Niezależna prałatura pilska
 "katedra" św. Rodziny w Pile | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data powołania | |
| Data zamknięcia |
1972 (1945) |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Metropolia | |
| Konkatedra | |
| Dane statystyczne | |
| Liczba wiernych • odsetek wiernych |
140 000 |
| Liczba kapłanów |
123 |
| Liczba parafii |
74 |
| Liczba klasztorów |
8 |
| Powierzchnia |
7 695 km² |
Niezależna prałatura pilska (łac. Territorialis Praelatura Schneidemuhlensis, niem. Freie Prälatur Schneidemühl) – istniejąca w latach 1920–1945 jednostka administracyjna Kościoła katolickiego obrządku łacińskiego w metropolii wrocławskiej ustanowiona przez papieża Benedykta XV. Powstała w wyniku zmian granic po zakończeniu I wojny światowej z obszarów należących wcześniej do diecezji wrocławskiej i chełmińskiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1918 roku niepodległość odzyskało państwo polskie, w którego składzie znalazło się Pomorze Gdańskie (bez Gdańska) oraz znaczna część Wielkopolski na mocy traktatu wersalskiego zawartego w czerwcu 1919 roku. Oznaczało to, że część parafii wchodzących w skład metropolii gnieźnieńsko-poznańskiej pozostała poza granicami Polski w Niemczech[1].
Już w 1920 roku arcybiskup Edmund Dalbor, metropolita poznańsko-gnieźnieński ustanowił dla pięciu dekanatów liczących od 80 do 100 tys. wiernych z 45 parafiami delegata apostolskiego z uprawnieniami wikariusza generalnego. Jej przełożonym został ks. prałat dr Robert Weimann, będący do tej pory kanonikiem w Poznaniu. W tym samym czasie biskup Augustyn Rosentreter, ordynariusz chełmiński odmówił ustanowienia ponownej delegatury dla trzech dekanatów położonych poza granicami Polski, które liczyły 40 tys. wiernych. Mimo to w 1922 roku Stolica Apostolska przyłączyła je do utworzonej wcześniej delegatury apostolskiej, ustanawiając 10 sierpnia 1923 roku administraturę apostolską ze stolicą w Tucznie. Ta quasi-diecezja zajmowała obszar 7 695 km² przygraniczny dawnych prowincji Prusy Zachodnie i poznańskiej na którym zamieszkiwało 332 443 ludzi[2].
Dwa lata później w Monachium zmarł prałat Weimann. Został pochowany w Tucznie, a jego następcą został ks. Maximilian Kaller, który przeniósł siedzibę prałatury do Piły, która była stolicą prowincji Marchia Graniczna Poznańsko-Zachodniopruska. Zawarty w 1929 rok przez Prusy konkordat ostatecznie potwierdził istnienie prałatury, która została podporządkowana metropolii wrocławskiej. Jej zwierzchnik miał takie same uprawnienia i obowiązki jak ordynariusz w diecezji. Ponadto miał prawo zasiadać w niemieckiej konferencji biskupiej z prawem głosu[2].
W styczniu 1945 roku ostatni prałat (ks. Franz Hartz) uciekł w głąb Niemiec do Demmin. Zmarł w 1953 roku w Hüls koło Krefeld. Przegranie przez Niemcy II wojny światowej doprowadziło do kolejnych zmian terytorialnych w tej części Europy i przesunięcia granicy polsko-niemieckiej na zachód na Odrę i Nysę Łużycką[3]. W rezultacie obszar prałatury znalazł się w całości na terytorium Polski. Pomimo tego w 1953 i 1964 roku obradował poza jej granicami w Niemczech konsystorz, którego ważność w obu przypadkach była potwierdzana przez Stolicę Apostolską.
Bezpośrednio w maju 1945 roku działalność na terytorium prałatury zaczęła polska administracja państwowa, a wraz z nią administracja kościelna. 1 sierpnia 1945 roku kard. August Hlond, Prymas Polski ustanowił ks. Edmunda Nowickiego administratorem apostolskim dla polskiej części diecezji berlińskiej i prałatury pilskiej ze stolicą w Gorzowie Wielkopolskim. W 1972 roku na mocy bulli Episcoporum Poloniae coetus papieża Pawła VI obszar dawnej prałatury został podzielony między nowo powstałe diecezję gorzowską i koszalińsko-kołobrzeską[4].
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W skład niezależnej prałatury pilskiej wchodziły 74 parafie zgrupowane w 8 dekanatach:
Prałaci[edytuj | edytuj kod]
- 1920–1925: ks. prał. Robert Weimann
- 1925–1930: ks. prał. Maximilian Kaller
- 1930–1945: ks. prał. Franz Hartz
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Historia w datach, pod red. M. Czaplińskiego i J. Maronia, Warszawa 1999, s. 309.
- ↑ a b Historia prałatury na stronie parafii tuczyńskiej, (dostęp: 1.02.2011)
- ↑ Historia w datach, op. cit., s. 355.
- ↑ Informacja na stronie diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, (dostęp: 2.02.2011). [dostęp 2011-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-02)].