Niestabilność Kelvina-Helmholtza
Niestabilność Kelvina-Helmholtza – zjawisko fizyczne zachodzące, gdy w jednorodnym płynie lub na granicy dwóch płynów występuje ścinanie. Zostało nazwane na cześć naukowców, którzy je opisali (byli to Lord Kelvin i Hermann von Helmholtz). Przykładem tej niestabilności jest powstawanie fal na wodzie, nad którą wieje wiatr. Niestabilność jest również obserwowana w chmurach, w głębi oceanu[1], w magnetosferze[2] i atmosferze Saturna[3], w otoczeniu Wielkiej Czerwonej Plamy na Jowiszu[4], a także w koronie słonecznej[5].
Teoria przewiduje powstanie niestabilności i przejście do przepływu turbulentnego w płynach o różnej gęstości, poruszających się z różnymi prędkościami. Helmholtz badał dynamikę dwóch cieczy o różnych gęstościach, kiedy na granicy łączącej płyny pojawiało się małe zaburzenie, takie jak fala.
Dla dostatecznie krótkich fal, jeśli pominie się napięcie powierzchniowe, powierzchnia dzieląca dwa płyny o różnej gęstości, poruszające się z równolegle skierowanymi i różnymi prędkościami jest niestabilna dla dowolnej prędkości. Napięcie powierzchniowe stabilizuje granicę płynów dla krótkich fal, dopóki nie zostanie przekroczona graniczna wartość prędkości, przewidywana przez teorię. Teoria uwzględniająca napięcie powierzchniowe przewiduje formowania się fal wywołane wiatrem nad wodą, po przekroczeniu przez wiatr pewnej prędkości jednak już Kelvin zdawał sobie sprawę, że ważną rolę w tym zjawisku odgrywa także lepkość cieczy[7]. W doświadczeniach nad powstawaniem fali nad wodą przy małej prędkości wiatru określono, że uporządkowane fale na wodzie powstają gdy powietrze porusza się z prędkością większą niż 6,3 m/s[7].
Dla ciągłego rozkładu gęstości i prędkości (z gęstością rosnącą w głąb, w związku z czym nie występuje niestabilność Rayleigha-Taylora), dynamikę niestabilności Kelvina-Helmholtza opisuje równanie Taylora-Goldsteina i powstanie niestabilności determinuje wartość bezwymiarowej liczby Richardsona, Ri. Typowo warstwa jest niestabilna dla Ri<0,25. Efekty te często występują w warstwach chmur[8]. Badania tej niestabilności mają zastosowanie w fizyce plazmy, na przykład przy syntezie z inercyjnym uwięzieniem plazmy[9].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ William J. Broad: In Deep Sea, Waves With a Familiar Curl. The New York Times, 2010-04-19. (ang.).
- ↑ Tamas I. Gombosi, Thomas P. Armstrong, Christopher S. Arridge, Krishan K. Khurana, Stamatios M. Krimigis, Norbert Krupp, Ann M. Persoon, Michelle F. Thomsen: Saturn’s Magnetospheric Configuration. W: Saturn from Cassini-Huygens. Michele Dougherty, Larry Esposito, Stamatios Krimigis (redaktorzy). Springer Science & Business Media, 2009, s. 247, 265. DOI: 10.1007/978-1-4020-9217-6_9. ISBN 1-4020-9217-2.
- ↑ Francis Reddy: Turbulent clouds and a rock-steadied ring. Astronomy magazine, 2004-10-26. [dostęp 2017-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-30)]. (ang.).
- ↑ Nezlin M.V., Snezhkin E.N., Trubnikov A.S. Kelvin-Helmholtz instability and the Jovian Great Red Spot. „[Soviet] Journal of Experimental and Theoretical Physics Letters”. 36, s. 190–193, 1982. Akademia Nauk ZSRR. Bibcode: 1982ZhPmR..36..190N. (ang.).
- ↑ Karen C. Fox: NASA’s Solar Dynamics Observatory Catches „Surfer” Waves on the Sun. NASA. (ang.).
- ↑ Poznaj 12 zupełnie nowych chmur. Ich zdjęcia zapierają dech. twojapogoda.pl, 2017-03-24. [dostęp 2021-01-05].
- ↑ a b Anna Paquier, Frederic Moisy, Marc Rabaud. Surface deformations and wave generation by wind blowing over a viscous liquid. „Physics of Fluids”. 27 (12), s. 122103, 2015. DOI: 10.1063/1.4936395.
- ↑ Lew Gramer: Kelvin-Helmholtz Instabilities. [w:] GFD-II [on-line]. 2007. [dostęp 2021-01-05]. (ang.).
- ↑ Bahman Zohuri: Inertial Confinement Fusion Driven Thermonuclear Energy. Springer, 2017, s. 190. ISBN 3-319-50907-1.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- William Thomson (Lord Kelvin). Hydrokinetic solutions and observations. „Philosophical Magazine”. 42, s. 362–377, 1871. (ang.).
- Hermann von Helmholtz. Über discontinuierliche Flüssigkeits-Bewegungen. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. 23, s. 215–228, 1868. (niem.).