Niełazy

Niełazy
	Dasyurinae
	Goldfuss, 1820
	; Przedstawiciel podrodziny – niełaz wielki (Dasyurus maculatus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	niełazokształtne
Rodzina	niełazowate
Podrodzina	niełazy
	Typ nomenklatoryczny
	Dasyurus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796
Synonimy
	Dasyurina J.E. Gray, 1825; Dasyuridæ Burnett, 1829; Dasyuridae R. Owen, 1839; Dasyuridae Waterhouse, 1841; Dasyurideae Lesson, 1842; Dasyuridés P. Gervais, 1855; Dasyurina Hoeven, 1858; Dasyurida Haeckel, 1866; Dasyurinae Gill, 1872; Sarcophilinae Gill, 1872; Dasyurinæ O. Thomas, 1888; Dasyurini Winge, 1893; Dasyuroidea Simpson, 1930; Dasyurini Moeller, 1973; Sarcophilini Moeller, 1973; Phascolosorexinae Archer, 1982; Parantechini Archer, 1982; Phascolosoricinae Archer, 1989;
Rodzaje
	12 rodzajów (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	12 rodzajów (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies

Niełazy^[18] (Dasyurinae) – podrodzina ssaków z rodziny niełazowatych (Dasyuridae).

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Podrodzina obejmuje gatunki występujące w Australii, Indonezji i na Nowej Gwinei^[19]^[20].

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do podrodziny należą następujące występujące współcześnie rodzaje^[21]^[19]^[18]:

Dasycercus W. Peters, 1875 – mulgara
Dasyuroides W.B. Spencer, 1896 – kowari – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Dasyuroides byrnei W.B. Spencer, 1896 – kowari pustynny
Dasykaluta Archer, 1982 – kaluta – jedynym przedstawicielem jest Dasykaluta rosamondae (Ride, 1964) – kaluta ruda
Parantechinus Tate, 1947 – sorkołaz – jedynym przedstawicielem jest Parantechinus apicalis (J.E. Gray, 1842) – sorkołaz okularowy
Myoictis J.E. Gray, 1858 – szczurołaz
Pseudantechinus Tate, 1947 – niełazik
Neophascogale Stein, 1933 – górołaz – jedynym przedstawicielem jest Neophascogale lorentzi (Jentink, 1911) – górołaz szponiasty
Phascolosorex Matschie, 1916 – ryjkołaz
Dasyurus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796 – niełaz
Sarcophilus F. Cuvier, 1837 – diabeł – jedynym żyjącym przedstawicielem jest Sarcophilus harrisii (Boitard, 1841) – diabeł tasmański

Opisano również rodzaj wymarły^[22]^[23]:

Archerium Wroe & Mackness, 2000 – jedynym żyjącym przedstawicielem był Archerium chinchillaense Wroe & Mackness, 2000
Whollydooleya Archer, Christmas, Hand, Black, Creaser, Godthelp, Graham, Cohen, Arena, Anderson, Soares, Machin, Beck, L.A.B. Wilson, Myers, Gillespie, Khoo & Travouillon, 2016

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Typ nomenklatoryczny: Sarcophilus F. Cuvier, 1837.
↑ ^a ^b Typ nomenklatoryczny: Phascolosorex Matschie, 1916.
↑ Typ nomenklatoryczny: Parantechinus Tate, 1947.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ G.A. Goldfuss: Handbuch der Zoologie. Cz. 2. Nürnburg: Johann Leonhard Schrag, 1820, s. 447. (niem.).
↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 340, 1825. (ang.).
↑ G.T. Burnett. Illustrations of the Quadrupeda, or Quadrupeds, being the arrangement of the true four-footed Beasts indicated in outline. „Quarterly Journal of Science, Literature, and Art”. 28, s. 353, 1830. (ang.).
↑ R. Owen. Outlines of a Classification of the Marsupialia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 7, s. 19, 1839. (ang.).
↑ G.R. Waterhouse: Mammalia. Marsupialia or Pouched Animals. W: W. Jardine: The Naturalist’s Library. Cz. 24. Edinburgh: W. H. Lizars, 1841, s. 60. (ang.).
↑ R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 190. (fr.).
↑ P. Gervais: Histoire naturelle des mammifères: avec l’indication de leurs moeurs et de leurs rapports avec les arts, le commerce et l’agriculture. II. Carnivores, proboscidiens, jumentés, bisulques, édentés, marsupiaux, monotrèmes, phoques, sirénides et cétacés. Paris: L. Curmer, 1855, s. 280. (fr.).
↑ J. van der Hoeven: Handbook of zoology. Cz. 2: Vertebrate animals. Cambridge: University Press, 1858, s. 619. (ang.).
↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clvii. (niem.).
↑ ^a ^b T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 26, 1872. (ang.).
↑ O. Thomas: Catalogue of the Marsupialia and Monotremata in the collection of the British Museum (Natural History). London: The Trustees, 1888, s. 254. (ang.).
↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende pungdyr (Marsupialia) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. Kjøbenhavn: F. Dreyer, 1893, s. 88, 93. (duń.).
↑ G.G. Simpson. Post-Mesozoic Marsupialia. „Fossilium catalogus 1. Animalia”. 47, s. 9, 1930. (ang.).
↑ ^a ^b H. Moeller. Zur kenntnis der schnädelgestalt groBer Rabbeutler (Dasyuridae Waterhouse, 1838) eine allometrische formanalyse. „Zoologische Jahrbücher: Abteilung für Systematik, Ökologie und Geographie der Tiere”. 91 (2), s. 300, 1973. (niem.).
↑ Archer 1982 ↓, s. 438.
↑ Archer 1982 ↓, s. 439.
↑ M. Archer. Emendations to the nomenclature of recently established palaeontological taxa. „Australian Zoologist”. 25 (3), s. 67, 1989. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6, 7. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 60–62. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Tribe Dasyurini. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-22].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-01-06]. (ang.).
↑ S. Wroe & B.S. Mackness. A new genus and species of dasyurid from the Pliocene Chinchilla Local Fauna of south-eastern Queensland. „Alcheringa”. 24 (4), s. 320, 2000. DOI: 10.1080/03115510008619535. (ang.).
↑ M. Archer, O. Christmas, S.J. Hand, K.H. Black, P. Creaser, H. Godthelp, I. Graham, D. Cohen, D.A. Arena, C. Anderson, G. Soares, N. Machin, R.M. Beck, L.A.B. Wilson, T.J. Myers, A.K. Gillespie, B. Khoo & K.J. Travouillon. Earliest known record of a hypercarnivorous dasyurid (Marsupialia), from newly discovered carbonates beyond the Riversleigh World Heritage Area, north Queensland. „Memoirs of Museum Victoria”. 74, s. 138, 2016. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

M. Archer. Review of the dasyurid (Marsupialia) fossil record, integration of data bearing on phylogenetic interpretation, and suprageneric classification. „Carnivorous Marsuliaps”. 2, s. 397–443, 1982. (ang.).

[sarco-11] Typ nomenklatoryczny: Sarcophilus F. Cuvier, 1837.

[phasc-16] Typ nomenklatoryczny: Phascolosorex Matschie, 1916.

[18] Typ nomenklatoryczny: Parantechinus Tate, 1947.

[Goldfuss-1] G.A. Goldfuss: Handbuch der Zoologie. Cz. 2. Nürnburg: Johann Leonhard Schrag, 1820, s. 447. (niem.).

[gray-2] J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 340, 1825. (ang.).

[bur-3] G.T. Burnett. Illustrations of the Quadrupeda, or Quadrupeds, being the arrangement of the true four-footed Beasts indicated in outline. „Quarterly Journal of Science, Literature, and Art”. 28, s. 353, 1830. (ang.).

[owen-4] R. Owen. Outlines of a Classification of the Marsupialia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 7, s. 19, 1839. (ang.).

[wat-5] G.R. Waterhouse: Mammalia. Marsupialia or Pouched Animals. W: W. Jardine: The Naturalist’s Library. Cz. 24. Edinburgh: W. H. Lizars, 1841, s. 60. (ang.).

[les-6] R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 190. (fr.).

[ger-7] P. Gervais: Histoire naturelle des mammifères: avec l’indication de leurs moeurs et de leurs rapports avec les arts, le commerce et l’agriculture. II. Carnivores, proboscidiens, jumentés, bisulques, édentés, marsupiaux, monotrèmes, phoques, sirénides et cétacés. Paris: L. Curmer, 1855, s. 280. (fr.).

[hoe-8] J. van der Hoeven: Handbook of zoology. Cz. 2: Vertebrate animals. Cambridge: University Press, 1858, s. 619. (ang.).

[hae-9] E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clvii. (niem.).

[gill-10] T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 26, 1872. (ang.).

[tho-12] O. Thomas: Catalogue of the Marsupialia and Monotremata in the collection of the British Museum (Natural History). London: The Trustees, 1888, s. 254. (ang.).

[win-13] H. Winge: Jordfundne og nulevende pungdyr (Marsupialia) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. Kjøbenhavn: F. Dreyer, 1893, s. 88, 93. (duń.).

[sim-14] G.G. Simpson. Post-Mesozoic Marsupialia. „Fossilium catalogus 1. Animalia”. 47, s. 9, 1930. (ang.).

[moe-15] H. Moeller. Zur kenntnis der schnädelgestalt groBer Rabbeutler (Dasyuridae Waterhouse, 1838) eine allometrische formanalyse. „Zoologische Jahrbücher: Abteilung für Systematik, Ökologie und Geographie der Tiere”. 91 (2), s. 300, 1973. (niem.).

[CITEREFArcher1982438-17] Archer 1982 ↓, s. 438.

[CITEREFArcher1982439-19] Archer 1982 ↓, s. 439.

[arch-20] M. Archer. Emendations to the nomenclature of recently established palaeontological taxa. „Australian Zoologist”. 25 (3), s. 67, 1989. (ang.).

[Cichocki&inni-21] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6, 7. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[icmw-22] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 60–62. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-23] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Tribe Dasyurini. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-22].

[mdd-24] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-01-06]. (ang.).

[wroe&mac-25] S. Wroe & B.S. Mackness. A new genus and species of dasyurid from the Pliocene Chinchilla Local Fauna of south-eastern Queensland. „Alcheringa”. 24 (4), s. 320, 2000. DOI: 10.1080/03115510008619535. (ang.).

[arch&inni-26] M. Archer, O. Christmas, S.J. Hand, K.H. Black, P. Creaser, H. Godthelp, I. Graham, D. Cohen, D.A. Arena, C. Anderson, G. Soares, N. Machin, R.M. Beck, L.A.B. Wilson, T.J. Myers, A.K. Gillespie, B. Khoo & K.J. Travouillon. Earliest known record of a hypercarnivorous dasyurid (Marsupialia), from newly discovered carbonates beyond the Riversleigh World Heritage Area, north Queensland. „Memoirs of Museum Victoria”. 74, s. 138, 2016. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[a]

[11]

[12]

[13]

[14]

[b]

[15]

[c]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]