Niezachowane obiekty krakowskiego Rynku Głównego

Od lewej: Ratusz, Sukiennice, Wielka Waga, a za nią Mała Waga, Kościół Mariacki i Kościół św. Wojciecha (na obrazie Michała Stachowicza)

Od lewej: Sukiennice, Spichlerz, Wieża ratuszowa, Wielka Waga, Kościół św. Wojciecha (na obrazie Franciszka Smuglewicza)

Od lewej: Kościół Mariacki i Sukiennice z Syndykówką i domem Oszackich z kramami (mal. Marcin Zaleski, ze zbiorów MHMK)

Cmentarzysko z XI – XII wieku w Podziemiach Rynku (fotografia z 2010)

Gotyckie Sukiennice istniejące do 1555

Niezachowane obiekty krakowskiego Rynku Głównego – budynki, budowle i inne obiekty, których już nie ma na krakowskim rynku, głównie ze względu na podjęte w XIX wieku decyzje o ich wyburzeniu. Powstawały one i ulegały przeobrażeniom w toku rozwoju Krakowa, przy czym istotne dla ich rozwoju były następujące okresy:

• XI – XIII wiek – okres przedlokacyjny
• XIII – XIV wiek – wczesnolokacyjny okres drewniany
• XIV – XVIII wiek – lokacyjny okres murowany
• XIX – XX wiek – przeobrażenia, wyburzenia, współczesna renowacja

Rynek Krakowski, dziś po XIX-wiecznych wyburzeniach prawie pusty, zajmowały pierwotnie liczne budowle służące gospodarce i władzom miejskim, takie jak wagi miejskie, kramy i ławy, jatki i budy, topnie kruszców, postrzygalnie, ratusz, ale także zachowane do dzisiaj sukiennice, wieża ratuszowa.

Kalendarium wyburzeniowo-rozbiórkowe

Rzeczpospolita Obojga Narodów (do 1795)

• 1775 – powołanie krakowskiej Komisji Dobrego Porządku
• 1782 – przebudowanie Wielkiej Wagi w Dom Komisji
• 1782 – wybudowanie klasycystycznego odwachu wokół wieży ratuszowej
• 1787 – odnowienie Kramów Szewskich

Zabór austriacki (1795–1807)

• 1796 – zburzenie muru otaczającego Cmentarz Mariacki
• 1801 – zburzenie Małej Wagi
• 1804 – zburzenie Domu Oficerskiego
• 1804 – zlikwidowanie części drewnianych kramów i jatek po zachodniej stronie Sukiennic

Księstwo Warszawskie (1807–1815)

• 1810 – obsadzanie drzew

Wolne Miasto Kraków (1815–1846)

• 1816 – powołanie Komisji ds. Upiękniania Rynku
• 1817–1820 – wyburzenie ratusza wraz ze spichlerzem i kabatami
• 1832–1836 – wyburzenie części kramów drewnianych

Wielkie Księstwo Krakowskie (1846–1918)

• 1850 – Wielki Pożar Krakowa
• 1852 – zburzenie Kramów Żelaznych po wschodniej stronie Sukiennic
• 1854 – zburzenie drewnianych kramów i straganów po zachodniej stronie Sukiennic
• 1868 – rozbiórka Kramów Bogatych
• 1878 – wyburzenie Domu Komisji (wcześniejszej Wielkiej Wagi)
• 1875–1879 – przebudowa Sukiennic, dobudowanie arkadowych podcieni, przebudowanie Postrzygalni, Syndykówki oraz Langierówki
• 1879 – wyburzenie starego, klasycystycznego odwachu
• 1881–1882 – wybudowanie nowego, większego, neogotyckiego odwachu
• 1898 – powstanie Pomnika Adama Mickiewicza

Po odzyskaniu niepodległości (od 1918)

• 1946 – wyburzenie neogotyckiego odwachu

Bibliografia

• W.W. Komorkowski W.W., M.M. Motak M.M., Rynek Główny, [w:] Encyklopedia Krakowa, Warszawa – Kraków: PWN, 2000, s. 861–865 .
• DariuszD. Niemiec DariuszD., Średniowieczny rynek krakowski, „Alma Mater”, 109, grudzień 2008, s. 84–90 .