD thesis, Linacre College, University of Oxford (1994).

Epidemiologia (biomatematyka)[edytuj | edytuj kod]

Jest współautorem ponad 300 publikacji, dotyczących różnych epidemii. Ponad 50 spośród nich ukazało się w 2020 roku[5].

COVID-19

Przebiegu pandemii COVID-19 w różnych krajach świata dotyczą m.in. aktualne raporty, opracowywane przez wieloosobowe zespoły naukowców i powszechnie udostępniane (przykład: Report 32: Age groups that sustain resurging COVID-19 epidemics in the United States, 17 September 2020[25]) oraz publikacje w czasopismach naukowych[5], np.:

  • Dighe A., Cattarino L., Cuomo-Dannenburg G. i inni, Response to COVID-19 in South Korea and implications for lifting stringent interventions, BMC Medicine, ISSN 1741-7015.
  • Candido D.S., Claro I.M., de Jesus J.G. i inni, Evolution and epidemic spread of SARS-CoV-2 in Brazil, SCIENCE, Vol: 369, Pages: 1255-+, ISSN 0036-8075.
  • Hogan A., Jewell B., Sherrard-Smith E. i inni, Potential impact of the COVID-19 pandemic on HIV, TB and malaria in low- and middle-income countries: a modelling study, The Lancet Global Health, Vol: 8, Pages: e1132-e1141, ISSN 2214-109X.
  • Thompson H., Imai N., Dighe A. i inni, SARS-CoV-2 infection prevalence on repatriation flights from Wuhan City, China, Journal of Travel Medicine, ISSN 1195-1982.
  • Lavezzo E., Franchin E., Ciavarella C. i inni, Suppression of a SARS-CoV-2 outbreak in the Italian municipality of Vo, Nature, Vol: 584, Pages: 425-429, ISSN 0028-0836.
  • Grassly N.C., Pons-Salort M., Parker E.P.K., White PJ, Ferguson N.M., i inni, Comparison of molecular testing strategies for COVID-19 control: a mathematical modelling study, Lancet Infectious Diseases, ISSN 1473-3099.
  • Flaxman S., Mishra S., Gandy A. i inni, Estimating the effects of non-pharmaceutical interventions on COVID-19 in Europe, Nature, Vol: 584, Pages: 257–261, ISSN 0028-0836.
Oceny ryzyka BSE/vCJD (zob. gąbczasta encefalopatia bydła, choroba Creutzfeldta-Jakoba, priony)
  • Estimation of the number of people incubating variant CJD (1998)[26]
  • Estimating the human health risk from possible BSE infection of the British sheep flock (2002)[27]
  • The transmission dynamics of BSE and vCJD[28]
Epidemiologia pryszczycy i ptasiej grypy u zwierząt gospodarskich
  • The foot-and-mouth epidemic in Great Britain: Pattern of spread and impact of interventions (2001)[29]
  • Transmission intensity and impact of control policies on the foot and mouth epidemic in Great Britain (2001)[30]
Bliskowschodni zespół oddechowy (MERS-CoV)
  • Identification of MERS-CoV in dromedary camels (2013)[31]
  • Middle East respiratory syndrome coronavirus: quantification of the extent of the epidemic, surveillance bias, and transmissibility (2013)[32]
Flawiwirusy
  • Countering the Zika epidemic in Latin America (2016)[33]
  • Using Wolbachia for Dengue Control: Insights from Modelling (2016)[34]

Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]

5 maja 2020 roku (zob. COVID-19, pierwsza fala w Wielkiej Brytanii) Neil Ferguson wycofał się z prac w zespole doradczym Sage po opublikowaniu zarzutu hipokryzji, jak określano co najmniej dwukrotne złamanie przez niego reguł kwarantanny (wówczas nieobowiązkowej). Do wprowadzenia tych reguł usilnie przekonywał premiera Borisa Johnsona, skłonnego wówczas do zastosowania szwedzkiego scenariusza przeciwdziałania pandemii[35]. W czasie wywiadu udzielonego BBC 24 lipca premier przyznał, że reakcje rządu były opóźnione („We could have done things differently”)[36].

Ferguson potwierdził, że w okresie dobrowolnej dwutygodniowej samoizolacji, której poddał się w maju po otrzymaniu pozytywnego wyniku testu na koronawirusa, zgodził się na wizyty gościa w swoim domu. Publicznie przyznał się do popełnionego błędu i przeprosił za swoje zachowanie, jednak sprawa stała się tematem licznych nieprzychylnych komentarzy. W części z nich podważano kompetencje Fergusona (nazywanego „Professor Lockdown” lub „The Master of Disaster”, who „created the infamous Imperial College model”)[35].

W obronie atakowanego występowali członkowie rodziny oraz wieloletni współpracownicy. Doradcy naukowi „Guardiana” sugerowali, że celem rozpętania dyskusji o „skandalu” mogła być próba odwrócenia uwagi opinii publicznej od sytuacji epidemicznej (informacja ukazała się bezpośrednio po tym, gdy w Wielkiej Brytanii wskaźnik zgonów osiągnął najwyższą wartość w Europie, a wkrótce przed decyzją o złagodzeniu obostrzeń)[37][38].

Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ zobacz też:
  2. ↑ a b
    Podstawowa liczba odtwarzania (ang. basic reproductive number): gdzie:
    – liczba kontaktów osoby chorej ze zdrowymi w jednostce czasu,
    – prawdopodobieństwo zakażenia w czasie kontaktu,
    – czas trwania okresu zaraźliwości.
    Model SIR był początkowo prostym układem zwykłych równań różniczkowych. Współcześnie różnymi aspektami pandemii COVID-19 i innych epidemii zajmują się międzynarodowe zespoły specjalistów, dysponujące wysokiej jakości sprzętem i aktualnymi danymi z całego świata (zob. N.M. Ferguson[42] w sieci MIDAS – Models of Infectious Disease Agent Study[43]).
  3. ↑ MRC – Medical Research Council (United Kingdom)
  4. ↑ Neil Ferguson wycofał się z zespołu Sage w maju 2020 (zob. kontrowersje).
  5. ↑ Podział NPIs (Non-pharmaceutical interventions: a – łagodzenie, spowalnianie (mitigation); b – tłumienie, supresja[23] (zob. Michał Zabdyr-Jamróz, Między działaniem bez dowodów a paraliżem przez analizę. O relacji między nauką a polityką publiczną – nie tylko w dobie koronawirusa[44])).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ferguson, Neil Morris. [w:] Free BMD, Entry Information [on-line]. freebmd.org.uk/. [dostęp 2020-10-21]. (ang.).
  2. ↑ a b Imperial College COVID-19 Response Team: COVID-19 reports. [w:] MRC Centre for Global Infectious Disease Analysis [on-line]. Imperial College London. [dostęp 2020-10-24]. (ang.).
  3. ↑ David Adam. Special report: The simulations driving the world’s response to COVID-19 How epidemiologists rushed to model the coronavirus pandemic.. „nature > news feature > article”, 02 APRIL 2020 CORRECTION 03 APRIL 2020. (ang.). 
  4. ↑ The Academy has developed a working group report and submitted consultation responses regarding strategies to prevent and treat a pandemic.. [w:] The Academy has developed a working group report and submitted consultation responses regarding strategies to prevent and treat a pandemic. [on-line]. Academy of Medical Sciences. [dostęp 2020-10-24]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e Professor Neil Ferguson, III Faculty of Medicine, School of Public Health, Vice-Dean (Academic Development). [w:] Imperial College London website [on-line]. Imperial College London. [dostęp 2020-10-21]. (ang.).
  6. ↑ a b c d Professor of Mathematical Biology at the School of Public Health, Imperial College, London. [w:] Centre for Science and Policy [on-line]. CSaP. [dostęp 2020-10-23]. (ang.).
  7. ↑ Academy of Medical Sciences (United Kingdom). [w:] Strona internetowa [on-line]. AcMedSci-UK. [dostęp 2020-10-24]. (ang.).
  8. ↑ a b Clark Pilita: Neil Ferguson, a virus modeller, sounds the alarm. [w:] myFT [on-line]. Financial Times, 2. [dostęp 2020-10-22]. (ang.).
  9. ↑ Ysgol Uwchradd Llanidloes High School. [w:] Strona internetowa szkoły [on-line]. [dostęp 2020-10-22]. (ang.).
  10. ↑ Prominent alumni > Science and Medicine. [w:] Strona internetowa ‘Lady Margaret Hall’ [on-line]. [dostęp 2020-11-01].
  11. ↑ John Wheater (homepage). [w:] Strona internetowa Theoretical Physics [on-line]. The University of Oxford, Department of Physics, 4 August 2011. [dostęp 2020-10-23]. (ang.).
  12. ↑ Jan Ambjørn, Bergfinnur Durhuus, Thordur Jonsson, Orur Jonsson: Quantum Geometry: A Statistical Field Theory Approach. Cambridge University Press, 19 czerwca 1997, s. 363.
  13. ↑ Political Thinking with Nick Robinson – The Neil Ferguson One – BBC Sounds 26 Jun 2020[1].
  14. ↑ Lord Robert May, physicist and ecologist. [w:] Strona internetowa Australian Academy of Science > Interviews with Australian Scientists [on-line]. Australian Academy of Science. [dostęp 2020-10-25]. (ang.).
  15. ↑ Vale Robert May, the legendary scientist who helped us understand ecosystems, chaos theory and even pandemics. [w:] The Conversation [on-line]. The Conversation Trust (UK), 2020-04-20. [dostęp 2020-10-25]. (ang.).
  16. ↑ Robert M. May, Sunetra Gupta and Angela R. McLean. Infectious disease dynamics: what characterizes a successful invader?. „Philosophical Transactions of the Royal Society”, s. 901–910, 2001-06-29. The Royal Society. DOI: 10.1098/rstb.2001.0866. ISSN 0261-0523. (ang.). 
  17. ↑ Abdul Latif Jameel Institute for Disease and Emergency Analytics (J-IDEA). [w:] Strona internetowa Imperial College London > J-IDEA [on-line]. Imperial College London. [dostęp 2020-10-21]. (ang.).
  18. ↑ MRC Centre for Global Infectious Disease Analysis. [w:] Strona internetowa Centrum [on-line]. ICL. [dostęp 2020-10-21]. (ang.). (Governance > Centre Director and Associate Directors).
  19. ↑ Scientific Advisory Group for Emergencies. [w:] Government Digital Service [on-line]. Crown copyright, 2020-10-21. [dostęp 2020-11-01]. (ang.).
  20. ↑ About CSaP; Pioneering new ways of bringing academia and government together. [w:] Strona internetowa University of Cambridge, Centre for Science and Policy [on-line]. CSaP. [dostęp 2020-10-29]. (ang.).
  21. ↑ Neil M Ferguson[Author 155 results]. [w:] PubMed [on-line]. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2020-10-28].
  22. ↑ Neil M. Ferguson, Matt J. Keeling, W. John Edmunds, Raymond Gani, Bryan T. Grenfell, Roy M. Anderson, Steve Leach. Planning for smallpox outbreaks. „Nature”. 425 (6959), s. 681–685, 2003-10-16. Nature Publishing Group. DOI: 10.1038/nature02007. ISSN 0028-0836. (ang.). 
  23. ↑ a b Ferguson N, Laydon D, Nedjati Gilani G, Imai N. Ainslie G i inni. Report 9: Impact of non-pharmaceutical interventions (NPIs) to reduce COVID-19 mortality and healthcare demand. „Raporty ‘COVID-19 Response Team’ (grant MR/R015600/1 DH140134)”, 2020-03-16. Imperial College COVID-19 Response Team. DOI: 10.25561/77482. (ang.). 
  24. ↑ Eubank, S., Eckstrand, I., Lewis, B. i inni. Commentary on Ferguson, et al., “Impact of Non-pharmaceutical Interventions (NPIs) to Reduce COVID-19 Mortality and Healthcare Demand”. „Bulletin of Mathematical Biology”. 82 (52), 2020. (ang.). 
  25. ↑ Mélodie Monod, Alexandra Blenkinsop, Xiaoyue Xi i inni (Imperial College COVID-19 Response Team). Report 32: Age groups that sustain resurging COVID-19 epidemics in the United States. „Imperial College London Media”, s. 1–35, 2020-09-17. MRC-GIDA. DOI: 10.25561/82551. (ang.). 
  26. ↑ A.C. Ghani, N.M. Ferguson, C.A. Donnelly, T.J. Hagenaars, R.M. Anderson. Estimation of the number of people incubating variant CJD. „The Lancet”. 352 (9137), s. 1353–1354, 1998-10-24. Elsevier. DOI: 10.1016/S0140-6736(05)60744-1. ISSN 1605-1676. (ang.). 
  27. ↑ N.M. Ferguson, A.C. Ghani, C.A. Donnelly, T. Hagenaars, R.M. Anderson. Estimating the human health risk from possible BSE infection of the British sheep flock. „Nature”. 415 (6870), s. 420–424, 2002-01-24. Nature Publishing Group. DOI: 10.1038/nature709. ISSN 0028-0836. (ang.). 
  28. ↑ Azra C. Ghani, Christl A. Donnelly, Neil M. Ferguson, Roy M. Anderson. The transmission dynamics of BSE and vCJD. „Comptes Rendus Biologies”. 325 (1), s. 37–47, styczeń 2002. (ang.). 
  29. ↑ Ferguson, N.M., Donnelly, C.A., Anderson, R.M. The foot-and-mouth epidemic in Great Britain: pattern of spread and impact of interventions. „Science”. 292 (5519), s. 1155–1160, 2001-05-11. DOI: 10.1126/science.1061020. (ang.). 
  30. ↑ Neil M. Ferguson, Christl A. Donnelly & Roy M. Anderson. Transmission intensity and impact of control policies on the foot and mouth epidemic in Great Britain. „Nature”. 413, s. 542–548, 2001-10-04. DOI: 10.1038/35097116. ISSN 0028-0836. (ang.). 
  31. ↑ Ferguson NM, Van Kerkhove MD. Identification of MERS-CoV in dromedary camels. (Editorial) Lancet 2013; online publication Dec 16 [2].
  32. ↑ The Lancet, Infectious Diseases, Early Online Publication, 13 November 2013 doi:10.1016/S1473-3099(13)70304-9.[3].
  33. ↑ Neil M. Ferguson, Zulma M. Cucunubá, Ilaria Dorigatti i inni. Countering the Zika epidemic in Latin America. „Science”. 353 (6297), s. 353–354, 2016-07-22. AAAS. DOI: 10.1126/science.aag0219. (ang.). 
  34. ↑ Ilaria Dorigatti, Clare McCormack, Gemma Nedjati-Gilani, Neil M. Ferguson. Using Wolbachia for Dengue Control: Insights from Modelling. „Trends in Parasitology”. 34 (2), 2017-11-25. DOI: 10.1016/j.pt.2017.11.002. (ang.). 
  35. ↑ a b JOHN FUND. ‘Professor Lockdown’ Modeler Resigns in Disgrace. „The Corner”, 2020-05-06. National Review. (ang.). 
  36. ↑ Coronavirus: We could have done things differently, says PM, „BBC News”, 24 lipca 2020 [dostęp 2020-10-29] (ang.).
  37. ↑ Ian Sample, Kate Proctor and Rowena Mason: GUARDIAN Inverts Neil Ferguson Adultery Scandal to Make It Boring. [w:] VDARE.com [on-line]. VDare Foundation, 2020-05-06. [dostęp 2020-10-28]. (ang.).
  38. ↑ Rajeev Syal. Neil Ferguson: 20 years’ experience with pathogen outbreaks. „The Guardian”, 2020-07-01. Guardian Media Group. (ang.). 
  39. ↑ a b Professor Neil Ferguson OBE FMedSci. [w:] Strona internetowa Academy of Medical Sciences [on-line]. AcMedSci-UK, 2005. [dostęp 2020-11-03]. (ang.).
  40. ↑ Johann Tasker: OBEs for foot-and-mouth scientists. [w:] Farmers Weekly [on-line]. MA Agriculture Ltd, a Mark Allen Group company, 2001-12-31. [dostęp 2020-11-03]. (ang.).
  41. ↑ Jack Stewart: Vice-Dean recognised as International Fellow of the National Academy of Medicine. [w:] Strona internetowa ICL > News [on-line]. Imperial College London, 2019-10-21. [dostęp 2020-11-03]. (ang.).
  42. ↑ Neil Ferguson. [w:] MIDAS > People [on-line]. [dostęp 2020-11-03]. (ang.).
  43. ↑ Mission; What MIDAS is about. [w:] MIDAS, Models of Infectious Disease Agent Study [on-line]. MIDAS (Coordination Center University of Pittsburgh). [dostęp 2020-11-03]. (ang.).
  44. ↑ Michał Zabdyr-Jamróz. Między działaniem bez dowodów a paraliżem przez analizę. O relacji między nauką a polityką publiczną – nie tylko w dobie koronawirusa. „Filozofia w Praktyce”. 6 (Artykuł 4), 7 kwietnia 2020. Instytut Filozofii UJ. 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Neil_Ferguson_(epidemiolog)&oldid=71796638”