Nanduk barwnowłosy
| Nhandu coloratovillosus | |||
| (Schmidt, 1998) | |||
 Samica na wylinkę przed dorosłością, widok z góry | |||
 J.w., widok z boku | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
nanduk barwnowłosy | ||
| Synonimy | |||
| |||
Nanduk barwnowłosy[1] (Nhandu coloratovillosus) – gatunek pająka z infrarzędu ptaszników i rodziny ptasznikowatych. Endemit Brazylii.
Taksonomia i ewolucja
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1998 roku przez Güntera E.W. Schmidta na łamach „Arachnologisches Magazin” pod nazwą Brazilopelma coloratovillosum[4][5]. Jako miejsce typowe wskazano północną Brazylię. Oryginalnego opisu dokonano na podstawie trzech wylinek należących do samicy[5][2], ale jeszcze w tym samym roku Schmidt we współpracy z Robertem Sammem opublikował opis samca[6]. Rodzaj Brazilopelma zsynonimizowany został z Nhandu w 2001 roku przez Rogéria Bertaniego na podstawie wyników analizy filogenetycznej i stąd obecna kombinacja[2].
Według wyników wspomnianej analizy filogenetycznej omawiany gatunek zajmuje pozycję siostrzaną względem nanduka różowowłosego (N. tripepii), tworząc z nim klad siostrzany dla nanduka czerwonowłosego (N. carapoensis), podczas gdy nanduk sawannowy (N. cerradensis) zajmuje w obrębie rodzaju pozycję bazalną[2].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Samice osiągają średnio 8 cm długości ciała, a samce średnio 6 cm, przy czym te pierwsze są masywniejszej budowy. Ubarwienie osobników dorosłych jest głównie ciemnobrązowe z jasnobeżowymi szczytami członów nasadowych szczękoczułków i obrzeżeniem karapaksu[7], szarymi sternum i spodami bioder[2], czerwonawym owłosieniem opistosomy (odwłoka)[7], a odnóżami szarobrązowymi do niemal czarnych, miejscami zaróżowionych, z szerokimi, podłużnymi przepaskami białawymi i bez białego obrączkowania[7][2]. Ogólnie wzór barwny u samic jest mniej kontrastujący niż u samców[2]. Ubarwienie dorosłe osiągane jest w okolicach siódmej wylinki[7].
Prosoma
[edytuj | edytuj kod]Karapaks jest dłuższy niż szerszy, o lekko wyniesionej i sklepionej części głowowej, wyraźnie zaznaczonych rowkach głowowych i tułowiowych oraz krótkiej, głębokiej, lekko ku przodowi wygiętej jamce. Na owłosienie karapaksu składają się włoski krótkie i smukłe oraz mniej liczne, u samicy znacznie liczniejsze niż u samca włoski bardzo długie i zakręcone. W widoku górnym oczy przednio-środkowe leżą bardziej z tyłu niż przednio-boczne, a tylno-środkowe bardziej z przodu niż tylno-boczne. Nieznacznie tylko szerszą niż dłuższą wargę dolną zbroi ponad setka kuspuli. Prawie prostokątne szczęki mają płat przedni wyciągnięty w wyrostek stożkowaty, a kąty wewnętrzne opatrzone ponad setką kuspuli. Dłuższe niż szersze sternum oraz biodra mają krótkie i cienkie włoski[2].
Odnóża z wierzchu i od spodu obficie porastają długie włoski. U samca pierwsza ich para ma na goleni apofizę (hak) z dwiema osadzonymi na wspólnej podstawie, prostymi gałęziami, z których tylno-boczna jest pośrodku przewężona, a nadstopie wykrzywione tak, że w pozycji napiętej wchodzi w kontakt z wierzchołkiem wspomnianej gałęzi tylno-bocznej[2].
Opistosoma
[edytuj | edytuj kod]Opistosoma (odwłok) u obu płci ma włoski drażniące typu I i III[2].
Narządy kopulacyjne
[edytuj | edytuj kod]
Nogogłaszczki samca mają gruszkowaty bulbus z krótkim, nieco bocznie w odsiebnym odcinku spłaszczonym embolusem, zaopatrzonym w kile przednio-boczne, z których prolateralny górny tworzy odsiebnie krawędź embolusa, retrolateralny jest wydatny i zaostrzony, a subapikalny dobrze wykształcony, trójkątny i obrzeżony drobnymi ząbkami[2].
Genitalia samicy zawierają długie spermateki o częściach nasadowych równie szerokich co wierzchołkowe, znacznie dłuższe niż u nanduka czerwonowłosego i nanduka sawannowego, natomiast niemal nieodróżnialne od tych u nanduka różowowłosego (samicę od tego gatunku odróżnić można po wzorze barwnym odnóży)[2].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]Ptasznik ten bytuje w równikowych lasach deszczowych. Bytuje na powierzchni ziemi, dzień spędzając w kryjówkach, czasem samodzielnie wygrzebanych, niewielkich norkach między korzeniami drzew[7].
Gatunek neotropikalny, południowoamerykański, endemiczny dla amazońskiej części Brazylii[2][4]. Znany jest ze stanów Pará i Tocantins oraz wschodnich części stanów Mato Grosso i Mato Grosso do Sul[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dominik Szymański i inni, Ptasznikowate (Theraphosidae). Etymologia nazw naukowych i propozycja nazw zwyczajowych, Kraków: Ridero, 14 marca 2025, s. 158–159, ISBN 978-83-8414-021-5 (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Rogério Bertani. Revision, cladistic analysis, and zoogeography of Vitalius, Nhandu, and Proshapalopus; with notes on other theraphosine genera (Araneae, Theraphosidae). „Arquivos de Zoologia”. 36 (3), s. 265-356, 2001. DOI: 10.11606/issn.2176-7793.v36i3p265-356.
- ↑ R. Bertani. Taxonomic revision and cladistic analysis of Lasiodora C. L. Koch, 1850 (Araneae, Theraphosidae) with notes on related genera. „Zootaxa”. 5390 (1), s. 1-116, 2023. DOI: 10.11646/zootaxa.5390.1.1.
- ↑ a b Gen. Nhandu Lucas, 1983. [w:] World Spider Catalog [on-line]. Natural History Museum Bern. [dostęp 2025-04-03].
- ↑ a b Günter E.W. Schmidt. Brazilopelma coloratovillosum gen. et sp. n. (Araneae: Theraphosidae: Theraphosinae), eine lange verkannte Vogelspinne. „Arachnologisches Magazin”. 6 (4), s. 1-6, 1998.
- ↑ Günter E.W. Schmidt, Robert Samm. Das Männchen von Brazilopelma coloratovillosum Schmidt, 1998 (Araneae: Theraphosidae: Theraphosinae). „Arachnologisches Magazin”. 6 (8/9), s. 7-12, 1998.
- ↑ a b c d e Wojciech Pałasz: Nhandu coloratovillosus. [w:] terrarium.com.pl [on-line]. [dostęp 2025-04-03].