Nowe Warele
52°47′49″N 22°36′53″E/52,796944 22,614722| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość | |
| Liczba ludności (2022) |
119[4] |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-210[5] |
| Tablice rejestracyjne |
BWM |
| SIMC |
0407300[6] |
Położenie na mapie gminy Szepietowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego  | |
| 52°47′49″N 22°36′53″E/52,796944 22,614722[1]
| |
Nowe Warele – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Szepietowo[7][6].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Narodzenia NMP w Wyszonkach Kościelnych[8].
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1003957 | Chorążyce | przysiółek |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze ślady sięgają XVI wieku. Jednym źródłem był "Regestr poborowy anni 80, w województwie podlaskiem, powiatu bielskiego, sprawiony przez mię Bieniasza Jałbrzika Wysseńskiego". Widniała tam zbiorcza nazwa Warhelie wraz z wymiarem ziem posiadanych przez znamienitszych mieszkańców[9].
W Wypisach heraldycznych z ksiąg poborowych[10] z 1581 roku wypisane są nazwiska niektórych mieszkańców Warel: Wawrzyniec Marcinowicz, Filip Marcinowicz, Michał Sczęsnowicz, Abraham Warhlewski.
Po zakończeniu wojen napoleońskich Warele weszły w skład Królestwa Polskiego.
W 1827 Warele Nowe należały do województwa augustowskiego, obwodu łomżyńskiego, powiatu tykocińskiego i parafii Wyszonki.[11] W miejscowości znajdowało się wówczas 27 domów z 124 mieszkańcami. Przez cały XIX wiek wieś miała charakter drobnoszlachecki i folwarczyny[12].
W czasie powstania styczniowego majątek Warele należał do Karola Kalisza. Był on uważany przez władze carskie za ważną postać w strukturach powstańczych powiatu łomżyńskiego. Miał on być urzędnikiem Rządu Narodowego oraz przyjmować delegacje innych osobistości w swoim majątku. Natomiast jego żona miała przewozić pocztę powstańczą do Warszawy. Został nawet uznany przez władze carskie za głównego winowajcę powstania w powiecie. Pojawiły się nawet plotki (najprawdopodobniej fałszywe) jakoby miał pełnić funkcję cywilnego naczelnika powiatu na jesieni 1863 roku.[13]
15 lutego 1863 roku nieopodal folwarku Warele rozegrała się potyczka pomiędzy oddziałem powstańczym Władysława Romana Cichorskiego ps. Zameczek a oddziałami carskimi[14].
Po upadku powstania Warele weszły w skład nowo utworzonego powiatu mazowieckiego oraz gminy Klukowo[15].
Przed I wojną światową we wsi działał wiatrak.[16] Został on rozebrany w drugiej połowie lat 70 bądź na początku lat 80.
W czasie I wojny światowej Warele weszły w skład niemieckiej strefy okupacyjnej[15].
W 1921 r. Warele Nowe w Gminie Klukowo. Naliczono tu 35 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 191 mieszkańców (104 mężczyzn i 87 kobiet). Narodowość polską ( i wyznanie rzymsko-katolickie) podało 186 osób, a białoruską ( i prawosławie) 5[17].
Obiekty zabytkowe
[edytuj | edytuj kod]Demografia
[edytuj | edytuj kod]Wykres liczby ludności wsi od roku 1827:
Współcześnie
[edytuj | edytuj kod]Wieś typowo rolnicza. Produkcja roślinna podporządkowana przede wszystkim hodowli krów i produkcji mleka.
W 2011 roku wieś liczyła 133 mieszkańców z czego 63 stanowiły kobiety a 70 mężczyźni. Od 1998 do 2011 roku wieś zmalała o 11.9%.[19]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 89201
- ↑ Wieś Nowe Warele w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 826 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c Rejestr TERYT. Jednostki podziału terytorialnego (TERC). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2023-07-18].
- ↑ a b Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Aleksander Jabłonowski, Podlasie. Cz. 1, 1908, s. 99 [dostęp 2022-06-15] (pol.).
- ↑ Piekosiński Franciszek Ksawery (1844-1906) (oprac.), Wypisy heraldyczne z ksiąg poborowych; Rekognicyarz poborowy woj.podlaskiego z r.1581: wykaz dziedziców dóbr, ich urzędników, sług i sprawców powiatu bielskiego, 1911, s. 22,23 [dostęp 2022-06-15] (pol.).
- ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 2 M-Z, 1827, s. 255 [dostęp 2022-06-15].
- ↑ a b Warele Stare i Nowe, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 950.
- ↑ Stanisław (1928-1990) Chankowski, Powstanie styczniowe w Augustowskiem, 1972, s. 163 [dostęp 2022-06-15] (pol.).
- ↑ Stanisław (1928-1990) Chankowski, Powstanie styczniowe w Augustowskiem, 1972, s. 92 [dostęp 2022-06-15] (pol.).
- ↑ a b Jemielity Witold, Podziały administracyjne powiatów wysokomazowieckiego i łapskiego w latach 1919-1990, "Studia Łomżyńskie", 7, 1996, s. 97. https://pcr.uwb.edu.pl/SL/files/SL_1996_7_009.pdf
- ↑ Wojskowa mapa topograficzna europejskiej Rosji z 1908 roku. http://igrek.amzp.pl/1763517 http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/025K_Westl_Russland/XX-12-I_Gruppe_Grodno_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
- ↑ Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. V, s. 125 [dostęp 2022-06-15] (pol.).
- ↑ a b Załącznik Nr 1 do uchwały Nr III/13/06 Rady Gminy Szepietowo z dnia 28 grudnia 2006 r.
- ↑ Wieś Nowe Warele (podlaskie) » mapy, GUS, nieruchomości, regon, kod pocztowy, wypadki drogowe, edukacja, kierunkowy, demografia, tabele, statystyki, drogi publiczne, liczba ludności [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-06-15] (pol.).
