Niełaz plamisty
| ||
| Dasyurus viverrinus[1] | ||
| (Shaw, 1800) | ||
.JPG) Niełaz plamisty (ubarwienie ciemne) | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Rząd | torbacze | |
| Rodzina | niełazowate | |
| Podrodzina | niełazy | |
| Plemię | niełazy | |
| Rodzaj | niełaz | |
| Gatunek | niełaz plamisty | |
| Synonimy | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
| ||
Niełaz plamisty[3][4][5], kuna workowata[4] (Dasyurus viverrinus) – gatunek ssaka z rodziny niełazowatych[6], występujący endemicznie w rozproszonych populacjach w Tasmanii i wyspie Bruny[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Tułów wraz z głową osiąga długość rzędu 40–45 cm, przy masie ciała nieco ponad 0,5 kg (samice) i około 1 kg (samce). Pokryty jest miękką, krótką i gęstą sierścią. Owłosiony ogon osiąga długość 21–30 cm. Niełazy występują w dwóch typach ubarwienia. Częściej spotykane – brunatne w kremowobiałe kropki, zaś rzadziej odnotowywane – czarne z białym nakrapianiem. Białe plamki są intensywniejsze na tułowiu, a mniej wyraźne na głowie. Plamy nie występują na ogonie, ale jego zakończenie jest białe. Część brzuszna i kończyny są wybarwione w jaśniejszych kolorach.ogonie. Zwierzęta o obu typach ubarwienia mogą występować w jednym miocie. Włosy czuciowe (wibryssy) u osobników o ciemnym ubarwieniu są czarne, u tych o płowym umaszczeniu mogą być czarne, brązowe albo białe[7]. Torba jest płytka, wyposażona w 6–8 sutków[4]. W przeciwieństwie do innych gatunków z rodzaju Dasyurus Niełaz plamisty ma tylko po 4 palce u stóp tylnych kończyn i 5 u przednich (reszta ma po 5 palców u stóp wszystkich kończyn). Wzór zębów: 4.1.2.4-3.1.2.4[8]. Wyjątkową cechą występującą u młodych Niełaza plamistego jest przerwa pomiędzy komorami serca i pomiędzy przedsionkami u noworodków. Dziury te zamykają się po paru dniach[9].
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Niełaz plamisty wiedzie nocny, naziemny tryb życia. Podczas dnia śpi w wydrążonych pniach lub pod osłoną stosów kamieni. Podczas snu zwija się w kłębek i kładzie uszy. Samica rodzi zazwyczaj 4–8 młodych. Niełazy nadają się do hodowli. Chów jest łatwy[4].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
D. viverrinus żywi się myszami, żabami, ptakami, rybami, młodymi królikami, ale także padliną, owadami i skorupiakami. Zamieszkuje zarówno lasy jak i tereny otwarte – także w pobliżu zabudowań zamieszkałych przez ludzi[4]. Niełaz plamisty urządzają swoje legowiska w gęstym runie, pustych pniach, małych jaskiniach, pod budynkami i pod ziemią[7].
Zasięg geograficzny[edytuj | edytuj kod]
Historycznie niełaz plamisty zamieszkiwał tereny południowo-wschodniej Australii kontynentalnej (głównie w Australii Południowej, Nowej Południowej Walii i Wiktorii) oraz Tasmanii, jednak zasięg występowania zmniejszył się o 50–90%. Ostatni udokumentowany okaz w Australii kontynentalnej został upolowany 31 stycznia 1963. Od tego czasu pojawiały się niepotwierdzone doniesienia o napotkaniu przedstawicieli gatunku. Ostatecznie D. viverrinus występuje tylko w rozproszonych populacjach w Tasmanii i na wyspie Bruny, na której prawdopodobnie był introdukowany. W Nowej Południowej Walii, Australii Południowej i Wiktorii jest uznawany za gatunek regionalnie wymarły[2].
Znaczenie w ochronie środowiska[edytuj | edytuj kod]
Niełaz plamisty jest gatunkiem zagrożonym, dla którego głównym zagrożeniem są choroby i dzikie koty. Gatunek ten należy do projektu Australijskiego rządu „20 ssaków, do 2020”, który jest częścią inicjatywy mającej na celu konserwacje ojczystych roślin i zwierząt Australii. Rząd Australijskiego Terytorium Stołecznego wraz z rządem Australijskim przeznaczyły 600 tysięcy dolarów na stworzenie bezpiecznego azylu dla Niełaza plamistego na kontynencie. W planach głównym priorytetem jest usunięcie zagrożeń grożących zagrożonym gatunkom, ulepszenie siedlisk, zapewnienie odpowiedniej przestrzeni i optymalnych warunków rozwoju[10].
Znaczenie dla gospodarki[edytuj | edytuj kod]
Niełaz plamisty usuwa szkodniki, które niszczą uprawy np. myszy i owady (w tym ich larwy), co wpływa pozytywnie na rolnictwo. Są również atrakcją turystyczną w Tasmani. D. viverrinus potrafi atakować drób i słabsze zwierzęta hodowane przez farmerów, co wpływa negatywnie na hodowlę[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dasyurus viverrinus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c McKnight, M. 2008, Dasyurus viverrinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.2 [dostęp 2015-07-21] (ang.).
- ↑ Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ a b c d e Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 7. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Dasyurus viverrinus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 15 kwietnia 2015]
- ↑ a b Green R.H., Notes on the Devil (Sarcophilus harrisi) and the Quoll (Dasyurus viverrinus) in nort-eastern Tasmania., 1967.
- ↑ W.A. Clemens, Phylogeny of the marsupials. In: Stonehouse B., Gilmore D. (eds). The Biology of Marsupials. Macmillian, London: 51-68., „The Biology of Marsupials.”, 1977.
- ↑ Runciman S.I.C., Gannon B.J., Baudinette R.V., Central cardiovascular shunts in the perinatal marsupial., 1995.
- ↑ Department of the Environment and Energy, Eastern quoll, www.environment.gov.au, 5 kwietnia 2016 [dostęp 2017-03-20] (ang.).
- ↑ Parks & Wildlife Service Tasmania: Eastern Quoll (ang.). Department of Primary Industries, Parks, Water and Environment. [dostęp 2017-04-25].
