Neodym

Neodym
	prazeodym ← neodym → promet
	Wygląd
	srebrzystożółty
	; Widmo emisyjne neodymu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	neodym, Nd, 60; (łac. neodymium)
Grupa, okres, blok	–, 6, f
Stopień utlenienia	II, III
Właściwości metaliczne	lantanowiec
Właściwości tlenków	średnio zasadowe
Masa atomowa	144,24 ± 0,01
Stan skupienia	stały
Gęstość	7008 kg/m³
Temperatura topnienia	1016 °C
Temperatura wrzenia	3074 °C
Numer CAS	7440-00-8
PubChem	23934
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy; • walencyjny	; 181 (obl. 206) pm; 201 ±6 pm
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f46s2
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 22, 8, 2; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 1,14; 1,07
Potencjały jonizacyjne	I 533,1 kJ/mol; II 1040 kJ/mol; III 2130 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Ciepło parowania	273 kJ/mol
Ciepło topnienia	7,14 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	6,03×10−3 Pa (2890 K)
Konduktywność	1,57×106 S/m
Ciepło właściwe	190 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	16,5 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	heksagonalny
Twardość; • w skali Mohsa	; 2,1
Prędkość dźwięku	2330 m/s (293,15 K)
Objętość molowa	20,59×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-03]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Zwroty H	H260, H315, H319, H335, EUH014
Zwroty P	P223, P231+P232, P261, P305+P351+P338, P370+P378
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 2 2 W
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Neodym (Nd, łac. neodymium) – pierwiastek chemiczny, lantanowiec. Nazwa pochodzi od greckich słów neos i didymos dających razem określenie „nowy bliźniak”. Został odkryty w 1885 roku wraz z prazeodymem przez Carla Auera von Welsbacha w wyniku rozdzielenia tzw. dydymu na dwa osobne pierwiastki^[5].

Stosowany jako dodatek stopowy, do produkcji katalizatorów, silnych magnesów neodymowych i laserów neodymowych^[6].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Neodym występuje w skorupie ziemskiej w ilości 33 ppm (wagowo)/4,8 ppm (molowo)^[7]. Wydobywany głównie w Chinach, USA, Brazylii, Indiach, Sri Lance i Australii. Dostępne zasoby są oceniane na około 8 milionów ton. Roczne wydobycie to około 7 tysięcy ton.

Najważniejszymi minerałami neodymu są:

monacyt (Ce,La,Th,Nd,Y,Pr)PO₄, zwany także piaskiem monacytowym;
bastnezyt (Ce,La,Nd,Y,Pr)CO₃F, dużo rzadszy niż monacyt.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 144,242 ± 0,003. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Lide 2009 ↓, s. 4-22.
↑ Neodymium (nr 460877) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-03]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
↑ Lide 2009 ↓, s. 12-203.
↑ Neodymium: historical information. WebElements. [dostęp 2013-11-11].
↑ neodym, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2013-11-11] .
↑ Neodymium: geological information. WebElements. [dostęp 2013-01-20]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[3] Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 144,242 ± 0,003. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność.

[CRC-1-1] Lide 2009 ↓, s. 4-22.

[Aldrich-US-2] Neodymium (nr 460877) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-03]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[CIAAW-4] ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).

[CRC-2-5] Lide 2009 ↓, s. 12-203.

[history-6] Neodymium: historical information. WebElements. [dostęp 2013-11-11].

[PWN-7] neodym, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2013-11-11] .

[geology-8] Neodymium: geological information. WebElements. [dostęp 2013-01-20]. (ang.).

[9] Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.

[10] Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.

[a]

[3]

[1]

[4]

[2]

[5]

[6]

[7]

[i]

[ii]