Dominicantes i communicantes w Polsce

Z inicjatywy Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC im. Witolda Zdaniewicza prowadzone jest we wszystkich parafiach katolickich w Polsce pełne badanie statystyczne religijnych praktyk niedzielnych Polaków. Metodologię badania opracowali ks. prof. Witold Zdaniewicz oraz dr Lucjan Adamczuk. Badanie realizowane jest we współpracy z Konferencją Episkopatu Polski dorocznie od 1980 r. Badania pilotażowe przeprowadzano już w latach 1978 i 1979.

Metodologia badań

Wskaźnik communicantes oblicza się jako odsetek katolików przyjmujących Komunię św. w trakcie niedzielnej Eucharystii w odniesieniu do ogólnej liczby zobowiązanych. Badanie przeprowadzane jest co roku w parafiach katolickich w Polsce, najnowsze dane pochodzą z dnia 21 października 2018 r.

Wskaźnik dominicantes oblicza się jako odsetek katolików uczęszczających na niedzielną Eucharystię w odniesieniu do ogólnej liczby zobowiązanych. Ostatnie badanie przeprowadzono w dniu 21 października 2018 r. w parafiach katolickich w Polsce. Ponieważ wśród osób uczestniczących w niedzielnej mszy św. jest zawsze grupa wiernych, która przystępuje również do Komunii Świętej, jest możliwość ustalenia drugiego wskaźnika religijności: jest to liczba tych wiernych odniesiona do liczby zobowiązanych, co wyrażone w odsetkach daje wskaźnik communicantes.

Termin zobowiązani obejmuje katolików powyżej siódmego roku życia z wyłączeniem osób obłożnie chorych oraz osób starszych o ograniczonych możliwościach poruszania. Liczbę zobowiązanych wiernych określono na 82% wszystkich katolików. W przypadku gdy za wiernych uzna się osoby ochrzczone w Kościele Rzymskokatolickim, zgodnie z Rocznikiem Statystycznym z 2018, stanowią one 85,63% społeczeństwa. W rezultacie osoby zobowiązane stanowią zaledwie 70,22% całego społeczeństwa. Uwzględniając te wartości, wskaźniki dominicantes i communicantes z 2021 w odniesieniu do ogólnej liczby ludności reprezentują odpowiednio 19,87% oraz 9,05% całego społeczeństwa.

Badania wskaźników religijności przeprowadza się raz w roku w wybraną niedzielę października lub listopada. Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC przekazuje parafiom, poprzez kurie diecezjalne, kwestionariusz, który powinien być wypełniony dla wszystkich ośrodków sakralnych na terenie parafii. Za zorganizowanie i przeprowadzenie badań odpowiedzialny jest, zgodnie z instrukcją, proboszcz. Organizuje on ekipy osób liczących, które we wszystkich wejściach do świątyni zliczają wiernych, przybywających na każdą mszę niedzielną. Ponadto, do kwestionariusza wpisuje się ogólną liczbę wiernych w parafii w celu określenia na jej podstawie liczby zobowiązanych do uczestnictwa w mszy św. niedzielnej, oraz liczbę przystępujących do Komunii Świętej.

Dane nie mają charakteru subiektywnego i są niezależne od opinii proboszcza. Kwestionariusze wypełnione w parafiach trafiają poprzez kurie do Instytutu. Dla określenia wiarygodności uzyskiwanych w ten sposób danych, Instytut przeprowadza badania kontrolne w wybranych parafiach, niezależnie od proboszcza.

Badania religijności i częstości praktyk religijnych przeprowadza też Centrum Badania Opinii Społecznej. Wyniki podawane przez CBOS wykazują stabilność religijności i praktyk w ciągu ostatnich 20 lat, ale są to badania deklaracji ankietowanych osób. Badania kościelne nie są wykonywane przez zawodowych socjologów (poza opracowaniem danych), ale dotyczą nie deklaracji, lecz zachowań i są prowadzone na całej populacji, a nie tylko reprezentatywnej próbce.

Wyniki badań

Dominicantes i Communicantes 1980-2019

Na przestrzeni ostatnich lat badania wykazują systematyczną, choć dość powolną, tendencję spadkową dominicantes oraz stabilizację communicantes po ok. dwukrotnym wzroście do końca lat 90. XX w., a także znaczne zróżnicowanie regionalne.

Dominicantes i communicantes według lat

Rok	Dominicantes	Communicantes
1980	51,0%	7,8%
1981	52,7%	8,1%
1982	57,0%	9,6%
1983	51,2%	8,6%
1984	52,2%	8,9%
1985	49,9%	9,1%
1986	52,9%	10,4%
1987	53,3%	11,1%
1988	48,7%	10,7%
1989	46,7%	9,9%
1990	50,3%	10,7%
1991	47,6%	10,8%
1992	47,0%	14,0%
1993	43,1%	13,0%
1994	45,6%	13,1%
1995	46,8%	15,4%
1996	46,6%	14,5%
1997	46,6%	15,2%
1998	47,5%	17,6%
1999	46,9%	16,3%
2000	47,5%	19,4%
2001	46,8%	16,5%
2002	45,2%	17,3%
2003	46,0%	16,9%
2004	43,2%	15,6%
2005	45,0%	16,5%
2006	45,8%	16,3%
2007	44,2%	17,6%
2008	40,4%	15,3%
2009	41,5%	16,7%
2010	41,0%	16,4%
2011	40,0%	16,1%
2012	40,0%	16,2%
2013	39,1%	16,3%
2014	39,1%	16,3%
2015	39,8%	17,0%
2016	36,7%	16,0%
2017	38,3%	17,0%
2018	38,2%	17,3%
2019	36,9%	16,7%
2020	b/d	b/d
2021	28,3%	12,9%

Dominicantes i communicantes 2021 według diecezji (w %)

Dominicantes 2014

Communicantes 2014

Diecezja	Dominicantes	Communicantes	Różnica p.p. 2021 vs 2019 Dominicantes
białostocka	37,6	19,2	-8,2
bielsko-żywiecka	36,0	15,8	-11,1
bydgoska	26,3	11,4	-7,2
częstochowska	24,7	10,6	-8,6
drohiczyńska	41,0	18,6	-6,7
elbląska	19,2	9,2	-7,5
ełcka	23,7	12,9	-8,8
gdańska	26,1	13,3	-8,9
gliwicka	26,7	13,4	-9,2
gnieźnieńska	26,3	11,9	-9,1
kaliska	31,9	14,7	-10,4
katowicka	22,4	13,4	-13,1
kielecka	32,1	15,1	-7,7
koszalińsko-kołobrzeska	17,5	8,2	-6,3
krakowska	38,5	15,3	-8,4
legnicka	20,9	10,1	-7,2
lubelska	28,0	14,9	-9,0
łomżyńska	34,9	16,3	-9,8
łowicka	22,2	11,1	-7,8
łódzka	17,2	8,8	-6,4
opolska	33,4	16,7	-8,5
ordynariat polowy	23,4	11,0	-10,1
pelplińska	36,1	16,8	-10,5
płocka	24,0	10,1	-5,9
poznańska	26,2	13,2	-10,4
przemyska	46,9	14,5	-11,7
radomska	31,7	14,2	-8,3
rzeszowska	49,7	15,1	-12,4
sandomierska	32,0	13,1	-7,8
siedlecka	37,9	17,3	-10,2
sosnowiecka	18,0	7,7	-7,3
szczecińsko-kamieńska	16,9	8,1	-6,4
świdnicka	20,6	9,8	-7,1
tarnowska	59,1	21,9	-11,7
toruńska	24,6	12,0	-7,3
warmińska	20,3	9,9	-6,0
warszawska	19,3	10,3	-7,7
warszawsko-praska	22,2	11,2	-8,3
włocławska	24,6	10,7	-8,3
wrocławska	22,5	11,0	-8,1
zamojsko-lubaczowska	35,4	17,9	-9,0
zielonogórsko-gorzowska	18,2	8,6	-8,3

Bibliografia

• „Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia”, Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, 2020 .

Linki zewnętrzne

• ISKK, Annuarium Statisticum 2020, ekai.pl [dostęp 2020-12-01] .