Nogat (województwo kujawsko-pomorskie)
53°35′13″N 19°03′50″E/53,586944 19,063889
| wieś | |
 Zespół pałacowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
145[2] |
| Strefa numeracyjna |
56 |
| Kod pocztowy |
86-320[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CGR |
| SIMC |
0846524 |
Położenie na mapie gminy Łasin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu grudziądzkiego  | |
| 53°35′13″N 19°03′50″E/53,586944 19,063889[1]
| |
Nogat (dawniej niem. Nogath, Nogathen, Nogoten) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie grudziądzkim, w gminie Łasin nad jeziorem Nogat.
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie toruńskim.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 145 mieszkańców[2]. Jest szesnastą co do wielkości miejscowością gminy Łasin.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Nogat to miejsce, do którego dotarł w 1015 roku wraz ze swoimi wojami Bolesław Chrobry. W dokumentach z 1306 r. występuje jako Nogath, Nogathen, Nogoten. W 1306 r. mistrz krajowy Konrad Sack nadal na prawie chełmińskim 12 łanów w Nogacie rycerzowi Franciszkowi wraz z rybołówstwem w jeziorze Szynwałd.
W dziejach wsi, dobrze udokumentowanych, właściciele ziemscy zmieniali się dość często. Warto wspomnieć rok 1526, kiedy to król Zygmunt I Stary wystawia przywilej na dobra nogackie dla kanoników tamtejszej kaplicy. Następnie Nogat był w posiadaniu Jerzego i Prokopa Pieczewskich. W XVIII wieku wieś należała do rodziny Kczewskich. W 1774 r. Franciszek Kczewski sprzedał włości nogackie Aleksandrowi Nostitz-Jackowskiemu za 42 500 florenów. Od Jackowskiego kilka lat później majątek przejął Ignacy Kalkstein. W skład dóbr weszły jeziora Nogat i Kuchnia, las iglasty i bukowy, karczma, kaplica, pustkowie Jędrzejowo i folwark Boże Pole.
Około 1800 r. Kalksteinowie wybudowali murowany, klasycystyczny dwór. W XIX wieku, około 1850 r., majątkiem włada hrabina Trembecka. Od 1875 r. P. Holman, a od 1890 r. liczące 840 ha dobra przechodzą w ręce Otto Wunderlicha. W 1902 r. ziemię kupuje Pruska Komisja Kolonizacyjna i dzieli ją wśród 40 osadników niemieckich. Dwór, park i resztówkę kupił A. Jesert. W latach 1919-1927 dwór i 152 ha ziemi należą do Józefa Kobieli. Własność tę posiadali jeszcze B. Górski oraz A. Pleglau. W czasie okupacji we dworze mieszkał Niemiec o nazwisku Redkowski. We dwór urodził się dr. Curt Schimmelbusch.
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Celnej „Nogat”[4] a następnie placówka Straży Granicznej I linii „Nogat”[5].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Według rejestru zabytków NID[6] na listę zabytków wpisany jest zespół pałacowy z połowy XIX w., nr rej.: 592 z 14.12.1989:
- pałac, ok. 1800
- park, połowa XIX w., XX w.
- pozostałości folwarku:
- kuźnia
- obora
- ekonomówka, ok. 1900-1910.
Dwór jest obecnie modernizowany. Przy nim znajduje się około 620–letni (w roku 2016) dąb Chrobry o obwodzie niemal 900 cm, należący do największych drzew tego gatunku w Polsce.
Współczesność[edytuj | edytuj kod]
Przy jeziorze Nogat powstają wciąż nowe domki letniskowe, podwyższające walory rekreacyjno-turystyczne miejscowości.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- gromada Wydrzno
- parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Szynwałdzie
- Nogat (jezioro)
- niemieckie represje wobec ludności Łasina (1939)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 87743
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 826 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927, s. 225.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 13. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 39 [dostęp 2016-05-15].
| Miasto | |
|---|---|
| Sołectwa | |
| Miejscowości niesołeckie | |
| Miejscowości nieistniejące |
